Məhərrəmova T.

 

Qayıdarıq, niyə də yox

 

Onları skripkaçılar ailəsi kimi tanıyırlar. Hal-hazırda Meksikada yaşayan bu ailənin üzvləri: ata - Spartak Babayev və qız - Nanə Babayeva Mexiko ştatının simfonik orkestrində çalışırlar. Bakıya hər gəlişlərində təkcə köhnə xatirələrin izinə düşmürlər, özləri ilə yeni xatirələr də aparırlar.

28 sentyabrda Babayevlər ailəsinin Filarmoniyada keçiriləcək konserti isə klassik musiqi həvəskarlarına əsl töhfə olacaq.

 

- Bakıdakı işinizdən ayrılıb niyə Meksikaya getdiniz?

S.B. - 1970-ci ildə Üzeyir Hacıbəyov adına Musiqi Akademiyasında tanınmış skripkaçı, Xalq artisti Sərvər Qəniyevin sinfini bitirmişəm. Sərvər müəllim hal-hazırda Türkiyədə çalışır. 1967-ci ildən Dövlət Simfonik Orkestrində çalışmışam. Maestro Niyazi məni bu orkestrə işə götürdü. Onda 19 yaşım vardı. Dalbadal 10 il orkestrdə işlədim. Sonra isə Musiqi Akademiyasında, Bülbül adına Musiqi Məktəbində pedaqoq kimi çalışdım. 1993-cü ilə qədər Asəf Zeynallı adına Musiqi Məktəbində çalışırdım. Eyni zamanda, Simfonik Orkestrdə konsertmeyster vəzifəsində işləyirdim. Bildiyiniz kimi, konsertmeyster orkestrdə vəzifəsinə görə birinci yer tutur. Bu, çox məsuliyyətli işdir.

1993-cü ildə ölkədə vəziyyət bir qədər çətin idi. Musiqiçilərin dolanışığı xeyli ağır idi. Keçmiş Sovet İttifaqının bir çox musiqiçiləri xarici ölkələrə üz tutdular. Ümumiyyətlə, hər hansı bir keçid dövrü, inqilab, imperiya dəyişikliyi və s. baş verəndə mədəniyyəti unudurlar. Onda mədəniyyət və incəsənət adamlarının mühacirəti başlayır.

Mən ondan qabaq - 1975-ci ildə Suriyada ərəb filarmoniyasında üç il müəllim işləmişəm. Moskvada keçirilən SSRİ Mədəniyyət Günlərində iştirak edərkən Meksikada işləməyə dəvət aldım. O zaman Meksikadan gələn diriyorun dəvəti ilə biz Meksikaya getməli olduq. Əvvəlcə dedilər ki, müsabiqədə iştirak etməlisiniz. Biz də iştirak etdik. Müsabiqədən keçdiyimiz üçün 1993-cü ildə Meksikaya getdik. Dörd il başqa ştatda işlədikdən sonra 1997-ci ildən Mexiko Simfonik Orkestrində çalışıram. Qızım Nanə həmin orkestrdə konsertmeysterin köməkçisi, mən isə üçüncü konsertmeyster işləyirəm. Hal-hazırda məni Meksikanın Milli Konservatoriyasına dərs deməyə dəvət ediblər. Çalışdığımız orkestr dövlətin dotasiyası və sponsorların köməyi ilə fəaliyyət göstərir. Mexiko ştatının simfonik orkestri nəinki Meksikanın, hətta Latın Amerikası ölkələrinin ən yaxşı orkestri sayılır. Ümumiyyətlə, Meksikanın 32 ştatının hər birinin öz orkestri fəaliyyət göstərir. Biz bütün ştatlara və Latın Amerikası və Avropa ölkələrinə qastrol edirik. 2 dəfə Çində olmuşuq. Hazırda Amerikaya qastrol səfərinə hazırlaşırıq. Orkestrdə birinci konsertmeyster amerikalı skripkaçıdır. Diriyor həmişə Nanəyə "sən həmişə hazır qal, birdən nəsə baş versə, sən çalacaqsan" deyir. Müqavilə belədir.

