Qasımov A.

Muğam tükənməz sərvətimizdir

O insan xoşbəxtdir ki, Tanrı ona başqalarından fərqli bir cəhət bəxş edir. Bu mənada belə bir kəlam da var ki, Allah öz nemətlərini istədiyi şəxsə əta edər. Odur ki, mənə bəxş olunan bu ömür üçün daim Tanrıma minnətdarlıq edib xalqımın qarşısında özümü mənən borclu sayıram. Çünki Allah bu səsi, bu sənəti mənə verib ki, onu mənsub olduğum xalqdan əsirgəməyim. Elə xalqımızın da böyüklüyü və xoşbəxtliyi ondadır ki, onun "muğam" adlı tükənməz bir sərvəti var.

Muğam qədim tarixə malik olan bir musiqi janrıdır. Bəzən onu dərin bir okeana bənzədir və deyirlər ki, bu okeanın dərinliklərinə baş vurmaq çətindir. Müəyyən mənada bu fikirlə razılaşmaq olar. Neçə illərdir ki, Allahın bəxşişi olan bu səslə onun möcüzəli səriətini, yəni ulu muğamlarımızı ifa edirəm. Bu illər ərzində ömür kitabıma maraqlı səhifələr yazılıb. Haqqımda çoxlu sayda məqalələr, oçerklər və s. qələmə alınıb. Bunlarda mənim muğam ifaçılığım və muğama münasibətim öz əksini tapır. Əvvəla, mən bütün qələm əhlinə öz minnətdarlığımı bildirirəm. Amma açığını deyim ki, bəzən məni qane etməyən yazılar da olub. Belə bilirəm ki, muğam sənətindən və muğam ifaçısından yazmaq peşəkarların işidir. Bir qələm əhli kimi peşəkar olmasam da, sənətkar kimi muğam haqqında və onun ifaçılığı ilə bağlı fikirlərimi pərəstişkarlarımla bölüşmək qərarına gəldim. Həmişə bu ecazkar sənətin gücünü, qüdrətini səsimlə ifadə etmişəm. İndi görək sözümlə nə deyə biləcəyəm.

Deyirlər ki, muğam Şərq xalqlarının mənəvi sərvətidir. Düzdür, bununla mən də razıyam. Amma Şərqin və Qərbin bütün ölkələrində bu sənəti təbliğ edə-edə belə bir nəticəyə gəlmişəm ki, muğamın əsas vətəni Äzərbaycandır. Sözsüz ki, tədqiqatçılar onun nə zaman və harada yaranması barədə müxtəlif fikirlər irəli sürürlər. Yazırlar ki, muğam şifahi ənənəyə əsaslanan professional musiqidir. Yaxın və Orta Şərq xalqlarının incəsənətində də bu janr mövcuddur. Ladlara, melodik modellərə əsaslanmış muğam digər Şərq xalqlarında makam, makom, dəsvah, roqo, nuba və s. kimi adlanır. Əlbəttə, bu barədə daha yaxşısını tədqiqatçılar bilir və deyir. Mən isə öz ifaçılıq təcrübəmdən belə qənaətə gəlirəm ki, muğam ruhun sənətidir. Onu cism yox, ruh ifadə edir. Elə muğamı kamil bir sənət səviyyəsinə yüksəldən də məhz bu amildir. Nə qədər güclü səsin olur-olsun, əgər ruhun yoxdursa muğamı oxumağa dəyməz. Çünki onu layiqincə aşılaya bilməyəcəksən.

Əsrlərin ilahi səsi-sədası olan muğamat neçə-neçə sənətkarın səsində, nəfəsində pərvəriş tapıb. Amma onların hamısı nə ustadlıq qazanıb, nə də tarixin yaddaşında qalıb. Ancaq o adlar yaşayır ki, öz səsiylə yerə-göyə meydan oxusun, qəlbləri riqqətə gətirib insanların düşüncələrini, arzularını ifadə etsin. Tarix o simaları yaşadır ki, onların sənəti yalnız öz dövrləri üçün deyil, özlərindən sonrakı nəsillər üçün bir örnəkdir. Əsl sənət məktəbidir. Bax, sənətin əbədiliyi də elə bundadır. Odur ki, Məşədi Məmməd Fərzəliyev, Keçəçi oğlu Məhəmməd, Hacı Hüsü, Məşədi İsi, İslam Abdullayev, Cabbar Qaryağdıoğlu, Seyid Şuşinski, Xan Şuşinski kimi sənətkarlarımız ölməzdir. Çünki onlar əsl ustad olublar. Bu sənət onların ruhuna hopub və ruhundan da insanlara əta olunub. Belə sənətkarlarımız bu gün də var. Yəqin ki, onları da tarix unutmayacaq.

