Azərbaycan
Paqaninisi
Habil
Əliyev: "Bir şeyə sevinirəm ki, səhnədən vaxtında uzaqlaşdım"
Mayın 28-də hər zaman peşəkar ifası ilə musiqisevərlərə zövq
verən Habil Əliyevin 80 yaşı tamam olur. Belə
bir şəxsiyyət
haqqında söz demək, yaradıcılığını
təhlil etmək, hətta tərif söyləmək artıqdır.
Bunların hamısı
onun ifasında cəm olub.
Kamança çalğısının
ustad sənətkarının
"Həftə içi"nin müxbiri ilə söhbəti səmimi notlar üzərində quruldu:
- Doğum
günü əhvalınız
necə olur?
- Təbii ki, doğum günü insanın əhvalı başqa günlərdəkindən fərqlənir
- hər kəs bir cür əhvallara
düşür. Əvvəllər
mayın 28-i günü
əhvalım daha yüksək olurdu. Son illər isə bir tərəfdən
fikirləşirəm ki,
bu yaşa gəlib-çatmağım
böyük xoşbəxtlikdir.
O biri tərəfdən
də məyus oluram ki, ömrün
sonuna bir az da yaxınlaşdım.
Yaxşı ki, gözəl ömür yaşamışam. Həm
peşə, sənət
baxımından, həm
də şəxsi mənada. Sevdiyim işlə məşğul
olmuşam, yüksək
sənət meyarlarına
xilaf çıxmamışam,
ailəm üçün
də əlimdən gələn hər şeyi etmişəm. Xalqımızdan da razıyam, dövlətimizdən
də.
- Çoxlu
konsertiniz, qastrol səfərləriniz olub.
Yaddaşınızda ən
dərin iz buraxan xatirə hansıdır?
- Yadımdadır ki, Hindistan səfərində
kamançam istiyə
dözə bilmədi,
çatladı. Sapla bağlayıb çalası
oldum. Amma belə maneələr sənət yanğısının
yolunu kəsə bilməz. Dinləyiciləri
razı sala bilmişdim. Ümumiyyətlə,
kamança çox zərif, şıltaq alətdir. Onu hazırlamaq da çətindir, dilini tapıb çalmaq da...
- İfaçılıq,
ümumilikdə musiqi
sahəsinin bu gününü necə qiymətləndirirsiniz?
- Mən bir şeyə sevinirəm ki, səhnədən vaxtında
uzaqlaşdım... Səhnələrimizdə,
efirimizdə baş alıb-gedən çirkab girdabı ilə təmasda olmadım. Bu gün baş verənlər biabırçılıqdır.
Səsi, istedadı, mədəniyyəti olmayanlar
özlərini şou-biznes
nümayəndəsi kimi
təqdim edib gənclərin zövqünü
korlayır, mənəviyyatlarını
zəhərləyirlər. Telekanal rəhbərləri
ancaq maddi maraqlarının dərdinə
qalırlar. Elə kəslərə efir vaxtı ayırırlar ki, onlarla salamlaşmaq da qəbahətdir. Əksəriyyəti təşkil
edən avam camaat da elə
bilir ki, əgər bunları televiziya ilə göstərirlər, radio
ilə səsləndirirlərsə,
deməli, dəyərli
adamlardır, beləsi
lap 1 həftə də konsert versə, getmək lazımdır. Axı əvvəllər vəziyyət
belə deyildi. Keyfiyyəti kəmiyyətə
qurban verib hər yoldan ötənə meydan vermirdilər. İndi elə bir vəziyyət
yaranıb ki, həmin o zövqləri
korlayanlar ayıq, dərrakəli insanları
"geridə qalmış"
adlandırırlar. Çox
pis vəziyyət yaranıb. Dövlət qəti tədbirlərə
əl ata bilməz, çünki demokratik dövlətdə
yaşayırıq...
- Əlac
yalnız "ələyin"
işə düşməyinə
qalır...
