Xeyrəddin Q.

Poeziya ruhlu musiqi

... Londonda ürəyimdə aparılan cərrahiyyə əməliyyatından sonra yenicə İstanbula qayıtmışdım. Çətin günlər keçirirdim. Əhvalım da yaxşı deyildi. Televizorun düyməsini basdım ki, görüm Azərbaycanda, Bakıda nə var, nə yox. Gördüm Ramiz Quliyev tarı sinəsinə sıxıb, həzin bir mahnı ifa edir. Mənə elə gəldi ki, tar da ağlayır, onu belə həzin səsləndirən tarzən də. Bir dəqiqədə sanki bütün həyatım dəyişdi, ağrıları da unutdum. Studiyaya zəng vurub ömrüm boyu eşitdiyim ən gözəl ifalarına görə Ramiz Quliyevə minnətdarlığımı bildirdim. Ondan xahiş etdim ki, “Segah” muğamını çalsın. Əlbəttə, verilən efir vaxtında bu, mümkün deyildi. Odur ki, Ramiz müəllim böyük ədəb-ərkanla dedi: “Mən sizə bir “Segah” borclu!”

İllər keçdi. Doğrusu, İstanbuldan vurduğum zəngi unutmuşdum. Muğam Teatrında keçirilən yaradıcılıq gecəmə Ramiz müəllimi də dəvət etmişdim. O, çıxış etdi, haqqımda xoş sözlər söylədi və mənə İstanbul xahişimi xatırladaraq dedi: “İndi sənin üçün istədiyin “Segah” muğamını çalacağam”. O, “Segah” çaldı, nə çaldı! Həmin gecədən ən çox yadımda qalanı da Ramiz müəllimin “Segah”ı oldu...

“... İstanbuldakı konsertlərin birində Ramiz Quliyev C.Cahangirovun “Ana” mahnısını özünəməxsus ustalıqla ifa edəndən sonra - əslində, bunu çalğı adlandırmaq düz olmazdı, çünki tar sanki dil açıb oxuyurdu - qoca bir qadın səhnəyə qalxaraq minnətdarlıq əlaməti kimi tarzənin əlini öpmək istəyir. Bundan utanan Ramiz müəllim əllərini arxasında gizlədərək qadını bu fikrindən birtəhər daşındırır və tanımadığı qoca ananı qucaqlayıb, salondakılara bildirir ki, həmin qadın üçün mahnını yenidən çalacaq. Yaşlı qadın mizrabı ona bağışlamağı xahiş edir və deyir ki, övladlarına vəsiyyət edəcək ki, onu axirət dünyasına yola salanda bu mizrabı gözünün üstünə qoysunlar... Bu epizod İstanbulda çıxan “Axşam” qəzetində ətraflı təsvir olunmuşdur”.

Ramiz Quliyevin 1987-ci ildə İranda verdiyi konsertlərdən təsirlənən böyük şair Şəhriyar isə ona belə bir məktub göndərmişdir: “Tarix boyu yetişən min bir çeşidli qılınc qəhrəman, şücaət qələm, söz və saz ustadları kimi, ustad Ramiz, sənin adını tarixdə görürəm, Təbrizdə, qəlbimdə görürəm. Sənin kimi bir övlad yetişdirən ana bəxtiyardır. Səni yetirən Vətən xoşbəxtdir. Tarının sədaları həmişə qulağımda səslənir. Azərbaycanı mizrabının gücü ilə dünyaya tanıdan oğul, səni bağrıma basıb gözlərindən öpürəm!”

Ramiz Quliyev öz ifası ilə bütün dünyanı məftun etmişdir. 1974-cü ildə ifaçıların Moskvada 20 gün davam edən ümumittifaq müsabiqəsindən sonra RSFSR xalq artisti N.Çaykin demişdir: “Tarzən Ramiz Quliyev xalq musiqisinin ifasında parlaq ustalıq nümayiş etdirdi”.