- Bakıya tez-tez gəlirsiniz?

S.B. - Vaxtilə gedən musiqiçilərdən bəlkə də heç kəs bizim qədər tez-tez gəlmir. Qazandığımız pulları yollara xərclədiyimizdən orada özümüzə ev ala bilməmişik. Amma adamlar var ki, 10 il ərzində yalnız bir dəfə gəlir. Bizi isə vətən çəkir. Ona görə də bacardığımız qədər tez-tez gəlirik. Çünki Vətən üçün darıxırıq. Böyük qızım və üç nəvəm ailəsi ilə burada yaşayır. Qohumlarımı, qızımı, doğma Bakını görmək üçün tez-tez gəlirik. Bakıya hər gəlişimiz bizim üçün bayramdır. Burada bizə heç nə yad deyil. Hər gəlişimizdə həmçinin buranın musiqi həyatı ilə yaxından tanış olur, qaynayıb-qarışırıq. Çox təəssüflənirəm ki, dostlarımızdan çoxu həyatdan köçüb. Hər dəfə də gələndə kiminsə həyatdan getdiyini eşidib kədərlənirik. Ancaq nə etmək olar... Bu, həyatdır. Bu yaxınlarda isə tanınmış pianoçu Rafiq Quliyevin həyatdan köçdüyünü eşitdim...

Bakıya hər gəlişimdə həmçinin pedaqoqlarımla görüşürəm. Müəllimim, görkəmli bəstəkar Azər Rzayev bir pedaqoq kimi bizə çox şey öyrədib. Biz ona borcluyuq.

- Necə oldu ki, Azər Rzayev sizin ailəyə əsər həsr elədi?

S.B. - Biz "İlham" orkestri ilə Almaniyada qastrolda olduq. Azər Rzayev də bizimlə idi. Bu sponsor orkestrinin bədii rəhbəri Azər Rzayev idi. Orkestrin baş diriyoru İsmayıl Hacıyev idi. Nanə isə həmin orkestrin solisti vəzifəsində çalışırdı. Azər Rzayev orada Nanənin ifasını eşitmiş və xoşuna gəlmişdi. Ona görə də bizim ailə üçün "Üç skripka və simfonik orkestr üçün konsert" adlı əsər yazdı. Bu konsert Bakıda ifa olunub, ancaq indi Filarmoniyada verəcəyimiz konsertin proqramına həmin əsəri də daxil etmişik. Həmin əsəri məşq etdik və Azər müəllim razı qaldı. Biz əsəri ilk dəfə ifa edəcəyik. İnanıram ki, konsert çox gözəl keçəcək. Belə bir bəstəkarın haqqımızda əsər yazması bizi çox sevindirir. Düzdür, bu dəfə Bakıya üçlükdə gələ bilmədik.

Ailəmizin üçlükdə gəlməyi çox çətindir. Çünki biz çox uzaqda yaşayırıq. Bu dəfə də bəzi səbəblər üzündən yoldaşım gələ bilmədi, Nanə ilə mən gəldim.

- Gərək ki, Nanə xanım keçən il də Bakıda konsert proqramı ilə çıxış etmişdi.

S.B. - Keçən ilin yanvarında Nanənin "Kapellhaus"da "Skripka musiqisi axşamı"ndan ibarət konserti keçirildi. Konsert tanınmış skripkaçı Şamil Hüseynzadəyə həsr olunmuşdu. Çoxlu qar yağmasına baxmayaraq, demək olar ki, bütün dostlarımız konsertdə iştirak edirdi. Konsert çox gözəl keçdi.

Ümumiyyətlə, Nanənin konsertlərində mənim bütün köhnə dostlarım iştirak edir. Onu da deyim ki, Nanə hər yerdə konsert proqramı ilə çıxış edəndə azərbaycanlı skripkaçı kimi təqdim olunur. İnternetdən Bakıda çıxan qəzetləri izləyir, mədəni həyatımızdan baş verən yeniliklərdən mütəmadi xəbər tuturuq.

