Babayeva T.
Tamaşaçını
pərdə arxasına da aparmaq lazımdır
Həsən Həsənov:
"Teatrımızın saytı olmadığından
beynəlxalq aləmə çıxmaqda çətinlik
çəkirik"
On səkkiz il öncə yerli teatr mühitində yeni bir
sənət ocağının adı
çəkilməyə başlandı. Bu gün
Dövlət Gənclər Teatrı kimi
tanınan bu sənət ocağı milli mədəniyyət
aləmində novatorluğu ilə fərqlənirdi. Bu
mədəniyyət ocağının inkişafı onun
bədii rəhbəri və baş rejissoru Hüseynağa
Atakişiyevin adı ilə bağlı idi.
Dünya teatr sənətində baş verən meyl və
axınları Teatra gətirən H.Atakişiyevin
özünəməxsus rejissor üslubu vardı.
Bütün aktyorlarla eyni səviyyədə
işləməyi bacaran rejissor həm də səhnə
əsərlərinə fərqli baxışı ilə
seçilirdi. Amma ötən ilin aprelində
qəflətən Teatr öz yaradıcısını itirdi.
Bu itki bütövlükdə Azərbaycan teatr aləmi
ilə yanaşı, sözsüz ki, Gənclər Teatrı
üçün çox ağrılı oldu.
H.Atakişiyevin ölümündən sonra Teatrın hazırkı
durumu və fəaliyyəti barədə ətraflı
məlumat almaq məqsədilə onun yeni direktoru Həsən
Həsənovla söhbətləşdik.
- Hüseynağa Atakişiyev rəhmətə gedəndən
sonra Teatr xeyli müddət sarsıntı keçirdi. Aktyorlar
özlərinə gələ bilmirdilər. Mən onunla 14 il
bir yerdə külüng vurmuşam. Onun yoxluğu məni
bərk sarsıtmışdı, buna inana bilmirdim.
Hərdən mənə elə gəlir ki, indi işə
gələcək, yenə qapını açıb
içəri keçəcək, qəzet oxuyacaq. Təbii ki,
onsuz çox çətindir. Bu Teatrı, truppanı o
özü yaradıb. Təsəvvür edin, bizim aktyorlar
başqa teatrlarda işləyə bilmirlər.
Məsələn, İrəvan Teatrı bizim aktyorları
dəvət edir, amma hiss edirəm ki, onlar çətinlik
çəkirlər. Çünki Atakişiyevin Azərbaycan
teatrında öz yaradıcılıq yolu var idi. Bu yol
heç bir rejissorun yoluna bənzəmirdi. Onun öz
məktəbi vardı. Bəlkə də indi bunu hələ
etiraf etmirlər. Amma gələcəkdə "Atakişiyev
məktəbi vardı" deyəcəklər. O, fəaliyyəti
dövründə iki yüzdən çox tamaşa
hazırlayıb. Elə bizim Teatrda ildə yeddi, bəzən
səkkiz-doqquz tamaşaya quruluş verirdi. Yəni, bu insan
heç vaxt fasilə etmirdi, müntəzəm
işləyirdi. Onun üçün dünyada ailədən
də, hər şeydən də vacib yaradıcılıq
idi.
- Bəs, sizin bu Teatrla tanışlığınız haradan
başlayır?
- Mən Gənclər Teatrına gəlməzdən
əvvəl iki il İrəvan Teatrında direktor müavini
işləmişəm. Günlərin bir günündə
Hüseynağa Atakişiyevlə rastlaşdıq, bilirdim ki,
onun Teatrında müavin yeri boşdur. Onunla birgə
işləmək arzusunda olduğumu dedim. O da bu istəyimi
məmnuniyyətlə qəbul etdi. Beləliklə, 1994-cü
ildən birgə işləməyə başladıq.
Təbiətcə elə insanam ki, əgər qarşı
tərəf işləyirsə, mən heç vaxt onun
yanında kölgə kimi dayanmaq istəmirəm, ona
qoşuluram. Atakişiyev işinə vurğunluğu ilə
məni də Teatra məftun etdi. Elə vaxt olurdu ki, biz
gecələr onunla sabahkı tamaşa üçün
dekorasiyalar düzəldirdik, gücümüzü
əsirgəmirdik. Onun ölümü truppa ilə
işləməyi bacaran sənətkar, bir dost, yoldaş,
yaxşı insan baxımından böyük itki oldu.
- Teatrın bu gününə qayıdaq. Vaxtilə sizin teatr
Teatr Xadimləri İttifaqında
məskunlaşmışdı. Bu yaxınlarda isə sizi
"Dostluq" kinoteatrında yerləşdirdilər. Amma
buranın şəraiti də heç ürəkaçan
deyil...
- Teatrımız 18 il binasız qaldı. Buna baxmayaraq,
bütün qüvvəsi ilə işlədi. Bu gün
də şəraitsizlik içində fəaliyyət
göstəririk. Özümüz səhnə, projektorlar
qurmuşuq. Amma ümidimizi itirməmişik. Çünki
bina yanvar ayında təmirə başlamalıdır. Bura
həm kinoteatr, həm də teatr kimi fəaliyyət göstərəcək.
