Dayan, zaman,
dayan ...
İstedadlı bəstəkar, vəfalı
dost, mərhum Emin Sabitoğlu haqqında yazı yazmaq qərarına gəldiyim gündən onun "Dayan, zaman, dayan"
mahnısının melodiyası
dilimdə elə hey hərlənirdi. Ona görə yox ki,
mənim bu mahnı Eminin başqa çoxsaylı gözəl
mahnılarından daha çox xoşuma gəlir, bu yəqin
ona görədir ki, həmin mahnı ilə mənim munis
xatirələrim bağlıdır. Qızım Günelin 4,
ya 5 yaşı olardı. O vaxtlar biz Anarla Vaqif
küçəsindəki yazıçılar evində
yaşayırdıq. Emin o evə tez-tez gələrdi.
Növbəti gəlişində mən qapını
açan qızımdan soruşdum ki, gələn kimdir, o da
cavabında: "Dayan, dayandır" - dedi. O vaxtlar Günel
Emini populyar mahnısının adıyla məhz "Dayan,
dayan" çağırırdı. İçəri
girən Emin dərhal piano arxasına keçib həmin
mahnını çalardı, Günel də rəqs
edərdi. "Dayan" sözünü Emin xüsusi
vurğu ilə çalardı. Günel də həmin
sözdə əlini qabağa uzadardı, sanki həm
bəstəkar, həm rəqs edən uşaq həmin
dəqiqələri, o vaxtı, zamanı dayandırıb
saxlamaq istəyirdilər. Eminin oynaq, "trel" vuran
barmaqları, mahnını çalanda tez-tez "qlissando"
edən əlləri yadımdadır. O zaman onun gözləri
və üzünün cizgiləri də xüsusi,
məzəli, oynaq ifadə alırdı. Mən Eminin bir
sıra əsərlərinin ilk dinləyicilərindən
olmuşam. Vaqif Səmədoğlunun evində
"Dərələr" mahnısını ifa
edəndə Emin elan etdi ki, bu mahnını ilk dəfə
bizlərə çalır. Anarın filmlərinə -
"Gün keçdi", "Dantenin yubileyi",
"Dədə Qorqud"a, "Evləri köndələn
yar" telefilminə və tamaşalara yazdığı
musiqilərin də, təbii ki, ilk dinləyicilərindən
olmuşam. Moskva konservatoriyasını bitirib (Y.A.Şaporinin
sinfini), yüksək professional təhsil aldıqdan sonra Emin
Bakıya qayıdır və konservatoriyada Qara Qarayevin
sinfində onun assistenti vəzifəsində
çalışır. Mən elə zənn edirdim ki, bundan
sonra Emin simfoniyalar, sonatalar, operalar, baletlər yazacaq. Lakin mahnı
janrı onu həmişə maqnit kimi özünə cəlb edirdi. Ona deyəndə ki, bəsdir mahnı yazdın, keç başqa janrlara, əvvəl razılaşardı,
sonra isə sanki özünə bəraət qazandıraraq
deyərdi ki, nə olsun, Tofiq Quliyev də
mahnı yazır da. Bununla o, elə bil
demək istəyirdi ki, ortabab simfoniyalar,
operalar yazmaqdansa, gözəl mahnı yazmaq daha yaxşıdır.