- Əgər sizi yenidən Bakıdakı orkestrdə işləməyə dəvət etsələr, qayıdarsınız?

S.B. - Qayıdarıq, niyə də yox? Ancaq mən bu barədə heç vaxt danışmamışam. Ancaq görünür, indi danışmaq lazımdır. Çox arzulayıram ki, bizim orkestrin üzvlərinin əmək haqqı beynəlxalq səviyyəyə qalxsın. Bu, mütləq olmalıdır. Meksikada ən çox diqqəti pedaqoqlara, artistlərə və musiqiçilərə yönəldiblər. Bu, ümumiyyətlə, bütün dünyada belədir.

- Yaşadığınız ştatda Azərbaycan haqqında hər hansı təsəvvür varmı?

S.B. - Yaşadığımız şəhər nağıllar qədər gözəldir. Hətta ayrı-ayrı yerləri Azərbaycana oxşayır - dənizi, təbiəti. Meksika əsasən okean və dağlar qoynunda yerləşir. Biz isə dəniz səviyyəsindən 2800 metr hündürlükdə yerləşən şəhərdə yaşayırıq. Ora çox soyuqdur. Bakıya gəlib isti havaları görüncə, çox sevindik. Demək olar ki, sümüklərimiz qızdı. Meksikada digər musiqiçi azərbaycanlılar da yaşayır. Alt çalan Çingiz Məmmədov mənim yaxın dostumdur. O, hal-hazırda orkestrdə mənimlə bir yerdə çalışır. Tanınmış alim Natiq Atakişiyev başqa ştatda yaşayır. Ümumiyyətlə, orada azərbaycanlılar çox azdır.

- Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini necə, ifa edə bilirsinizmi?

S.B. - Biz orada boş oturmamışıq. Bacardığımız qədər musiqimizi tanıdır, Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini ifa edirik. Bizim musiqimizi reklam etdirmək lazımdır ki, tanısınlar. Biz öz musiqimiz, mədəniyyətimiz haqqında onlara məlumat veririk. Evimizdə Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri var. Bizə qonaq gələndə bu əsərləri eşidir və maraqlanırlar. Biz öz əsərlərimizi yalnız solo konsertlərdə ifa edə bilirik. Orkestrlə ifa etmək mümkün deyil. Çünki onların öz proqramı var. Orada orkestr repertuar proqramını bir illiyə müəyyənləşdirir. Nanə ilk dəfə - 1994-cü ildə orada çıxış edəndə konsert proqramına Asəf Zeynallı və Cahangir Cahangirovun əsərlərini daxil etmişdi. Bizim əsərlərimizi onların orkestrləri ilə ifa etdirib onlara çaldırmaq lazımdır. Bu, çox çətin işdir. Hər orkestr buna getmir. Yeni əsəri hər adam qəbul eləmir. Vaxtilə Fikrət Əmirovun "Azərbaycan" kapriçiosunu Nyu-York orkestri 65-ci ildə ifa edib. Bu gün də çalışmaq lazımdır ki, London, Boston, Berlin orkestrləri bizim əsərlərimizi ifa eləsinlər.

- Mexikonun Simfonik Orkestri ilə vaxtilə çalışdığınız və bugünkü aqibətindən daim xəbər tutmaq istədiyiniz orkestr arasında hansı fərqlər var?

