Turanə

Bütün musiqilərin kökündə Muğam dayanır

Xanəndə Cabir Abdullayev: Fəxri ad, əsl sənətkarı dəyişdirmir

Müsahibimiz ölkə başçısının Milli Musiqi Günü ərəfəsində fəxri ad ilə təltif etdiyi sənətkarlardan biridir. Söhbət Ağdam rayonunun Zəngişalı kəndində, musiqiçi ailəsində dünyaya göz açan gözəl xanəndə Cabir Abdullayevdən gedir.

- Musiqi sədaları altında böyümüşəm. Uşaqlıqdan bu sənətə sevgini qardaşım Vahid Abdullayevin ifası oyadıb. 10 yaşımdan böyük səhnələrdəyəm. Sənətdə ilk addımlarımı Ağdamın “Qarabağ bülbülləri” və “Şur” ansambılları ilə atmışam. Mütəmadi olaraq dövlət tədbirlərinə qatılır, xalq mahnıları, muğamlar ifa edirdim. Böyüdükcə muğama olan sevgi məndə günbəgün artırdı. Elə bu həvəs məni Milli Konservatoriyaya gətirdi.

- Deyirlər, muğamı yalnız qarabağlılar yaxşı oxuyur?

- Azərbaycanın digər regionlarında da gözəl səsi, xoş avazı olan muğam ustaları var. Amma muğamın beşiyi olan Qarabağ Azərbaycan musiqisi Konservatoriyası olub. Musiqi meydanına məhz oradan böyük sənətkarların çıxması yəqin ki, o guşənin havasından, suyundan, mühitindən asılı olub. Bunu sözlə ifadə etmək çətindir. Məndən soruşurlar ki, oğlunuzun səsi var? Mən də deyirəm ki, asvaltın səsi olmur. İndiki uşaqlar asvalt üstündə oynayır, yaşıllıqdan, ana təbiətin gözəlliklərindən, təbiiliyindən uzaqdırlar. Bu gözəlliklərdən uzaqda nə təb olur, nə səs.

- Fəxri ad alacağınızı gözləyirdiniz?

- Hər bir sənət adamı təbii olaraq əməyinin bəhrəsini görmək istəyir. Biz muğamı tək respublikada yox, xarici ölkələrdə də təbliğ edirik. Əcnəbilər muğam dinləməyi sevir, ecazkarlığından zövq alırlar. Muğamın sirli-sehirli aləminə düşən hər kəs onu bir daha dinləmək istəyir.

Fəxri ad almağımı gözləməyimə gəlincə isə demirəm dağı-dağ üstə qoymuşuq, amma bu sənətin təbliğində az da olsa, bizim də əməyimiz olub. Əziyyətsiz heç nəyə nail olmaq mümkün deyil. Mən də əziyyətlə bu yerə gəlmişəm. Ona görə də gözləmirdim desəm, yalan olar. Çəkdiyin əziyyətin bəhrəsini görəndə adama xoş təsir bağışlayır. Sənətkarın sənətinə qiymət veriləndə onda işinə olan maraq, həvəs daha da artır. Daha böyük nailiyyətlər əldə etmək üçün çalışır. Amma hər halda fəxri ad əsil sənətkarda heç nəyi dəyişmir. Fəxri ad alıb lovğalanmaq, insanlara yuxarıdan aşağı baxmaq lazım deyil. Şəxsən mən elə həmin sadə insanam, dəyişməmişəm. Dəyişən bir şey varsa o da, bu adın insana verdiyi ruh yüksəkliyi və məsuliyyətdir. Məhz elə bu məsuliyyət sənətkarın daha çox yaradıcı yeniliklərə imza atacağına zəmanət verir. Mənə fəxri ad veriləndə övladlarım məndən çox sevindi. Onların sevinci mənim üçün bir dünyadır. Ailəm adından ölkə başçısına, sənətə dəyər verən hər kəsə öz minnətdarlığımı bildirirəm. Dövlət başçısının sənət adamlarına, mədəniyyətə olan diqqət və qayğısına görə atdığı hər bir addımı bir vətəndaş olaraq dəstəkləyirəm.

- Nədənsə ekranlarda az-az görünürsünüz?

