Turanə

Xadimənin maaşı orkestr üzvünün əməkhaqqından çoxdur

Həsənağa Abasquliyev: Amerikadan ustad dərsləri verməyə gələnlər deyirdilər belə gözəl orkestr ola-ola bizi bura niyə çağırmısınız?

Ölkə başçısının Musiqi Günü ilə bağlı fəxri ad verdiyi sənətkarlardan biri redaksiyamızın qonağıdır.

Əməkdar artist, bəstəkar və dirijor Həsənağa Abasquliyev 1938-ci ildə Bakıda anadan olub. 1945-ci ildə ata-anasını itirib. Valideyin himayəsindən məhrum olan müsahibim uşaq evində böyüyüb. Deyir ki, musiqiyə olan həvəsi elə orada yaranıb. Uşaq evinin 7-ci sinfini bitirəndən sonra Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbinə daxil olub. Daha sonra Milli Konservatoriyaya qəbul olub.

- 15 yaşından orkestrdə çalışıram. Paralel olaraq həm təhsil alırdım, həm də işləyirdim. O vaxt Bakıda çoxlu orkestrlər fəaliyyət göstərirdi. Demək olar ki, bütün parklarda rəqs orkestrləri olurdu, camaat gəlib orada rəqs edir, şənlənirdi. Bu da indiki diskotekaların daha sivil forması idi. 1963-cü ildə Konservatoriyanı bitirdikdən sonra təyinatımı Rauf Hacıyevin idarə etdiyi Dövlət Estrada Orkestrinə verdilər. Orada solist kimi çalışdım, amma çox işləmədim. Həmin orkesr tez-tez qastrollara gedirdi, mən də ailə vəziyyəti ilə bağlı çox səfərdə olmaq istəmirdim. Ona görə də işdən çıxdım. “Azərbaycan”, “Vətən” kinoteatrında işləməyə başladım. Həm də özfəaliyyət dərnəklərində dərs deyirdim. Daha sonra məni Dövlət Filarmoniyasına dəvət etdilər. Orada “Biz Bakıdanıq” kollektivində çalışdım, daha sonra Tomsk Filarmoniyasına getdim. Ümumiyyətlə, nədənsə cavan vaxtı Tiflis, Alma Ata, Moskvadan daha çox dəvətlər alırdım. Dövlət Filarmoniyasında da çox qərar tuta bilmədim, gəldim Sirkə. Uşaqlar böyüyürdü, onlara daha çox vaxt ayırmalı idim. Oğlan uşaqları idi, onları nəzarətsiz qoyub, qastrollara tez-tez getmək istəmirdim, həm də mənsiz həyat yoldaşımın uşaqlarla bağlı çətinlik çəkməyini istəmirdim. Ona görə də üz tutdum Sumqayıt Musiqi Məktəbinə 20 ilə yaxın dərs dedim. Sonra yenidən Bakı Dövlət Sirkinə gəldim. Məni ora bəstəkar Həsən Rzayev dəvət etdi. Onunla çoxlu yaradıcılıq işlərimiz olub. Onun əsərlərini nəfəsli alətlər, caz orkestrləri üçün yazıb hazırlayırdım. Elə indiyə kimi də Bakı Dövlət Sirkində çalışıram. 2000-ci ildə orada Caz Orkestri yaratdım. Orkestr sırf caz musiqisi ifa edir. Mən özüm nəhəng orkestrlərdə böyümüşəm. Balaca ansambllarda da ifa etmişəm. Ölkəmiz üçün belə orkestrin vacib olduğunu bilib yaratdım. Çox yüksək qiymət aldı, yaxşı qarşılandı. O vaxtkı Mədəniyyət Nazirliyi böyük bir komissiya yaratdı və orkestri dinləməyə göndərdi. Orkestrin rəyçiləri arasında Xalq artisti Xəyyam Mirzəzadə, Tofiq Bakıxanov, Bəstəkarlar İttifaqının inkinci katibi Ramiz Zöhrabov, Moskvada yaşayan caz-pianoçu Vaqif Sadıqov, bəstəkar Sərvər Fərəcov, bəstəkar Əziz Əzizli, Mobil Babayev, Rauf Babayev var idi. Dövlət Mahnı Teatrında orkestrin konserti oldu. Tədbirdə görkəmli pianoçular, bəstəkarlar iştirak edirdi. Amma nədənsə orkestr sonradan bir qədər kölgədə qaldı. Rəy də yazıldı, bütün bəstəkarlar qol da çəkdilər, amma niyə biganə yanaşıldı bilmirəm, bu günə kimi məsələ hələ də mənə qaranlıq qalıb.