S.B. - Bizim orkestr də çox yaxşı, peşəkar orkestrdir. Mən Niyazinin orkestrə rəhbərlik elədiyi vaxtları çox yaxşı xatırlayıram. Orkestr bütün klassiklərin əsərlərini ifa eləməyə çalışır. Ancaq hamısını ifa etməyib. Elə bəstəkarlar var ki, onların əsərləri ümumiyyətlə, çalınmayıb. Məsələn, Bramsın dörd simfoniyasından yalnız birini çalmışıq. Rixard Ştrausun dörd simfoniyasından yalnız birini ifa etmişik. Amma oradakı orkestrdə biz bütün əsərləri çalırıq. Orada həftədə bir dəfə konsertimiz keçirilir. Bu, musiqiçilər üçün çox çətindir. Üç dəfə məşq etmək və növbəti dəfə yeni konsert proqramı ilə çıxış etmək gərgin iş reyimidir. Ancaq dünyanın ən məşhur orkestrləri belə bir proqramla işləyir. Məsələn, Nyu-York, Boston, Berlin, London filarmoniyalarının orkestrləri belə proqramla işləyirlər. Hətta Rusiyanın orkestri də belə bir reyimlə çalışır. Özümüzə qalanda, mədəniyyət sahəsində yaxşılığa doğru çoxlu irəliləyiş görürəm. Orkestr, kvartet, kamera orkestrinin tez-tez konserti keçirilir. Bu, çox maraqlıdır. Ümid edirəm ki, qayıdıb gələndə məni də işə götürəcəklər.

- Nanə xanım, siz skripka ilə öz təşəbbüsünüzlə məşğul olmağa başlamısınız, yoxsa valideynlərinizin təkidi ilə?

N.B. - Skripkaya məhəbbətim təsadüfi deyil. Skripkaçılar ailəsində doğulub böyümüşəm. Atam Spartak Babayev və anam Liliya Perşina da skripkaçıdır. O, Bülbül adına Musiqi Məktəbində çalışırdı. Anam musiqiçilərin Zaqafqaziya müsabiqəsinin laureatıdır. Belə bir ailədə böyüdüyüm üçün mən də skripkanı əlimə çox erkən götürmüşəm. 6 yaşımda skripka çalmağa başlamışam və ilk müəllimin anam olub. Sonra təhsilimi atamla davam etdirməyə başladım. 7 yaşımdan başlayaraq Asəf Zeynallı adına Musiqi Məktəbinin keçirdiyi konsertlərdə hər il iştirak edirdim. Yadımdadır, konsert qabağı atam musiqiçi dostlarını mənim ifama qulaq asmaq üçün dəvət edirdi. Onların məsləhətləri, yönəltmələri mənim üçün çox qiymətli idi.

10 yaşım olanda ilk dəfə Filarmoniyanın səhnəsinə çıxaraq Mendelson-Bartodinin skripka və orkestr üçün konsertini ifa etmişəm. Həmçinin Bakıda keçirilən skripkaçıların respublika müsabiqəsinin "Qran-pri" mükafatına, Özbəkistanda keçirilən beynəlxalq müsabiqənin birinci mükafatına, Henrik Şerinq adına Meksikada keçirilən skripkaçıların beynəlxalq müsabiqəsinin dördüncü mükafatına layiq görülmüşəm.

- Valideynlərindən başqa müəllimlərin kim olub?

N.B. - Özümü Sərvər Qəniyev, Şamil Hüseynzadə, Zaxar Bron (Rusiya, Almaniya), Vadim Brotskiy (Ukrayna, İtaliya), Ruciero Riççi (ABŞ), Sevcio Şvarts (ABŞ) kimi dünyaca məşhur musiqiçilərdən ustad dərsləri aldığıma görə xoşbəxt sayıram. Hal-hazırda Mexiko ştatının Simfonik Orkestrində konsertmeysterin assisenti vəzifəsində çalışıram.

- Bəs necə oldu ki, Meksikaya getdiniz?

N.B. - 1993-cü ildə meksikalı bir diriyor Moskvaya gələrək simfonik orkestr üçün musiqiçilər seçməyə başladı. Valideynlərim də müsabiqədə iştirak edirdi. Onlara Meksikada simfonik orkestrdə işləməyi təklif etdilər. Atam o qədər də getmək istəmirdi. Axı o, həmin dövrdə ölkəmizdəki simfonik orkestrin konsertmeysteri işləyirdi. Ancaq o zaman musiqiçilərin vəziyyəti çox ağır idi. Ən yaxşı skripkaçılar və violençalanlar ölkəni tərk edib getmişdilər. Beləcə, biz də Meksikaya getdik.