- Deməzdim az-az görünürəm. Hər şey qədərində olanda daha yaxşı olur. Biz də tamaşaçılarımızı intizarda saxlamamaq üçün, lazım gələndə televiziya ekranlarından görünməyə çalışırıq. Bildiyiniz kimi, Milli Konservatoriyada muğamın tədrisi ilə məşğulam. Başım da tələbələrimə qarışıb.

- Bu gün Azərbaycan xalq mahnılarına və muğamımıza olan münasibəti necə qiymətləndirirsiniz?

- Demək olar ki, bir ara muğam yaddan çıxmışdı. Amma bu gün muğama xüsusi diqqət yetirilir. Bunun üçün hər birimiz YUNESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevaya muğamın dirçəlməsi yönündə gördüyü işlərdən dolayı minnətdar olmalıyıq. Onun mədəniyyətimizə diqqət və qayğısı nəticəsində bu gün muğama sanki bir qayıdış oldu. Gənclər arasında da muğama böyük həvəs oyandı. Bu gün dövlət tərəfindən muğam ifaçıları, milli musiqimizin inkişafı üçün çalışan sənətkarlara böyük qayğı var. Eşitdiyimə görə, bir çox xanəndələr dövlət tərəfindən mənzil ilə də təmin olunub. Əvvəllər muğam sadəcə xanəndələr tərəfindən qorunurdu, indi bu sahə bütövlükdə xalq, dövlət tərəfindən müdafiə olunur.

- Gənclər muğam ifa edərkən ənənəvi formaya üstünlük verirlər, yoxsa özləri muğama yeni bir tərz, nəfəs gətirmək istəyir?

- Əslində kimin qabiliyyəti nəyə çatırsa, o cür də oxuyur. Götürək, “Zabul” muğamını. Bu eyni şöbələrdən ibarət muğamdı. Amma hər xanəndə bunu səsinə uyğun bir tərzdə oxuyur. Hər səsin öz şirinliyi var, ona görə də bu muğam hər ifaçıda bir cür gözəl alınır. Hər xanəndənin öz dinləyicisi var. Əgər ifanı qəbul edib, hədsiz sayda bəyənən tamaşaçı varsa, artıq şərhə gərək yoxdur. Şəxsən mən çərçivədən çıxmamaq şərtilə muğama yeni nəfəs gətirənlərin əleyhinə deyiləm. Bu da inkişafın bir növüdür.

- Bugünkü tamaşaçılarda musiqi zövqü də rəngarəngdir.

- Bütün musiqilərin kökündə yenə də muğam dayanır. Bu gün “Seygah” muğamı üstündə, hətta rep də deyirlər. Muğamı bir çox musiqi janrı ilə sintez edirlər. Bu da muğamın zənginliyinin göstəricisidir. Muğam Allah- Təalanın xalqımıza bəxş etdiyi tükənməz sərvətdir.

Bir dəfə Sankt-Peterburqa yaxın bir adamın tədbirində idim. Orada mənimlə bahəm başqa millətdən də olan sənətçilər var idi. Məndən bir bəstəkar mahnısı oxumağı xahiş etdilər. Mən də Nisə xanım Qasımovanın repertuarından “Yalan dünya” mahnısını ifa etdim. Bir nəfər rus məndən oxuduğumun nə olduğunu soruşdu. Mən bunun bəstəkar mahnısı olduğunu deyəndə, o məndən mahnının sözlərinin tərcüməsini istədi. Dedim vallah mən rus dilində yaxşı bilmirəm, amma kömək etməyə çalışaram. O mənə mahnının sözlərini başa düşməsə də, musiqidən təsirləndiynin bildirdi. Bu bir daha musiqimizin zənginliyinin, gözəlliyinin göstəricisidir. Bir vaxtlar hind mahnıları yaman dəbdə idi. Doğrusu, sözlərini başa düşməsək də, musiqisindən təsirlənirdik. Guya bu gün oxunan əcnəbi mahnıları hamı başa düşür, hamı, ingiliscə, ispanca bilir?. Doğru deyiblər, musiqinin dili olmur. Musiqi gözəl olanda dil anlamadan, sözləri başa düşmədən də o melodiyanı sevmək, dinləmək olar. Bizim xalq da bir qədər həssas, kövrəkdir, axı. Hələ qonaqpərvərliyini demirəm. Başqa xalqlarda bu xüsusiyyətlər yoxdur. Olduqca yüksək musiqi duyumuna və mədəniyyətinə sahib olan xalqıq.