“Siz, sadəcə olaraq, muğam ifa etmədiniz, həm də bizə Azərbaycanda olmaq imkanı bəxş etdiniz!” (RSFSR xalq artisti V.İvaşov).

Tarzən Ramiz Quliyev təkcə solo ifa etməmiş,  o, Şərq üçlüyü ilə dünyanın bir sıra ölkələrində çıxış etmiş, simfonik orkestrlərin tərkibində böyük bəstəkarların əsərlərini yüksək səviyyədə səsləndirmişdir. Ümumittifaq radiosunun böyük konsert studiyasında çoxmillətli sovet musiqisinə həsr olunmuş konsert gecəsində F.Əmirovun, T.Quliyevin, A.Məlikovun, habelə tanınmış rus və dünya klassik bəstəkarlarından Çaykovski, Bize, Motsart, Qriq və Raxmaninovun əsərlərindən nümunələri böyük məharətlə dinləyicilərə çatdırandan sonra rus çalğı alətləri orkestrinin rəhbəri A.Q.Mixaylov “ilk dəfə orkestrimizin tərkibində tar səsləndirildi. Bu, hamımızı heyran etdi. Hərarətli, emosional, dinamik musiqi əsəri olan “Qaytağı” çox xoşumuza gəldi” demişdir.

Ramiz Quliyevin tarı Azərbaycanın şəhər, rayon və kəndlərində, Filarmoniyada, Opera Teatrında, Heydər Əliyev adına sarayda, ali məktəblərin salonlarında, mədəniyyət saraylarında, meydanlarda, klublarda səslənmişdir. Tarzəni hər yerdə sevmişlər, alqışlamışlar. O, Azərbaycan tarını Sankt-Peterburqda, Səmərqənddə, Tbilisidə, Kiyevdə, Riqada, Daşkənddə, Ankarada, İzmirdə, İstanbulda, Mərzində, Maltəpədə, Əfqanıstanda, Hollandiyanın şəhərləri olan Amsterdamda, Rotterdamda, Haaqada, İsveçdə, Berndə, Fransada, ABŞ-da, Yaponiyada, Almaniyanın Berlin, Bonn, Nurunberq şəhərlərində, Kərbəlada, İranın Tehran, Təbriz, Şiraz, Məşhəd, Urmiya, İsfahan şəhərlərində... tanıtmışdır.

Ramiz müəllim Hollandiyada “Səni sevirəm, Hollandiya!” xalq mahnısını ifa edərkən salondakı tamaşaçılar ayağa qalxaraq bir səslə bu mahnını oxumuşlar.

“Çox şadam ki, simpozium sayəsində Ramiz Quliyevin yaradıcılığı ilə tanış ola bildim. Onun çıxışı sensasiya idi və dinləyiciləri, münsiflər heyətini riqqətə gətirdi. Gizlətmirəm, o cümlədən, məni də”. Bu sözləri YUNESKO yanında Beynəlxalq Milli Musiqi Şurasının üzvü, xalq musiqisinin tədqiqatçısı İ.İ.Zemsovski demişdir.

Alman musiqişünası ənənəvi musiqi şurasının və musiqi cəmiyyətinin prezidenti E.Ştokman fikirlərini belə ifadə etmişdir: “Mən Berlində, Humboet Universitetinin musiqi şöbəsində işləyirəm. Ərəb ölkələrinin musiqisi ilə məşğul oluram. Azərbaycan xalqının klassik muğamlarına yaxından bələdəm. Səmərqənddə ilk dəfə olaraq istedadlı tarzən Ramiz Quliyevin ifasında çox mürəkkəb muğamların parlaq, heyranedici çalğısını eşitdim. Onun barədə yalnız məftunluqla danışa bilərəm. Ümid edirəm ki, tezliklə Azərbaycana gələ biləcək, orada Ramiz Quliyevlə yaxından tanış olacağam və bu, virtouzun ifa tərzini öyrənəcəyəm”.

