AzərTAc xəbər verir ki, noyabrın 19-da
"Gülüstan" sarayında Türk dövlət
və cəmiyyətlərinin XI dostluq, qardaşlıq və
əməkdaşlıq qurultayının yekun iclası
keçirilmişdir.
Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla
İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Nazim
İbrahimov tədbiri açaraq, hər birimizin adından bu
gün türk dövlət və cəmiyyətlərinin dostluq,
qardaşlıq və əməkdaşlıq
qurultayının təşkilinə daim dəstək
vermiş xalqlarımız arasında
əməkdaşlığın inkişafı sahəsində
böyük xidmətləri olan Türkiyənin 9-cu Prezidenti
Süleyman Dəmirəli qurultay iştirakçıları
adından salamlamışdır.
Sonra çıxış edən Türkiyənin
dövlət naziri Sait Yazıçıoğlu qurultayın
yüksək səviyyədə təşkilinə
görə, öz adından və iştirakçılar
adından Azərbaycan Prezidentinə minnətdarlıq
etmişdir. O demişdir ki, qurultayda bütün türk
dünyası üçün böyük
əhəmiyyət kəsb edən çox vacib məsələlər
müzakirə olunmuşdur. Qurultayın komissiyalarında
türkdilli dövlətlərin iş adamlarının
birliyinin, vahid gömrük sisteminin yaradılması, viza
rejiminin aradan qaldırılması, Türkdilli
Dövlətlərin Parlament Assambleyasının,
qeyri-hökumət təşkilatlarının,
bələdiyyələrin birgə assosiasiyalarının,
qadın təşkilatlarının vahid qurumunun
yaradılması barədə təkliflər
səslənmişdir. Eyni zamanda, vahid turizm marşrutunun
təşkili, turistlər üçün biletlərin
qiymətlərində güzəştlərin tətbiqi
ilə əlaqədar məsələlər də
qaldırılmışdır. Biz əminik ki,
çıxışlarda yaradılması təklif olunan
qurumlar xalqlarımızın daha sıx
birləşməsində mühüm rol oynaya bilər.
Qurultayda Türkiyənin 9-cu Prezidenti Süleyman Dəmirəl
çıxış etmişdir. O demişdir ki, Türk
dövlət və cəmiyyətlərinin dostluq,
qardaşlıq və əməkdaşlıq qurultayı ilk
dəfə 1993-cü il martın 21-23-də Antalyada
keçirilmişdir. Ondan sonra Türkiyədə daha 9 qurultay
keçirilmişdir və mən onların hamısında
iştirak etmişəm. Bu gün, 15 ildən sonra ilk
dəfə Türkiyədən kənarda keçirilən XI
qurultayda iştirakımdan böyük qürur duyuram. Bu
tədbirə dəvət olunmağıma görə qurultaya
ev sahibliyi edən Azərbaycan dövlətinə,
Azərbaycanın dəyərli Prezidenti, əziz
qardaşım, hörmətli İlham Əliyevin
şəxsində bütün dövlət və
hökumət adamlarına və Azərbaycan xalqına
təşəkkür edirəm.
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının dəyərli
qurucusu və bu ölkəyə xidmət etmiş əziz
qardaşım, böyük dövlət adamı, türk
dünyasının ulduz liderlərindən olan və türk
dünyasına mənsub olmağın qüruru ilə
yaşayan və ona dəstək verən mərhum Heydər
Əliyevi və bu toplantıların başlanması və
keçirilməsində hər zaman israrlı olan əziz
qardaşım, dostum Alparslan Türkeşi də rəhmətlə
anıram.
Türk dünyası 11 milyon kvadratkilometrdir. Yəni
üç Avropa böyüklüyündəki bir
sahədə türk dillərində danışan, mən
türkəm deyən, əfsanəsi, qəhrəmanı, dili
və tarixi bir olan insanların dünyasıdır.
Türkə görə türk ismini, türk adını
Tanrı vermişdir. Bu, bir ulu çinardır, ulu
çinarın budaqları vardır. Türkə görə
21 qol bu çinarın budaqlarıdır. Amma hamısı
eyni çinarın budaqlarıdır. Tarixin enişi və
yoxuşunda bəzən bu çinarın budaqları
qurumuş, amma zamanı gəldikdə yenidən
yaşıllaşmışdır. 1990-cı illərdən
sonrakı hadisələr də belələrindən biridir.
