Qaliboğlu E.

20 Yanvar faciəsi musiqimizdə

Ramiz Zöhrabov: "Bəstəkarlarımız bu mövzuda 100-dən çox əsər yaradıblar"

Bir millət olaraq ömrümüzün müəyyən məqamlarında özümüzdən ayrılsaq da, ruhumuz bizi daim kökləyib, məhv olmağa qoymayıb. Bu mənada ümid səsi olan musiqi bizə daim faciəbrimizdən güc almaq dərsi öyrədir. Musiqi qədər insanın .ruhunu qanadlandıran, yaşadan möcüzə: yoxdur. Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədr əvəzi, professor Ramiz Zöhrabov bir millət olaraq başımıza gələn fəlakətlərin, xüsusən 20 Yanvar faciəsinin musiqimizdə nə dərəcədə ifadə olunmasından danışır: "Bu faciə hər bir soydaşımızı dərindən sarsıtdı, düşündürdü: Bəstəkarlarımız da bu rnövzuda əsərlər yaratdılar. Ötən 17 il ərzində Azərbaycan bəstəkarları həm simfonik əsərlər, simfonik poemalar, vokal instrumental əsərlər, kantatalar, həm də mahnılar, fortepiano üçün əsərlər yazıblar, indi də yazırlar. Bəstəkarlarımız 20 Yanvar Faciəsinə həsr, olunmuş 100-dən çox əsərlər yaradıblar. Görkəmli bəstəkarımız Cövdət Hacıyevin “Şəhidlər simfoniyası” var. Həmçinin Oqtay Kazımi da bu adda simfoniya yazıb. Azər Rzayevin simfoniyası "Bakı-90" adlanır. 20 Yanvar faciəsi A.Rzayevə o qədər təsir edib ki, 60 yaşında belə bir əsər yaradıb. Ramiz Mustafayevin "Bu qan yerdə qalan deyil", Mobil Babayev kantata, Aydın Əzim Kərimoğlu orkestr üçün "Qətl günü", Sərdar Fərəcov simfonik poema, Seyda İbrahimova səs bariton və orkestr üçün vocal simfonik "Vətən şəhidləri", Arif Mirzəyev orqan üçün "Yanvar mərsiyələri" (orqanda faciəli mövzular daha gözəl səslənir) yazıldı".

Eyni zamanda bəstəkar Faiq Nağıyev "Şəhidlərdən şəhidlərə" fılminə musiqi yazıb. Cavanşir Quliyevin xor üçün “Şəhidlər”i gözəl alınıb. 20 Yanvar faciəsi mövzu kimi mahnı yaradıcılığına təsir edib. Emin Säbitoğlu Bəxtiyar Vahabzadənin sözlərinə "Şəhidlər ağısı" yazdı. İndi bu mahnını çoxları ifa edirlər, amma bunun ilk ifası Zeynəb Xanlarovaya məxsusdur. 1991-ci ildə Vasif Adıgözəlov Fikrət Qocanın sözlərinə "Bir şərqi de" yazıb. Faiq Sücəddinov fortepiano üçün xüsusi bir əsər yaradıb. O, həm də gözəl pianoçu kimi "Şəhidlər Xiyabanı" adlı əsərdə bəstəkar duyğularını ifadə edib. Ruhəngiz Qasımovanın "Şəhid oğullara" raahnısı da yaxşı alındı, indi də ifa olunur. Mərhum bəstəkar Hacı Xanməmmədov mərhum yazıçı Əzizə Cəfərzadənin sözlərinə "Əlimdə sazım ağlar" adlı əsər yazıb.

Yuxarıda sadalananlarla 20 Yanvar mövzusuna həsr edilmiş musiqi əsərlərinin siyahısı bitmir. Ramiz Zöhrabov daha sonra bildirir ki, bir çox gənc bəstəkarlar indi də bu mövzuda əsərlər yazırlar. Arnma o, bu əsərlərin yalnız milli matəm günlərində ifa edilməsindən narahatdır: "Daha çox bu cür əsərlər 20 Yanvarda səslənir. Amma biz Şəhidləri heç vaxt yaddan çıxarmamalıyıq. Tövsiyə edərdim ki, radio-televiziyaların musiqi redaksiyaları belə əsərləri tez-tez səsləndirsinlər. Qoy gənclərimiz bir xalq olaraq başımıza gələn faciələri daha yaxşı anlasınlar. Azər Rzayev deyir ki, məni ancaq Şəhidlər günü yada salırlar, "Bakı-90" simfoniyasını ildə bir dəfə səsləndirirlər".

Qaldı ki, 20 Yanvar faciəsinin, ümumiyyətlə faciələrimizin musiqimizdə nə dərəcədə ifadə oluımasına, R.Zöhrabov bu gün ictimaiyyətə təqdim olunan əsərlərin əlvanlığını və səviyyəsini məqbul sayır: "Musiqinin yayılma imkanları söz sənətilə müqayisədə daha çoxdur. Təsadüfi deyil ki, bu mövzuda ilk olaraq bəstəkarlarımız yazmağa başladılar. Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbi tarixində faciə mövzusunda əsərlərə həmişə ciddi münasibət olub. Azərbaycanın Qarabağ dərdi var. Bu mövzuda da bəstəkarlarımız xeyli əsərlər yaradıblar".

Vaxtilə mərhum bəstəkar Vasif Adıgözəlov deyirdi ki, "Çanaqqala oratoriyası"nı məhz Azərbaycanın başına gələn faciələrdən təsirlənərək yazıb. Mahiyyətcə bəşəri faciələrin motivi birdir. R.Zöhrabov bu barədə belə deyir: "Vasif Adıgözəlov sanki həmin tarixi günlərin şahidi olub. Bu əsərdə o, hadisələrin mahiyyətini, türk xalqının qəhrəmanlığını musiqinin diliylə ifadə edə bilib. Onun "Şuşam lay-lay" mahnısı da gözəl alınıb.

- Bu mahnımı harada eşidirəmsə, gözlərim yaşarır. Musiqi əsəri ruhun təlatümünün ifadəsi kimi ürəkləri riqqətə gətirir. "Şuşam lay-lay"da bir qarşısıalınmaz həsrət var. Bu gün Şuşamız düşmən əlindədir, bəstəkar həmin kədəri çox həzin, kövrək ifadə edə bilib".

V.Adıgözəlovun "Qarabağ oratoriyası", "Natəvan" operası tarixi faciələrimiz mövzusundadır. R.Zöhrabov bu əsərlərin faciəli tariximizin müəyyən bir dövrünün musiqinin dili ilə ifadəsində yeni bir mərhələnin təsdiqi olduğu qənaətindədir: "Koroğlu", "Sevil" operalarından sonra "Natəvan" gəlir. Təəssüf ki, "Natəvan" operası az səsləndirilir. Gənclərimizin bu əsərləri tanıması, bilməsi zəruridir".

Qeyd olunan mövzuda əsərlərin dünyaya çıxmasının əhəmiyyəti danılmazdır. Qoy dünya bir daha bilsin ki, Azərbaycan hansı faciələrlə üzləşib. Hər bir xalqın başına belə faciələr gələ bilər. Amma bizim başımıza 20 Yanvardan sonra Xocalı faciəsi də gəldi...

Xalq cəbhəsi.- 2007.- 20-22 yanvar.- S. 15.