- Bəs indi vəziyyət necədir?

- Əbülfəs Qarayev Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə gələndən sonra bu incəsənət işçilərinə daha çox diqqət ayrılır. Şəxsən öz adımdan deyə bilərəm. Bizləri konsertlərə dəvət edirlər. Mənə əməkdar artist fəxri adı verildi. İncəsənət adamına ən böyük qiymət onun sənətinin, əməyinin dəyərləndirilməsidir.

- Sizi bəstəkar kimi də tanıyırlar.

- Mən bəstəkarlığı bitirməmişəm, amma mahnılar yazıb onları oranjeman edirəm. Dirijorluq sənəti elədir ki, istədin-istəmədin bununla məşğul olmağa məcbursan. Çünki artistlər gəlir, bəzilərinin nömrəsi, səhnəciyi üçün musiqisi olmur, xahiş edirlər və sən də nəsə yazmağa məcbur olursan. Mən Sumqayıtda nəfəsli alətlər sinfinə dərs deyirdim. Orada olanda gördüm ki, bu sahədə Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri nəfəs alətləri orkestri üçün çox az yazılıb. Və başladım özüm yazmağa. Bir çox bəstəkarlarımızın əsərlərini nəfəsli alətlər orkestri üçün yenidən işlədim. 1993-cü ildə “Qarşılama marşı”nı yazdım. O zaman ulu öndərimiz Heydər Əliyev respublikaya gələn bütün yüksək səviyyəli qonaqları bu marşın sədaları ilə qarşılayırdı. İndi də bugünkü dövlət başçımız fəxri qonaqlarını bu marş ilə qəbul edir. Sonra ordu üçün bir neçə marş yazdım. “Dünya azərbaycanlılarının həmrəylik himni”ni bəstələdim, bunu isə Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevaya həsr eləmişəm. Bu mahnını yazmaqda məqsədim Azərbaycan xalqını həmrəy görmək arzumdan doğdu. Xalqımı birgə görmək istəyirəm. Nə qədər həmrəy olsaq, bir o qədər əzilmərik. Öz adımdan deyə bilərəm ki, işimlə heç nə güdmürəm. Nə ad, nə pul. Heç yazdıqlarıma görə bir qəpik də olsa pul almamışam.

- Mütəmadi iş yeri seçimində Dövlət Sirkinə üstünlük verməyinizə nə səbəb oldu?

- Məni ora bağlayan orkestri idi. Oranjeman üçün orkestr lazımdır. Elə bəstəkarlar var ki, 12 sinfoniya yazıb, onlardan cəmi üçü səsləndirilib. Yazdığın əsərlər ifa olunmursa, onda yazmağa dəyməz. Sovetlər dövründə Musiqi Fondu var idi, onlar əsərləri alırdı. İndi heç o da yoxdur. Çünki bunun üçün pul lazımdır. Elementar olaraq, adicə bir səhifəlik notu köçürmək üçün o vaxt 50 qəpik alırdılarsa, indi bu rəqəmin 5-10 misli qədər artıb.

- Gənc bəstəkarlara münasibətiniz?

- Bu gün notdan xəbəri olmayanlar, əgər bir az istedad varsa kompyuterin köməyi ilə mahnı yazır. Bizim dahi bəstəkarlarımız olub. Gün gələcək peşəkarlıq, bacarıq axtaracağıq. Pisi odur ki, peşəkarlıq itir.