- Təhsilinizi Meksikada davam etdirə bildinizmi?

N.B. - Meksikada təhsil sistemi bizimkindən kəskin surətdə fərqlənir. Əgər burda əvvəlcə Konservatoriyaya daxil olmaq istəyirsənsə, bunun üçün mütləq musiqi məktəbini bitirməlisən. Ancaq Meksikada təhsilindən asılı olmayaraq istənilən adamı Konservatoriyaya qəbul edirlər. 3 il başlanğıc, 3 il orta, 3 il isə yuxarı sinfi qurtarmalı, daha sonra institutda 5 il ali təhsil almalısan. Mən Meksikaya öz musiqi məktəbimizin zəngin biliyi ilə gələndə yalnız ekstern imtahanlar verməli oldum və ali təhsil almağa başladım. Hal-hazırda Konservatoriyanı bitirmişəm və Çaykovski adına Moskva Konservatoriyasının aspiraturasına daxil olmağa çalışıram. Məni artıq Konservatoriyanın dekanı dinləyib və professor Sergey Kravçenkodan müsbət cavab almışam. Yeganə çətinlik ondadır ki, xarici vətəndaşlar üçün təhsil pulludur - 8 min dollar ödəməlisən. Hal-hazırda mən sponsor axtarıram.

- Meksikada oxuyub çalışmaq üçün sizdə dil baryeri olmadı ki?

N.B. - Mənim üçün o qədər də çətin olmadı. Düz bir ay vaxtımı müəllimin köməyi ilə qrammatikanı öyrənməyə sərf elədim, sonra isə sərbəst məşğul oldum. İki ildən sonra artıq ispan dilində sərbəst danışırdım.

- Meksikadakı musiqi fəaliyyətinizdən razısınızmı?

N.B. - Mən solo-konsertlər verirəm və simfonik orkestrlə Meksikanın paytaxtında və onun 32 ştatında çıxış edirəm. Skripkaçıların Henrik Şerinq adına beynəlxalq müsabiqəsində iştirak etmişəm. Bu müsabiqə üç ildən bir orkestrin diriyoru Enrik Batisin təşəbbüsü ilə keçirilir. Henrik Şerinq XX əsrin görkəmli skripkaçısıdır. O, Böyük Vətən müharibəsi vaxtı Varşavadan Meksikaya mühacirət edib. Bundan əlavə, mən Mexiko ştatının Simfonik Orkestrinin ikinci konsertmeysteriyəm. Bu, təkcə Meksikanın yox, bütün Latın Amerikasının ən yaxşı kollektividir. Bizim kollektiv 2002-ci ildə Lyübek şəhərində hər il keçirilən "Şlyaziqholşteyn" festivalında iştirak edir. Həmçinin simfonik orkestrlərin İspaniyada keçirilən festivalında da iştirak etmişik. İşimiz çox gərgindir. Hətta Bakıya gələndə də yeni proqramın notlarını özümüzlə götürmüşük ki, orkestrin məşqindən geri qalmayaq.

- Orkestrdə konsertmeyster olmaq çoxmu çətindir?

N.B. - Çox məsuliyyətlidir. Mən öz işimi çox sevirəm. Orkestrdə işləmək məni tamamilə qane edir. Solist kimi də işimdən razıyam. İnsan öz işini sevəndə işləmək o qədər də çətin olmur.

- Meksikanın musiqi həyatı bizimkindən çoxmu fərqlidir?