Çinar yaşarmışdır və hamınız bu
yaşıl çinarın budaqları və yarpaqları
olaraq buradasınız. Mənsub olduğumuz bu böyük
cəmiyyətin harada yaşayırsa-yaşasın, hansı
şərtlər içində olursa-olsun, soylu bir millət
olduğu hər kəs tərəfindən qəbul edilir.
Burada Attilanın bir sözünü ifadə etmək
istəyirəm. Romalı general ondan soruşur ki, sizin
əsalətiniz varmı? Yəni sizin əsilzadə
mənşəyiniz varmı? O, belə söyləyir: Mən
bir əsalətə mənsub deyiləm. Amma mən əsalətli
bir dövlətin övladıyam.
Bu toplantının səbəbi də sizlərin
kökünüzü saxlamanıza bir səbəbdir. O
səbəbdən, bu səbəbdən bir-birindən ayrı
düşmüş qardaşlar tarixin enişi-yoxuşunda
bir-birini unutmadılar. Keçən 15 il bizim tariximizdə
çox parlaq və önəmli bir dövr sayılır. 15
il millətlərin həyatında heç bir şeydir.
Keçmiş 15 ilə baxaraq, hər şeyi
dəyərləndirmək mümkün deyil, ancaq ötən
15 il gələcək üçün bizə yaxşı
müjdələr verir.
Süleyman Dəmirəl xatırlatmışdır ki, indi
totalitar bir sistemdən çıxmış türkdilli
ölkələr, cəmiyyətlər var. Böyük
əməkləri olmuş dövlət rəhbərləri
və onlarla bərabər işləyən dəyərli
yoldaşlarımız yeni dünyanı, yeni sistemi anlamaqda
uğurlar qazanmışlar. Əgər belə olmasaydı,
siz burada olmazdınız. Sizlər keçən illər
ərzində dəyişən dünyanın
xalqlarımız tərəfindən anlaşıldığını
müşahidə edirsiniz. Bu, çətin bir işdir. Amma
heç bir ümidsizliyə gərək yoxdur. Bu
məsələlərə ömrünün 60 ilini vermiş
insan olaraq bunları görmüşəm. Təxminən 85
illik cümhuriyyət olmasına baxmayaraq, Türkiyənin
də bir sıra çətinlikləri vardır.
Bərqərar olmuş demokratiyanın da
çətinlikləri vardır. Ancaq əsas
məsələ istiqaməti itirməmək və
fəaliyyəti davam etdirməkdir. Əsas istiqamət
demokratiyadır, insan haqlarıdır, bazar
iqtisadiyyatıdır, xalqlarımızın rifahıdır,
təhlükəsizliyidir. Əsas istiqamət
işləyən bir dövlətdir, işləyən bir
iqtisadiyyatdır, işləyən bir sistemdir. Əsas
istiqamət hər şeyi bugünkündən daha
yaxşı etməkdir. Sizlərə və gələcək
nəsillərə söyləmək istədiyim budur.
Səbrinizi tükətməyin. Məcburiyyət
qarşısında yorulmayın, yolunuzu, işığı
itirməyin.
Hamımızın getdiyi yol doğru yoldur. Sülh
içərisində, əməkdaşlıq
içərisində yolumuzu davam etdiririk.
Cənab Süleyman Dəmirəl daha sonra demişdir ki,
işbirliyi bir-birini anlamaq, bir-birini xoş görmək
deməkdir. Bu, bir mədəniyyətdir. Buna demokratiya
mədəniyyəti və yaxud da formalaşmış
cəmiyyətlərin mədəniyyəti deyirlər.
İnsanların bir-biriləri ilə daha yaxşı
işləmək imkanı olanda problemləri daha asan həll
edə bilərlər. İnsan öz-özünə problem
olmur. Əksinə, qarşıya çıxan problemlərin
həlli üçün özündə güc tapır.
Bu baxımdan, əvvəlkilər kimi, bu qurultay da
qarşıya qoyduğumuz məqsədə çatmaqda bizim
üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Birləşin, inkişaf edin, onda problemləriniz də
həll olunacaqdır. Bu yolda sizlərə və bu birlik
üçün sizləri bir yerə yığan
dəyərli insanlara minnətdarlıq edir, uğurlar
arzulayıram.