Musiqi tariximizə nəzər salanda, ermənilərin bizim musiqinin sədaları altında böyüdüyünün şahidi oluruq. Əvvəl azərbaycanlılar musiqiyə çox az fikir verirdilər. Əsas oxuyanlar saz ilə aşıqlar və muğam ifaçıları idi. Müsəlmanlar klarnetdə ifa etməyə birtəhər baxırdılar. Ermənilərdən çoxlu kamança, tar çalanlar var idi. Onlar bir ömür boyu bizim musiqiləri çalıb-oxudular. O qədər qanlarına işləyib ki, hələ də elə bilirlər özlərinindir. Özlərini aldadırlar. Yazıq uşaqları da gözlərini açanda bizim laylaları eşitdiklərindən böyüyəndə bizim musiqiləri özlərinin bilir. O vaxt onlar balabanın 3 min illiyini keçirdilər. Bu, mənə ilk öncə bir vətəndaş kimi çox pis təsir elədi. Niyə axı bunu biz etmədik. Bunu o vaxt Qara Qarayevin tələbəsi olan keçmiş nazirimiz, Bəstəkarlar İttifaqı, aidiyyatlı qurumlar etməli idi. Harada oxuduğum dəqiq yadımda deyil, amma o vaxt böyük bəstəkar, dirijorumuz Niyazi dəfələrlə A.Xaçaturyana deyib ki, “Qaya” baletində Azərbaycan musiqisindən istifadə etdiyini etiraf etsin. Biz özümüz addım atmalıyıq, özümüzün olana sahib çıxmalıyıq. Onlar bizim musiqilərdən istifadə etməklə dünya xalqlarının musiqi aləminə inteqrasiya etmək istəyirlər. Özümüzdə də çox təqsir var. Axı erməninin nə həddi var ki, Qara Qarayev ya bir başqasının əsərini öz adlarına çıxara. Onlar nə ixtiyarla deyə bilərlər ki, Qara Qarayev Azərbaycan bəstəkarı deyil. Bunu üçün dahi bəstəkarlarımızın əsərlərini əcnəbilərə daha çox təbliğ etməliyik. Bu da bu günün mənəm-mənəm deyən bəstəkarlarının, dirijorlarının işidir. Elə məsələlər var ki, onu adi adam edə bilməz, o iş dövlət səviyyəsində görülməlidir. Xarici ölkələrdə müxtəlif dillərdə, ən azından ingilis dilində qəzetlərimiz çıxsın, bu yönlə də təbliğat aparmaq nəticəli olar. Diasporlarımız indikindən də çox işləməlidirlər.

- Bizlərdə belə bir fikir formalaşıb ki, sirk yalnız uşaqlar üçündür.

- Sözünüzdə həqiqət var. Amma sirk heç də sırf balaca uşaqlar üçün deyil. Bu, yəqin bizlərin psixikası ilə bağlıdır, mentalitetimizdən yaranan məsələlərdən biridir. Bir meymun çıxacaq ortaya başlayacaq ora- bura tullanmağa.. Biz Türkiyədə və digər ölkələrdə olanda orada böyüklərin əlindən tərpənmək olmur. Sirkə axın olur, bəzən heç bilet də tapmaq olmur. Şəhərin meri, nazirlər belə sirkə baxmağa gəlir. Bizdə də deyirlər ki, əşi bir-iki bilet var, ay Məsməxanım, uşaqları apar sirkə. Hava gimnastları, kəndirbazlar elə hərəkətlər edirlər ki, nəinki uşağın, böyüklərin də ağzı açıq qalır. Cəsarət tələb edən sənətdir. Bu sənəti seyr etməkdən zövq almağı bacarmaq lazımdır. Sirkdə musiqinin də öz yeri var, həm də xüsusi yeri var. MDB məkanında bizdə olduğu qədər böyük orkestr yoxdur. Bizdən başqa orkestri olan bir Soçi Sirkidir. Ermənistan Sirkində 5 nəfər, Gürcüstanda isə bir nəfər sirk ustalarını müşayiət edir. Dövlət Sirkinə Amerikalı caz ifaçıları gəlmişdi, ustad dərsləri vermək üçün. Onlar bizim orkestrin ifasına heyran qalmışdılar. Deyirdilər belə gözəl orkestr ola-ola bizi bura niyə çağırmısınız?.