- Elədir. Gözləməliyik ki, dəyərlər öz yerini tutsun.
ı Habil
Mustafa oğlu Əliyev Azərbaycanın
Ağdaş rayonunun Üçqovaq kəndində
anadan olub. Həmin illərdə məşhur
xanəndə və musiqi müəllimi Əhməd Ağdamski (Əhməd Bəşir oğlu Bədəlbəyli)
onların evində kirayədə qalırmış.
Əhməd Ağdamskinin
yaşadığı evə
vaxtaşırı musiqiçilər
toplaşar, muğamlardan,
təsniflərdən, xalq
mahnılarından danışar,
yeri gəldikcə
onlardan parçaları
tarda, ya da kamançada ifa edərdilər.
Habil Əliyev
uşaqlıq illərini
belə xatırlayır
(xatirələr və
məlumatlar www.habilaliyev.az
saytından götürülüb):
"Mənim sənət
aləminə gəlməyimdə
iki xeyirxahım olub. Onlardan biri anam, o
birisi isə Əhməd Ağdamskidir.
Yaxşı yadımdadır,
uşaq idim. Çömçəni kamança
kimi dizimin üstünə qoyub oxlovu ona sürtərdim.
Anam bunu görüb çox sevinmişdi. Ağdaş musiqi məktəbinə qəbul olunanda əvvəlcə tarla maraqlandım, ancaq fiziki cəhətdən zəif olduğum üçün biləyim
tara tab gətirmədi. Kamançanı
seçdim. Elə həmin vaxtdan da kamana meyl
saldım..."
7 illik orta
məktəbi və musiqi məktəbini bitirəndən sonra Habil Əliyev pedaqoji məktəbə daxil olub. Bu
dövr 1941-1945-ci illərə
- Böyük Vətən
müharibəsi dövrünə
təsadüf etdiyindən
evin dolanacaq ümidgahı gənc Habil olmuşdu. Buna görə də o, pedaqoji məktəbdə
oxumaqla bərabər,
axşamlar Nəcəf
bəy Vəzirov adına Ağdaş Dövlət Dram Teatrında işləyirdi,
kamança çalırdı,
eyni zamanda Ağdaş rayon Pionerlər Evində rəqs dərnəyinin üzvü idi. 1944-cü ildə Bakıda keçirilən baxış-müsabiqənin
qalibi seçilib. H.Əliyev: "Musiqiçilərə
qoşulub toylara gedirdim ki, evin
dolanışığını təmin edim. 1947-ci ildə qayıtdım Ağdaşa, Pionerlər Evində dərnək rəhbəri oldum".
H.Əliyevin xatirələrindən:
"Cəbhədə qardaşım
həlak olmuşdu, qonum-qonşuda da "qara kağız" alanlar az deyildi.
Qəribədir ki, onda mən ağlaya
bilmirdim. Ancaq çalırdım. Dərdimi
kamana deyirdim. Mənə elə gəlir ki, indi də kamançamda
o fəryadlar qalmaqdadır".
Habil Əliyev
1952-ci ildə Bakıya
gələrək Asəf
Zeynallı adına orta ixtisas musiqi
məktəbinin kamança
şöbəsinə daxil
olub. Görkəmli tarzən Qurban Pirimovdan və məşhur müğənni
Xan Şuşinskidən
muğam sənətinin
sirlərini öyrənib.
Habilin ifası bəstəkar Soltan Hacıbəyovun da diqqətindən yayınmamışdı. Ona
filarmoniyada işləməyi
məsləhət görmüşdü.
O vaxtlar filarmoniyanın
direktoru olan Şəmsi Bədəlbəyli,
bədii rəhbər
Soltan Hacıbəyov,
Niyazi, Səid Rüstəmov Habilin ifasında bir muğama və xalq mahnısına
qulaq asıb çox razı qalmışdılar. Beləliklə,
Habil Əliyev
1953-cü ildə M.Maqomayev
adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında
əvvəlcə rəqs
ansamblında müşayiətçi,
sonra isə muğam triosunda kamançaçalan kimi fəaliyyətə başlayıb.