N.B. - Musiqi Meksika xalqının həyatında mühüm yer tutur. Orada klassik musiqini çox sevirlər və konsertlər təsəvvür edilməyəcək dərəcədə anşlaqla keçir. Ona görə də bütün valideynlər öz uşaqlarına musiqi təhsili vermək istəyirlər. Düzdür, Simfonik Orkestrdə işləmək üçün musiqiçilərin professional səviyyəsi həmişə layiqli olmur. Bu, təhsil sisteminin o qədər də mükəmməl olmaması ilə bağlıdır. Ona görə də Simfonik Orkestrə başqa ölkələrdən musiqiçilər dəvət etməyə məcbur olurlar.

- Musiqidən kənar həyatınızda - boş vaxtlarınızda nə ilə məşğul olursunuz?

N.B. - Çox təəssüf ki, mənim boş vaxtım yoxdur. Daima solo fəaliyyətim, orkestrdəki işim və şəxsi həyatım arasında harmoniya yaratmağa çalışıram və buna nail oluram. Axı mənim evdə Fatimə adlı qızım da böyüyür. İşdə olduğum üçün onun tərbiyəsi ilə ispan dayəsi məşğul olur. Həyatımda ən böyük marağım qızımdır.

Ümumiyyətlə, Meksikada yaşamaq, çalışmaq çox gözəldir.

Bu, dənizin, meşənin və dağların əhatəsində olan gözəl bir ölkədir. Yaşadığımız Toluko şəhəri Meksikanın kurort şəhəri, Mexiko ştatının inzibati mərkəzidir. Bu illər ərzində biz bu ölkəyə, onun həyat eşqi ilə dolu olan insanlarına çox alışmışıq. Burda yaşamaq və işləmək üçün hər şey var. Bununla bərabər, bizi Bakıya olan sevgimiz bir an belə tərk eləmir. Meksikada çoxlu rusdilli mühacirlər yaşayır. Keçən əsrin 90-cı illərində Sovet İttifaqının bütün respublikalarından çoxlu musiqiçilər Meksikada daimi yaşayış alıb. Biz ən çox dövlət kvartetinin iştirakçısı, Əməkdar artist Çingiz Məmmədovun ailəsi ilə yaxınlıq edirik və həmçinin orkestrdə birlikdə işləyirik.

- Bakıya yalnız konsert vermək üçün gəlirsiniz?

N.B. - Yalnız konsert üçün yox... Bura bizim vətənimizdir. Təəssüf ki, tez-tez gəlmək mümkün olmur. Meksika burdan çox uzaqlarda yerləşir. Gedişimizdən sonra ilk dəfə olaraq Bakıya 1996-cı ildə gəldik. Onda mən Konservatoriyada konsertlə çıxış elədim. Atamın məktəb yoldaşı Fərhad Bədəlbəyli bizim təşəbbüsümüzə səs verərək Musiqi Akademiyasının zalını ixtiyarımıza verdi. Konsertimiz çox gözəl keçdi. Artıq 10 ildən çoxdur ki, vətəndən uzaqdayıq. Buna baxmayaraq, internet vasitəsi ilə mətbuatdan respublikanın musiqi həyatını öyrənirik. Son illər mədəniyyətə, xüsusən də Simfonik Orkestrə münasibətin yaxşı mənada çox dəyişdiyini görmək sevindirici haldır. İnanırıq ki, bundan sonra daha da yaxşı olacaq.

- Filarmoniyadakı konsertiniz qabağı hansı hissləri keçirirsiniz?

N.B. - Çox xoş hisslər keçirirəm. Çoxdandır ki, Filarmoniyada konsert verməyi arzulayırdım. Axı mən öz simfonik orkestrimizlə işləməmişəm. İndi isə özümü çox xoşbəxt hiss edirəm. İlk dəfə orkestrimizlə Azər Rzayevin bizim ailə üçün yazdığı "3 skrpika və simfonik orkestr üçün konsert"ini də ifa edəcəyəm. İnanıram ki, konsert çox gözəl keçəcək. Yenə də ən xoş təəssüratlarla qayıdacağıq.

 

Kaspi.-2007.-22-24 sentyabr.- S.22.-23.