- Payız mövsümü həm də musiqi dövrüdür. Bütün teatrlar qapılarını tamaşaçılar üçün açır

- Oktyabr ayında yenidən “Qızıl Payız” festivalı start alacaq. Biz də ayın 4-də Dövlət Filarmoniyasının səhnəsində çıxış edəcəyik. Orkestrimiz “Bəri bax” qrupu ilə tədbirin açılışını edəcək. Tədbirdə iştirak etmək mənim orkestrim üçün böyük şərəfdir. Belə orkestr bu gün Azərbaycanda, demək olar ki, yoxdur. Ə.Qarayev söz verib ki, bizim caz orkestrinə kömək olacaq. Artıq Nazirlik bizə lazım olan zərb alətlərini bağışlayıb. İndi də maaşların aqibətinin necə olacağını gözləyirik. Çünki sirkin xadiməsinin maaşı, orkestr üzvlərinin əməkhaqqından çoxdur. Bizim maaşımız çox azdır. O vaxt Sirk Azərbaycana daxil deyildi, sovetlər birliyinin göstərişi ilə fəaliyyət göstərirdi. Burada heç sirkə fikir verən yox idi. Sirkin fəaliyyətinin mahiyyətini bilənlər də az idi. Son yeddi ildə Sirk elə bil dirçəlib. Repertuarına çoxlu maraqlı proqramlar salınıb.

- Gənclərə xüsusi dərslər keçməyə vaxtınız olur?

- Məni Vaqif Mustafazadə adına musiqi məktəbinə dəvət ediblər. Orada dərs deyirəm. İki-üç şagirdim var. Orkestrimdə işləyənlər mənim Sumqayıtda dərs dediyim köhnə tələbələrimdir. Onlarla çalışmağa daha çox vaxt ayırıram. Tələbələr deyəndə ki, indi çoxunun yaşı 50-dən artıqdır. Bu yaşda dərs demək çox çətindir. Caz elə janrdır ki, özü-özlüyündə yenilik istəyən qəlizliyi var. Ələlxüsus da böyük orkestr üçün yazılırsa daha məsuliyyətli iş olur. Bu gün saysız sənətçi var ki, özlərini tərifləyirlər, amma bircə dəfə də olsa böyük orkestr ilə oxumayıblar. Nə Aygün Kazımova, nə Zülfiyyə, nə də Faiqin bir dəfə də olsa orkestrlə oxumağını görməmişəm. Orkestrin canlı səsinin ləzzətini bilmirlər. İfaçılarımız süniliyə öyrəşiblər. Bu gün varam, sabah yox, bu orkestri özüm üçün yaratmamışam ki, Azərbaycan xalqına aiddir. Orkestrdə Cavan Zeynallı, Natavan Cəbizadə, Dinara Əliyeva, Qasım Xəlilov kimi ifaçılar oxuyub. Onlar yüksək səviyyəli vokalistlərdir, caz oxuyanlardır. Orkestrin peşəkar instrumental solistləri var - saksafonda Rafiq Əhmədov, Azad Quliyev, qarmonçalan Konseyev, trubaçalan Oqtay, Rüstəm, Gündüz Mirzəyev, saksafonda Həmdi Yusifzadə. Həmdinin 82 yaşı var və o, hələ də peşəkarcasına, üstəlik də birinci partiyanı saksafonda çox gözəl ifa edir. Musiqi tarixində hələ nəfəsli alətdə bu yaşda belə yaxşı ifa edən adam tanımıram.

Yeni Azərbaycan.-2007.- 27 sentyabr.- S.8.