Mükərrəmoğlu M.

Tarixi-memarlıq abidəsinin bərpası başa çatmışdır

Bu günlərdə Hacıqabul rayonunun Qubalı Baloğlan kəndində yerləşən Pir Hüseyn Xanəgahının bərpadan sonra açılış mərasimi keçirilmişdir. Mərasimdə mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev çıxış etmişdir. O, son illər möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin tarixi abidələrin qorunmasına və bərpasına xüsusi diqqət yetirdiyini bildirmişdir.
Nazir qeyd etdi ki, Azərbaycan Respublikasının ölkə əhəmiyyətli abidəsi olan Pir Hüseyn Xanəgahı Bakıdan 127 km aralı, Hacıqabul rayonunun Qubalı Baloğlan kəndi ərazisində yerləşir. Pirsaat çayı sahəsində, qədim Bakı-Salyan ticarət karvan yolu üzərində tikilmiş bu xanəgah kompleksi XI əsrin məşhur Böyük Şirvan Şeyxi Pir Huseyn Rəvananın (Şirvani) adı ilə bağlıdır. Pir Hüseyn Yaxın Şərqdə Baba Kuhi adı ilə tanınan böyük sufi şairi və filosofu Məhəmməd Bakuvinin kiçik qardaşı olmuşdur.
Şeyx Pir Hüseyn adıyla şöhrət tapmış Əl-Hüseyn ibn Əli xanəgah kitabələrində əzəmətli, görkəmli pir, sufilikdə üçüncü dərəcəyə çatmış, müqəddəslərin görkəmlisi, ruhani işləri ilə məşğul olan, imam kimi ləqəb və sifət dərəcələri ilə qeyd edilmişdir ki, bu da onun əsrinin ən nüfuzlu şəxsiyyətlərindən olduğunu göstərir.
Nazir Pir-Hüseynin görkəmli alim, filosof kimi Azərbaycanda elmi-fəlsəfi fikir tarixində, islam-fəlsəfi dünyagörüşünün formalaşmasında mühüm rol oynadığını diqqətə çatdırdı. Pir Hüseyn Şirvani Şirvanşahlar 1 Fəribürz, onun atası Sallar və babası Yəzid ibn Əhmədin hakimiyyəti zamanında yaşamış və 467-ci hicri (1074/1075) ildə öz böyük qardaşı Məhəmməd Bakuvidən 25 il sonra, tam qocalıq dövründə vəfat etmişdir.
Hündür bürclü divarlarla əhatə edilmiş xanəgah kompleksinin memarlıq abidələri orta əsr əzamətini bu günə kimi saxlamışdır. Abidələrin üzərindəki XIII-XV əsrlərə aid daş kitabələr indiyə qədər qalmaqdadır. Xanəgah kompleksinə orta əsr Şirvan-Abşeron memarlığının ən nadir əsərlərindən sayılan türbə, məsçid, karvansara və yardımçı tikililər daxildir. Xanəgah abidələri kompleksi Pir Hüseynin məzarı ətrafında yerləşirdi. Tikinti kompleksinin inşaat tarixini qoruyub saxlamış kitabələr əsasında demək olar ki, xanəgah tikililərindən çoxunun əsası Şirvanşah Gərşəsbin oğlu Fərubirz və II Əxsitanın oğlu II Gərşəsbin vaxtında qoyulmuşdur. Xanəgahın ləyaqətli qiyməti şərqşünas-alim, professor V.A.Kraçkovskaya tərəfindən verilmişdir: “Dünyada Pir Hüseyn türbəsinin kaşı bəzəkləri ilə ancaq Məşhəddəki imam Rza məqbərəsi rəqabət edə bilər”.
Xl-XlV əsrlərin nadir sənət incisi, bütün dünyada məşhur olan Pir Hüseyn Xanəgahının taleyi acı olmuşdur. Xanəgah dəfələrlə qarət edilmişdir. Burada tədqiqat işləri aparan erməni alimləri kaşı bəzəklərini oğurlayıb muxtəlif ölkələrə satmışlar.
Hazırda həmin kaşılar Peterburqun Dövlət Ermitajı muzeyində, Moskvanın Şərq Mədəniyyəti Muzeyində, Gürcüstanın Dövlət muzeyində, Fransada Luvr muzeyində, Britaniyanın və başqa ölkələrin müzeylərində nümayiş etdirilir.
Xanəgah tikililəri soküldükdən sonra Daş kitabələr Bakıya gətirilmiş, bəziləri isə itib getmişdir. Hazırda mədəniyyət və turizm nazirinin əmri ilə “Şirvanşahlar Sarayı Kompleksi”ndə bu günə kimi qorunub saxlanan 6 ədəd daş kitabə ”Pir-Hüseyn Xanəgahı” qoruğuna qaytarılmışdır.
“Pir Hüseyn Xanəgahı” Azərbaycan xalqının memarlıq incilərindən biridir. ”Pir-Hüseyn Xanəgahı” 22 yanvar 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən tarix-memarlıq qoruğu elan edilmişdir. Həmin dövrdən etibarən bu nadir sənət incisinin təbliğatı gücləndirilmişdir. Bu məqsədlə 2004 və 2006-cı illərdə burada elmi-praktik konfranslar keçirilmişdir.
2003-cü ildə nazirlik tərəfindən qoruqda təmir-bərpa işlərinə başlanılmış və bu ilin sentyabrında bu işlər sona çatdırılmışdır.
Nazir qeyd etdi ki, biz çalışacağıq ki, Azərbaycanın turizm marşrutu məhz buradan da keçsin.
Sonra Hacıqabul Rayon İcra Hakimiyyəti başçısı Əhməd Muxtarov, AMEA-nın müxbir üzvü, tarixçi alim Məşədixanım Nemətova çıxış edərək bu abidənin tarixi əhəmiyyətindən danışdılar.
Tədbirdə millət vəkili, professor Rəfael Hüseynov, Memarlıq və İnşaat Universitetinin rektoru, professor Gülçöhrə Məmmədova, müxtəlif dövlətlərin ölkəmizdəki səfirliklərinin nümayəndələri və turizm şirkətlərinin rəhbərləri iştirak edirdilər.

Xalq qəzeti.- 2007.- 4 oktyabr.- S.6.