* * *
Türkdilli dövlətlər və xalqlar arasında dostluq,
qardaşlıq və əməkdaşlıq
münasibətlərinin inkişafında
xidmətlərinə görə Süleyman
Dəmirələ "Orxon-Yenisey" mükafatı
təqdim olunmuşdur.
Daha sonra qurultayın "Beynəlxalq əlaqələr, media
və informasiya texnologiyaları", "İqtisadi,
ticarət, maliyyə əlaqələri və turizm",
"Elm, təhsil və texnologiya", "Cəmiyyətin
idarə olunması və hüquq", "Dil və
mədəniyyət" və "Gənclik"
komissiyalarının hesabatları dinlənilmişdir.
Bildirilmişdir ki, komissiyaların iclaslarında türkdilli
xalqlar arasında elm, texnika, mədəniyyət, təhsil,
iqtisadiyyat, ticarət, turizm və maliyyə
sahələrində əməkdaşlıq, türk
dünyasının mədəni irsinin təbliği,
gənclərin qarşısında duran vəzifələr,
onların milli ruhda tərbiyəsi, müasir qloballaşma
proseslərinin xalqlarımızın həyatına təsiri
ilə bağlı məsələlər, eləcə də
türk dünyasını narahat edən
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi, Şimali Kiprin beynəlxalq
təcriddən çıxarılması, İraq və
Əfqanıstanda yaşayan türkdilli xalqların
vəziyyəti, Ahıska türklərinin öz tarixi
torpaqlarına qayıdışı sahəsindəki
çətinliklərlə bağlı fikir mübadiləsi
aparılmış, qurultaya tövsiyələr təqdim
olunmuşdur.
TÜDEV-in sədri Əbdülxalıq Çay qurultayda
qəbul olunmuş Yekun hesabatı, Milli Məclisin deputatı
Rafael Hüseynov isə 1915-ci il hadisələri ilə
əlaqədar "erməni soyqırımı"
iddiaları ilə bağlı qurultay adından
hazırlanmış Bəyanat barədə məlumat
vermişlər.
Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin sədri Qulam Rza
Təbrizi və Milli Məclisin deputatı Sabir
Rüstəmxanlı çıxış etmişlər.
Qırğızıstanın təhsil və elm naziri Kanibek
Osmonaliyevə, komissiyaların sədrlərinə və
onların müavinlərinə xatirə hədiyyələri
təqdim olunmuşdur.
Nazim İbrahimov qurultaya yekun vurmuş, dəvəti qəbul
edib Bakıya gəldikləri üçün
iştirakçılara minnətdarlıq etmişdir. O,
qurultayın Bakıda təşkilinə görə,
bütün iştirakçılar adından Azərbaycan
Prezidentinə təşəkkür edərək
bildirmişdir ki, Prezident İlham Əliyev bu
mötəbər tədbirə hazırlıq işini daim
diqqət mərkəzində saxlamışdır. Bu,
Azərbaycan Prezidentinin türk dünyasının
birliyinə, mütəşəkkilliyinə verdiyi
önəmin əyani sübutudur.
N.İbrahimov həmçinin Türkiyənin Baş naziri
Rəcəb Tayyib Ərdoğana, qardaş ölkənin 9-cu
Prezidenti Süleyman Dəmirələ, Şimali Kipr türk
xalqının lideri Mehmet Əli Tələtə,
eləcə də digər türkdilli dövlətlərin
dövlət, hökumət nümayəndələrinə
qurultayda iştiraklarına və söylədikləri
dəyərli fikirlərə, verdikləri çox qiymətli
tövsiyələrə görə minnətdarlıq etmişdir.
Bununla da qurultay bağlı elan olunmuş,
iştirakçılar "Gülüstan"
sarayının qarşısında xatirə şəkli
çəkdirmişlər.
* * *
Qurultayın Təşkilat komitəsinin Türkiyə
tərəfdən həmsədri, TÜDEV-in sədri
Əbdülxalıq Çay tədbirin yekunlarına dair
qısa brifinq keçirmişdir.
Azərbaycan.- 2007.- 20 noyabr.- S. 3-4.