İki böyük zaldan biri bizim Teatra veriləcək.
- Hazırda Teatrın yaradıcı heyəti neçə
nəfərdən ibarətdir?
- Texniki heyəti nəzərə almasaq, truppada 25
nəfər, yaradıcı heyətdə doqquz nəfər
çalışır. Hamı düşünürdü ki,
H.Atakişiyevdən sonra aktyorlar dağılacaq. Heç bir
aktyor yerindən tərpənmədi. Hamı ona sadiq qaldı,
onun ənənəsini davam etdirmək üçün
heç kəs Teatrdan getmədi. Üstəlik, biz bu
yaxınlarda Teatra üç gənc aktyor - universitet
tələbələrini qəbul etmişik. Həmin
gənclər artıq dörd-beş tamaşada oynayıblar.
Bizdə nizam-intizam da çox yüksək
səviyyədə qalıb. Truppanın öz iş pinsipi
var; məşqə gəlməmək söhbəti yoxdur.
- Yeni mövsümdə Teatrın repertuar siyasəti necə
qurulub? Hansı əsərlərə quruluş
verəcəksiniz?
- 2008-ci ildə Əziz Nesinin "Bir iş gör, Mete",
Antonio Qalanın "Cənnətin çəmənliyi",
Suxov Kabrininin "Tarelkinin ölümü", M.Ə.Sabirin
"Ayıl, bax, bu dünyaya" əsərlərini
səhnələşdirəcəyik. Hazırda H.Cavidin
"İblis" tamaşasının məşqləri
gedir. Tamaşa Cavidin 125 illiyinə həsr olunub. Çalışacağıq
ki, ayın axırına qədər bu tamaşanın
premyerasını keçirək. Bir də yeni bir dramaturq
kəşf etmişik - Nizami Saraclı. Onun "Sara xatun"
əsərini tamaşaya qoyacağıq. Bu tamaşa Milli
Məclisin deputatı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti,
YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanıma ithaf
olunub. Tarixdən bilirsiniz ki, Uzun Həsənin anası Sara
xatun Azərbaycanda ilk diplomat qadındır. Neçə
əsrlər sonra bizdə artıq ikinci Sara xatun yetişib.
Odur ki, bu tamaşa məhz Mehriban xanıma ithaf
ediləcək. Teatrın repertuar siyasətinə
gəlincə isə, biz əsasən, klassiklərə daha
çox müraciət edirik. 15 il ərzində bizim Teatr
dörd dəfə Şekspirə, daha sonra Qorinə, Axundova,
Mirzə Cəlilə, Cabbarlıya müraciət edib.
Demək olar ki, Teatrda bütün klassik yazarların
əsərləri oynanılıb. Gənclər Teatrı
dörd-beş müasir dramaturqun yetişməsində də
mühüm rol oynayıb. Məsələn, Əli Əmirli,
Firuz Mustafa, Elçin Hüseynbəyli kimi dramaturqların
əsərlərinə də bizim Teatrda quruluş verilib.
- Demək, sizin Teatrın müasir dramaturq
qıtlığı yoxdur...
- Yazanlar çoxdur, bizə də çox əsərlər
gəlir. Əgər onlar bizim Teatrın repertuar
siyasətinə uyğundursa, onları
səhnələşdiririk. Amma əsərlərin
əksəriyyəti zəif olur, bu günün
tələblərinə cavab vermir, aktyorlar üçün
maraqlı olmur. Mənə elə gəlir ki, dramaturqları
da istiqamətləndirmək lazımdır.
Əvvəllər elə dramaturqlar vardı ki, yalnız bir
teatr üçün pyes yazırdı. Bu gün bizim belə
dramaturqlarımız çox azdır, demək olar ki,
heç yoxdur. Məsələn, Əli Əmirli bizim
üçün "Varlı qadın", "Yeddi
məhbusə" əsərlərini yazıb. Yəni, o,
Teatrın bazasına bələddir və bilir ki, burada
necə əsərlər səhnələşdirmək olar.
- Bəs, tamaşaçıları Teatra cəlb edə
bilirsinizmi?
- Stanislavskinin məşhur bir sözü var: "Teatr
asılqandan başlayır". Bizdə hələ ki teatr
elə səhnədən başlayır. Tamaşaçı
teatra gəlir, birinci növbədə binaya baxır.
Tamaşa başlanana qədər, yarım saat ərzində
tamaşaçı boş dayanmamalıdır. Nəyisə
seyr etməlidir. Foyedə aktyorların fotoşəkilləri,
teatrın yaradıcılıq yolunun əks olunduğu
lövhələr asılmalıdır.
Tamaşaçının istirahəti üçün bufet
olmalıdır. Bütün bunlar tamaşaçı
toplamağın əsas şərtləridir. Biz şərait
olmadığına görə adamları zala tamaşanın
başlamasına 10 dəqiqə qalmış buraxırıq.