Doğrudur, Eminin başqa
janrlarda da əsərləri çoxdur
(onun kinomusiqisi xüsusi tədqiqat mövzusudur), ömrünün
son illərində isə
o, Dədə Qorqud mövzusunda balet yazmaq fikrinə düşmüşdü. Çox təəssüflər olsun
ki, bu arzu,
elə arzu olaraq qaldı. Emin böyük melodist idi, onun bir melodiyası
digərinə bənzəmir,
o həm gözəl lirik, həm gözəl oynaq, ritmik melodiyalar ustası idi. Emin musiqi ədəbiyyatını,
bədii ədəbiyyatı
gözəl bilirdi, çoxlu mütaliə edirdi. O, musiqi elmi, musiqişünaslığın
da nailiyyətlərindən
xəbərdar idi, bütün yeni çıxan kitabları oxuyardı. Mənim "Azərbaycanın musiqi elmi" monoqrafiyamı da alıb oxumuşdu və çoxlu xoş sözlər deyib onu yüksək
qiymətləndirmişdi. O vaxtlar Emin İstanbul
konservatoriyasında işləyirdi,
kompozisiyadan türk gənclərinə dərs
deyirdi. O, mənim kitabımı türk kolleqalarına da vermiş, o vaxt rektor vəzifəsini icra edən bəstəkar Yalçın
Turaya, musiqişünas
Süleyman Şenelə
və başqalarına
təqdim edərək,
onlardan bu tədqiqat haqqında yüksək rəylər
alıb Bakıya göndərmişdi. İstanbulda
şəhər bələdiyyəsinin
təşkil etdiyi və Zəfər Tuna mədəniyyət mərkəzində
keçirilən "Türk
dünyasının ulduzları"
çərçivəsində Üzeyir Hacıbəyova həsr olunan konfransda uğurlu çıxışımızdan sonra Emin bizi
evinə qonaq çağırmışdı. Emin özü də bu konfransda çıxış
etmişdi. Eminin
İstanbulda gözəl
evi var idi,
lakin o, Bakı üçün çox darıxırdı və öz iş otağını Bakı otağı adlandırırdı.
Onun divardan asılan saatı da Bakı
vaxtını göstərirdi.
Təqvimində Bakıya gedəcəyi
günə qalan vaxtı sayırdı.
Emin Anarın sözlərinə
yazdığı lirik,
Vətən nisgilli mahnısını çalıb
oxudu və bizi xeyli riqqətləndirdi.
Minarəli İstanbulda Hər
gün Bakı düşür yada.
Könül istər bu həsrətə Kədərli
mahnı həsr edə. Bakıya dönəndə biz onu evə qonaq
çağırdıq. Elə oldu ki, həmin
gün Moskvadan gələn türkoloq Tofiq Məlikov da Anarın yanına gəlmişdi və Anar onu
da evə dəvət etmişdi.
Emin uzun müddət ona xas olan Şəki
yumoru ilə ayırd eləməyə
çalışırdı ki, bu qonaqlıq
kimin şərəfinədir
və mən plovu kim
üçün bişirmişəm.
Nəhayət, biləndə ki,
qonaqlıq və plov məhz onun şərəfinədir,
xeyli şelləndi və bu barədə
sonralar da minnətdarlıqla danışdı.
Ümumiyyətlə, Emin çox
mədəni və təvazökar insan idi. Heç kimə paxıllıq
etməzdi, Vətənini,
xalqını çox
sevən ziyalı idi. 2000-ci ilin
18 noyabrı idi.
Səhər tezdən telefon
zəng çaldı.
Dəstəyi götürməyimlə qoymağım bir oldu. Eminin qızı Ceyran titrək səslə bu gecə atasının
keçindiyini xəbər
verdi. Mən
heç bir ad çəkmədən "Allah rəhmət eləsin"
sözlərini dediyim
vaxt Anar mənə yaxınlaşıb:
"Emindir?" - soruşdu. Yəni keçinənin Emin olduğunu xəbər aldı.
Mən təəccübləndim. Qəribədir ki, həmin
gecə Anar yuxuda Eminin ölümünü
görmüşdü. Artıq Eminin ölümündən
çox illər keçib. Amma onun musiqisi əvvəlki təravətini
itirmədən səslənir,
sevilir. 2 noyabr Eminin ad günüdür. Bu günü Emin çox sevərdi, həmişə yaxınları,
dostları ilə keçirərdi. Bu il onun 70 illiyini isə musiqi ictimaiyyətimiz, yaxınları, dostları
onsuz qeyd edəcəklər. Eminin dayandırmaq istədiyi zaman isə bir saniyə belə dayanmayaraq, irəliləyir və özü ilə Emin Sabitoğlunun xalqı tərəfindən
sevilən musiqisini sabaha aparır, aparır ki, yeni nəslə mahnısındakı kimi
"Sabahın xeyir, Bakı" - desin.
525-ci qəzet.- 2007.- 2 noyabr.- S. 7.