- Bu gün sevilən xanəndələrimizin çoxunun yolu Opera və Balet Teatrının səhnəsindən keçib. Siz niyə o səhnədə görünmürsünüz?

- 10 yaşında olanda ondan da böyük səhnələrdə olmuşam. Hər zaman ifam və şəxsiyyətimlə müəllimimin adını uca etmək üçün çalışmışam. Doğrusu, məni bir neçə dəfə oraya dəvət ediblər. Ora böyük səhnə də olsa, nədənsə məndə o səhnədə oxumağa həvəs olmayıb. Amma orda işləməmək üçün başqa bir səbəb, inciklik yoxdur.

- Gənclərin muğama olan baxışını necə dəyərləndirirsiniz?

- Bu gün, hətta estrada oxuyanlar da muğam öyrənmək istəyirlər. Onlardan bir çoxu muğam ifa etmək üçün ustad dərsləri almaqdan ötrü mənə müraciət edib. Bu da yəqin ki, tamaşaçılarda muğama olan həvəsin, tələbatın artması ilə əlaqədardır. Hər bir janrda oxuyan ifaçının muğamdan az da olsa, anlayışı olmalıdır. Bu gün senzuraya böyük ehtiyac duyulur. Kim nə istəyir yazır, oxuyur, sponsor hesabına klip çəkdirib, bütün kanallarda yayımladır və az bir müddətə məhşurlaşır. Pul ilə efirlərdən düşmürlər. O ifaçılar gəldi-gedərdi. Onlar heç vaxt musiqi tarixində qalmayacaq. Estrada oxuyan gənc ifaçılardan Röyanın səsini bəyənirəm. Yadınızdadırsa, Röya xanım Heydər Əliyev adına Sarayda konsert verəndə muğam da oxumuşdu. Konsertdə muğam ifa etmək üçün mənə müraciət etdi və dedi ki, tamaşaçılarımın məndən gözləmədiyi bir mahnı ifa etmək istəyirəm. Onunla “Külək məni yaralama” mahnısı üzərində məşqlər apardıq. Konsertdə o “Dilkeş” muğamı oxudu. Tamaşaçılar bu ifanı o birilərdən daha çox alqışladı. Həmin an bir daha muğamın böyüklüyünü hiss edərək, muğamın ucalığı ilə fəxr hissi keçirdim. Tamaşaçılar ondan belə ifa gözləmirdilər. Onların muğamı bu cür dəyərləndirməsi mənə xoş təsir bağışladı. Bir məsələ də var, hamı muğam oxuya bilməz, axı. Muğamı yalnız ilk növbədə səsi, daha sonra duyan ürəyi olana öyrətmək olar. Səsi olmayana zorla muğam oxutdurmaq olmur. Estrada müəğənnilərindən əgər muğam oxumağa səsi olanlar varsa, onlara mane olmaqdansa, dəstəkləməliyik. Elə xanəndələr var ki, səsləri o qədər də zil deyil, ortadır amma səsində şirinlik var, mahnını ürəklə ifa edir. Onlar tamaşaçıların ürəyinə yol tapa bilir. Xanəndəyə ilk olaraq səs lazımdır. Amma elə xanəndə də var ki, səsi zil olsa da, ürəyəyatımlı deyil. Mən gözəl xanəndəmiz, müəllimim Arif Babayevin səsindən zövq alıram. Onun gözəl ürəyi var. O gözəllik səsində də özünü büruzə verir.

- Bir az da gələcək planlarınızdan danışaq

- Bu yaxınlarda xalq mahnıları və muğamlardan ibarət “Atasız dünya” adlı yeni diskim işıq üzü görüb. Disk dinləyicilər tərəfindən o qədər xoş qarşılandı ki, daha bir yenisini hazırlamağı planlaşdırıram. Noyabr ayında Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin xətti ilə bir qrup sənətkarlarla Səudiyyə Ərəbistanına səfərimiz nəzərdə tutulub. Son olaraq onu demək istəyirəm ki, bundan sonra da muğamımızın təbliği və dinləyicilər tərəfindən daha çox sevilməsi üçün üzərimə düşən öhdəlikləri yerinə yetirmək üçün çalışacağam.

Yeni Azərbaycan.- 2007.- 10 oktyabr.-S.8.