Özümə gəlincə isə mənim səsimi, sənətimi bəyənən xalq, sözsüz ki, qiymətimi də özü verəcək. Mənim isə bunları deməkdə əsas məqsədim muğamlarımızın müqəddəs bir sənət növü olduğu üçün onları daim qorumağa borclu olduğumuzu bir daha bəyan etməkdir. Çünki bizim dünyada böyük bir xalq kimi tanınmağımızın əsas səbəblərindən biri də məhz muğamdır. Hansı xarici ölkədə olrnuşamsa, orada muğama böyük hörmət və məhəbbət görmüşəm. Fransa, Almaniya, Amerika, Türkiyə ən çox yadımda qalan ölkələrdir. Çünki bu ölkələrdə dəfələrlə olmuşam. Və hər dəfə də muğamın həssaslıqla dinlədildiyini görmüşəm. Bu məni çox sevindirib və həvəsləndirib. Sanki ruhum bədənimdən çıxıb uçub göylərin ənginliklərinə. O zaman nə oxumuşamsa, bu mənə haqdan gəlib. Düşündüyüm isə yalnız bu olub - Xalqımızın milli muğam sənətini layiqli şəkildə təbliğ edərək Azərbaycanımızın adını ucaltmaq.

Hər bir insanın Vətən qarşısında mənəvi borcu var. Mən də bu borcu sənətimin gücü ilə verməyə çalışıram. Bu yolda qarşıma çox çətinliklər çıxıb. Amma sənətin yolları keşməkeşli olduğundan onlara sinə gərə bilmişəm. Odur ki, həmişə tələbələrimə də, ümumiyyətlə, gənclərə tutduqları peşə-sənət yollarında mübariz olmağı arzulayıram. Bu yerdə ölməz Seyid Əzimin - "Bir şəmi ki, həqdən yana heç bad ilə sönməz" misrası düşür yadıma. Doğrudan da muğam sənətini yaşatmaq üçün gərək sənətkar özünü şam kimi əridə, ömrünü bu yolda əsirgəməyə. Bax onda həm sənət yaşayacaq, həm də yaxşı sənətkar yetişəcək. Bu gün bu məqsədə nail olmaq üçün çox gözəl şərait var. Bildiyiniz kimi, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, millət vəkili Mehriban xanım Əliyeva muğam sənətinin əbədiyaşarlığı yolunda mühüm xidmətlər göstərir. Dövlətimiz bu ulu sənəti qoruyur və onun ifaçılarından öz diqqətini, qayğısını əsirgəmir. Bütün bunlar əsrlərin sınağından çıxaraq, cilalana-cilalana bu günümüzə gəlib çatmış muğam sənətinin bizdən sonrakı nəsillərə də layiqincə çatdırılması üçün vacib amillərdir. Biz sənətkarların da başlıca vəzifəsi bu yolda daim axtarışda olmaq, bu sənətə peşəkar yanaşaraq yeni sənətkar nəsli yetişdirmək, öz ifalarımızla xalqın mənəvi dünyasını zənginləşdirməkdir. Axı muğam xalqın aynasıdır. Gərək ona heç bir ləkə dəyməyə ki, xalq daim özünü bu aynada aydın görə bilə. Bir də ki muğam bizim düşüncə mənbəyimizdir. Odur ki, xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə:

Çox kitablar oxudum, zənn elədim Bəxtiyaram,

Mənə hər mətləbi ahəstəcə qandırdı muğam.

- deyir. Belə bilirəm ki, xalqın da, dövlətin də mənə az-çox hörməti və məhəbbəti var. Elə bunun üçün də muğam oxuyan və oxumaq istəyən gənclərimizə demək istəyirəm ki, bu sənəti yalnız əzbərləyib oxumaq üçün səhnəyə çıxmayın. Əvvəlcə sevin və dinləyin. Sonra duyun. Duyduqlarınızı düşüncənizdən keçirib qəlbinizdə yaşadın və yaşantılarınızı səsinizdən keçirib xalqın ixtiyarına verin.

Respublika.- 2007.- 13 may.- S. 6.