“Mən Fransada milli elmi mərkəzdə işləyirəm. Həmçinin, Strasburq Universitetində dərs deyirəm. İran musiqisi sayəsində mütəxəssisəm. Ona görə də, Azərbaycan musiqisini və muğamlarını sevirəm. Ramiz Quliyevin ifası mənə xüsusi təsir bağışladı. Onun ifası, gözəl improvizasiyası, novator xarakteri ilə fərqlənir” (Fransız musiqişünası Jan Dürinqi).

“Həyatımda tarzənlərin bir çoxunu dinləmişəm, lakin belə çalğı eşitməmişəm. Bədiilik, ustalıq və virtouzluq baxımından onun ifası bənzərsizdir. Bilirəm ki, ən mürəkkəb muğamları çalmaq mümkündür, lakin Ramiz Quliyevin simfonik orkestrlə konsertini eşitdikdə heyran oldum. O, qədim musiqi alətinin yeni imkanlarını açıb göstərdi. Belə ustad sənətkarına görə Azərbaycan xalqını təbrik edirəm” (məşhur türk müğənnisi Adnan Sayqun).

Parisdə çıxan “Liberasion” qəzeti isə Ramiz Quliyevi “Şərqin Paqaninisi” adlandırmışdır.

Biz bilərəkdən böyük sənətkar Ramiz Quliyev haqqında dünyada tanınmış sənətkarların fikirlərini çatdırdıq. Azərbaycanın görkəmli incəsənət xadimləri də ustad tarzən haqqında qiymətli fikirlər söyləmişlər. Mayestro Niyazi demişdir: “Ramiz Quliyevin ifaçılıq sənətində onun özünəməxsus orijinal dəst-xətti durur. Onun ifa etdiyi muğamları elə ilk xallardan tanımaq mümkündür. Ramiz heç vaxt adi ifaçı olmayıb. O, tarzənlər arasında yaradıcı sənətkardır”. Bu fikirlər Solmaz Qasımovanın “Səslən, tarım!” kitabında toplanmışdır.

Niyazi, həm də “Ramizin ifasında muğamlara poeziya hopub” demişdir.

Əlbəttə, bir qəzet məqaləsi ilə Ramiz Quliyev haqqında bütün fikirləri çatdırmaq mümkün deyil. Onun yaradıcılığı, ifası, ustalığı haqqında kitablar, yüzlərlə məqalə, resenziyalar yazılıb, film çəkilib. Ramiz Quliyevi sevən minlərlə azərbaycanlının qəlbində nə qədər xoş sözlər var. Bu günlərdə Filarmoniyada görkəmli sənətkarın 60 illik yubileyi böyük təntənə ilə qeyd edildi. Həmin gecədə iştirak etmək, əvəzedilməz tarzənin gözəl ifasını dinləmək şərəfi bizə də nəsib oldu. Ustadın bütün vücudu, vurduğu xallar sənətkarlıqdan, məsuliyyətdən yoğrulmuşdu. Eşitdim ki, o, düz bir ay fasiləsiz məşq etmiş, həmin yubileyə hazırlaşmışdır. Bax, budur sənətkar məsuliyyəti! İki gün əvvəl ömrü boyu zəhməti, istedadı, qabiliyyəti, səmimiyyəti, mehribanlığı, nəzakəti ilə qazandığı ad-sanın, şöhrətin üstünə bir “Şöhrət ordeni” də gəldi. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev xalq artistini bir daha qiymətləndirdi. Prezidentin bu qiyməti ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinə göstərdiyi daimi qayğının, böyük işinin davamıdır. Sərəncam Ramiz Quliyevi sevənlərin ürəyindən oldu!

Biz də Ramiz müəllimi təbrik edən minlərlə insana qoşulur və deyirik: “Ramiz müəllim, sizi dinləmək, tarınızın səsini həmişə eşitmək istəyirik! 60 yaşınız mübarək olsun!”

Yeni Azərbaycan.-2007.-16 may.-S.8.