Seyid Şuşinski, Həqiqət
Rzayeva, Xan Şuşinski, Zülfü
Adıgözəlov, Mütəllim
Mütəllimov, Şövkət
Ələkbərova, Sara
Qədimova, Fatma Mehrəliyeva kimi sənətkarların konsertlərində
müşayiətçi olub,
püxtələşmək imkanı qazanıb. 1961-ci
ildə Habil Əliyevin televiziyada ilk konserti baş tutub. Onun yeni ifaçılıq
texnikası ilə çaldığı "Segah"
musiqisevərlər, mütəxəssislər
arasında böyük
əks-səda doğurmuşdu. Habil Əliyev "Segah",
"Bayatı-qaçaq",
"Bəsti Nigar",
"Bayatı-Şiraz",
"Rahab", "Bayatı-kürd", "Çahargah",
"Rast", "Zabul"
muğamlarına yeni kamança həyatı verərək 1950-ci illərin
sonu - 1960-cı illərin əvvəllərində
mahir kamança ustası kimi formalaşmışdı.
Böyük Britaniyada
Azərbaycan günləri
çərçivəsində Azərbaycan incəsənət ustalarının
konserti keçirilmişdi.
Həmin gecə kamançanın "rəqibləri"
Rəşid Behbudov, Müslüm Maqomayev, Tamara Sinyavskaya kimi dünyaşöhrətli
sənətkarlar idilər.
Konsertdən sonra Qlazqo şəhərinin bələdiyyə binasında
ingilis musiqiçiləri,
ər-arvad Harrisonlar Habil Əliyevin ifasını proqramın canı adlandıraraq onu "Azərbaycan Paqaninisi" adlandırmışdılar.
Habil Əliyev
keçmiş SSRİ respublikalarında,
eləcə də dünyanın bir çox ölkələrində
- Türkiyə, Amerika,
Almaniya, İngiltərə,
Fransa, Hindistan, Pakistan, İran, Misir, İsveçrə, Hollandiya, Tunis, Yaponiya, Suriya, Mozambik və s. yərlərdə qastrol səfərlərində
olub. Ustad sənətkar virtuoz ifaçılıqla yanaşı,
gözəl mahnıların
da müəllifidir. Onun bəstələdiyi
15-dən artıq mahnı bu gün
də məşhur musiqiçilər tərəfindən
sevilə-sevilə ifa olunur. Habil
Əliyevin Azərbaycan
muğamlarından və
xalq mahnılarından
ibarət kompakt diskləri ABŞ, Fransa, Yaponiya, İtaliya və Yunanıstanda da buraxılıb.
O, sənətdə göstərdiyi xidmətlərinə
görə 1964-cü ildə
"əməkdar artist",
1978-ci ildə "xalq
artisti" fəxri adlarına layiq görülüb. Orden və medallarla təltif edilib. H.Əliyev respublika
prezidentinin fərdi təqaüdçüsüdür. Şairlərimiz onun sənətindən ilhamlanaraq
poeziya nümunələri
qələmə alıblar,
rəssamlarımız tablolar
çəkiblər, heykəltəraşlarımız
büstlər işləyiblər,
xalçaçılarımız üzərində sənətkarın portreti olan xalçalar toxuyublar, ədiblərimiz
onun haqqında kitablar yazıblar. Dünyaşöhrətli bəstəkar
Firəngiz Əlizadənin
ona həsr etdiyi və artıq dünyanı fəth etmiş "Habilsayağı" simfonik
əsəri bir çox ölkələrin
möhtəşəm konsert
saraylarında uğurla
səsləndirilib. Habil
Əliyev haqqında bir neçə sənədli film-oçerk
çəkilib.
Həftə içi.-
2007.- 26-29 may.- S. 8.