Əyləşən kimi tamaşa başlasın və qalan
hər şey yaddan çıxsın. Amma gələcək
üçün mənim bəzi ideyalarım var.
Məsələn, tamaşaçıya səhnə arxasında
baş verənlər maraqlıdır. Onu pərdə
arxasına aparmaq, aktyorların qrimlənmə, hazırlıq
prosesini göstərmək pis olmazdı.
- Ehtiyat etmirsiniz ki, belə halda tamaşa öz təsirini
itirə bilər?
- Yox, belə düşünmürəm. Film
çəkiləndə bütün bu prosesləri
göstərirlər. Tamaşaçı onsuz da bilir ki,
obrazı aktyor ifa edir. Məncə, bundan ehtiyat etmək
lazım deyil. Bundan başqa, tamaşalardan sonra
müzakirələr keçirmək, tamaşaçı rəyini
öyrənmək üçün xüsusi qutu qoymaq olar.
Əlbəttə, bunlar gələcəyin işidir.
- Teatrınızın heyəti gənclərdən
ibarətdir, bəs, tamaşaçılarınız hansı
yaş təbəqəsini əhatə edir?
- Hər tamaşanın özünün
tamaşaçısı var. Daha çox gənclər
gəlir. Yaşlı nəsil isə klassikləri daha
çox sevir. Bizdə C.Məmmədquluzadənin
"Qurbanəli bəy", "Ölülər",
C.Cabbarlının "Aydın", Axundovun
"Lənkəran xanının vəziri"
tamaşaları böyük maraqla qarşılanıb. Bir
neçə gün bundan qabaq isə Zirə
qəsəbəsində məktəblilərin
qarşısında çıxış etdik. Uşaqlara
A.Şaiqin "Tülkünün uçuşu"
tamaşasını göstərdik. Əvvəllər tez-tez
məktəblilər üçün tamaşalar
göstərirdik. Amma bir ara məktəblilərə bilet
satışı dayandırıldığı
üçün uşaqlara tamaşa göstərmək
imkanlarımız məhdudlaşdı. Bir növ uşaqlardan
ayrı düşdük. İndi isə yenidən
qayıtmışıq uşaq tamaşaları
hazırlamağa. Öz binamızın təmirindən sonra uşaqlar
özləri Teatra gələcəklər. Bu, daha
məqsədəuyğundur, çünki insan uşaq
vaxtından teatra alışmalıdır.
- Əyalətlərə tez-tez səfər edirsiniz?
- Azərbaycanın demək olar ki, bütün rayonlarında
olmuşuq. Bu ayın 21-22-də Xaçmaza ikigünlük
qastrol səfərimiz olacaq. Bundan sonra Zaqatala və Qaxa
gedəcəyik. Çalışırıq ki, bu binadan az
istifadə edək. Çünki artıq soyuqlar
düşür, bir müddətdən sonra burada oturmaq çətin
olacaq. Ona görə də qastrol səfərlərinə
üstünlük veririk. Təbii ki, tamaşanı Teatrın
öz binasında oynamaq daha yaxşıdır. Çünki
getdiyimiz yerdə səhnənin hansı
ölçüdə olduğunu bilmirik, dekorasiyaları
daşımaq lazım gəlir. Bu baxımdan, çətinliklər
olur. Amma tamaşalarımızın maraqla
qarşılanması bizə hər şeyi unutdurur.
Keçən il Zaqatalada Əli Əmirlinin "Kişi və
qadın" tamaşasını oynadıq. Tamaşadan sonra
yaxınlaşanlar oldu, aktyorlarımızdan,
aktrisalarımızdan avtoqraf götürdülər.
Dedilər ki, son on beş il ərzində belə
tamaşanın şahidi olmayıblar. Belə sözlər
eşidəndə adam fərəhlənir, daha da yaxşı
işləməyə çalışır.
- Həsən müəllim, bəs beynəlxalq teatr
festivallarında niyə iştirak etmirsiniz?
- Biz sonuncu dəfə altı il bundan əvvəl Kazanda
və Türkiyədə keçirilən festivallarda
olmuşuq. Türkiyədə o zaman çox populyar olan
"Tıq-tıq xanım" tamaşasını
oynadıq. Rəhmətlik H.Atakişiyev tamaşaya
gözəl quruluş vermişdi. Onu açıq zalda, 1200
nəfər tamaşaçının qarşısında
oynadıq. İndi çox festivallar keçirilir, iştirak
etmək istərdik. Amma bizim Teatrın saytı
olmadığından beynəlxalq aləmə
çıxmaqda çətinlik çəkirik. Bu yaxınlarda
Türkiyədə keçirilən iki festivalla əlaqə
saxlamışam, artıq məktublaşırıq. Festivallardan biri
2008-ci ilin may ayında
baş tutacaq. Onların şərtləri
ilə
Xəzər.- 2007.- 10 noyabr.- S. 18.