Ər və arvadın müasir versiyası

"Təzə gəlin" adıyla səhnələşdirilən əsərin premyerası oldu

Srağagün Milli Musiqi günündə dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun doğum gününə hədiyyə olaraq Dövlət Gənclər Teatrının təqdimatında Akademik Milli Dram Teatrının binasında "Ər və arvad" iki hissəli komediyasının tamaşası oldu. "Təzə gəlin" adı ilə səhnələşdirilən komediya müasirləşdirilmiş ampulada tamaşaçılara təqdim edildi. Quruluşçu rejissor Sərvər Əliyev idi. Tamaşanın başlanğıcında bütün əhvallar sanki müasir dövrdən xəbər verirdi. Haradasa ötən yüzilin bu vaxtlarındakı əhvalla indiki əhvalın eyniliyi, dəyişməzliyi tamaşada ifadəsini tapmışdı. Adi bir epizod kimi diqqəti cəlb edən qəzet satıcılarının carçılığında dünyanın müasir siyasi əhvalından, hadisələrindən tutmuş ilk görüşdə erməninin kürəyini yerə çırpan Rövşən Bayramovadək xəbərləri tamaşaçılara çatdırmaqla canlı bir əhval yaratmaq istəyirdilər.

Hadisələr bir ailənin taleyi fonunda gərginləşir. Belə ki, Mərcan bəy qadınından boşanmaq üçün yollar arayır, nəhayət, tanışı Kərbəlayi Qubadın vasitəsilə dərdinə çarə tapmaq istəyir. Lakin Minnət (Nəsibə Eldarova) xanımın səyi nəticəsində ailə dağılmaqdan qurtulur, nəinki əri Mərcan bəy, üstəlik Kərbəlayi Qubad da pis vəziyyətə düşür. Mərcan bəy (əməkdar artist Ayşad Məmmədov) baş rolun ifaçısı olaraq pula həris obrazını yarada bilmişdi. Aktyor Qurban İsmayılovun Kərbəlayi Qubad obrazı da yalnız pul haqqında düşünür. Tamaşa boyunca hadisələrin biri-birinə zəif bağlantısı, demək olar, komediyaya xas qaynarlığın müşahidə edilməməsi diqqətdən yayınmadı. Qulluqçuların hər ikisinin Səfi adlanması, birinin uca boylu (Rəşad Səfərov), digərinin isə balaca boylu (Natiq Aslan) seçilməsi tamaşadakı komizmin yaranmasını şərtləndirirdi. Tamaşa boyunca Üzeyir bəyin sonrakı məşhur əsərlərinin ("Arşın mal alan", "O olmasın, bu olsun") motivləri aydınca sezilirdi. Mərcan bəyin toy səhnəsinin tərtibində müəyyən çatışmazlıqlar vardı. Hər halda tamaşa daha yaxşı alına bilərdi.

Teatrın baş rejissoru, tamaşanın bədii rəhbəri, əməkdar incəsənət xadimi Rəhman Əlizadə bildirir ki, dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəyovun dramaturji fəaliyyətinin ilk nümunələrindən biri olan "Ər və arvad" musiqili komediyasına müraciət ideyası heç də asan gerçəkləşməyib: "Əsər haradasa fransız vodevillərini xatırladır. Tamaşada xalq musiqisindən xüsusi istifadə olunub. Vaxtilə Üzeyir bəy bütün Azərbaycan xalq mahnılarını, muğamları nota köçürüb ki, sabaha qalsın. Bunlar da Üzeyir bəyin xalqımıza ən böyük xidmətidir. "Ər və arvad" indiyə kimi Azərbaycan teatrının səhnəsində az oynanılıb. Musiqili Komediya teatrı yeni quruluşda bu tamaşaya gələn il ərzində müraciət etməyi planlaşdırır. Amma sovet dövründə bu əsər çox oynanılmayıb. Bu əsərə xalq teatrlarında daha çox müraciət edilib. Yadıma gəlir, 6-7 yaşım olanda bu tamaşa Mərdəkanda xalq teatrında oynanılıb. Əsərin ideyasının bu və ya digər mənada günümüzlə səsləşdiyini nəzərə alıb, onu yeni quruluşda müasir variantda səhnələşdirməyi qərara aldıq. Musiqili Komediya Teatrının gələn il bu tamaşanı oynayacağı ilə əlaqədar xahişinə əməl etdik, tamaşanın adını "Təzə gəlin" qoyduq".

Həmçinin tamaşaya Üzeyir bəyin felyetonları da əlavə edilib. Rəhman Əlizadə tamaşanın temperamentinin müəyyən mənada çatışmazlığını da etiraf etdi: "Mənim müşahidə etdiyim budur ki, tamaşada temperament azdır. Adətən vodevildə, musiqili komediyada tiplər çox parlaq olmalıdır. Xüsusən Mərcan bəy obrazının bu mənada daha yaxşı alınmasını istəyərdim. Ümumiyyətlə, tamaşanın müvəffəqiyyəti baş rolun ifaçılarından çox asılıdır. Adətən məişət mövzusunda yazılmış bir əsəri canlandırmaq həm də çətindir. Son 40 ildə ilk dəfə bu əsər dövlət teatrı səviyyəsində oynanılıb". R.Əlizadə Mərcan bəyin toy səhnəsində aktyorların yetkin oyun nümayiş etdirə bilməmələri ilə bağlı qənaətlərimizə belə münasibət bildirir: "Hər halda bu məqamda da cavan aktyorlardan istifadə etmək mümkündür. Amma əsas məsələ güclü təəssüratın yaradılmasıdır".

Tamaşanın notları Üzeyir Hacıbəyovun ev muzeyindən əldə edilib. Bəstəkar Sərdar Fərəcov çətinliklə də olsa not yazılarını bərpa edib: "S.Fərəcov notları axtarıb tapıb. "Ər və arvad"ın notları başqa tamaşalarla müqayisədə dağınıqdır. Çox musiqilər var ki, tamaşada ilk dəfə səslənir. Üstəgəl S.Fərəcov həmin musiqiləri oranjiman edib". Qaldı ki, musiqilərin daha çox sintezatorla ifa edilməsinə, baş rejissor bunun səbəbini maliyyə çatışmazlığı ilə izah edir: "Amma hər şeyi maliyyənin üstünə də yıxmaq olmaz".

Aktyor Qurban İsmayılov deyir: "Hesab edirəm ki, yavaş-yavaş tamaşaya daha da çox öyrəşəcəyik. Adətən tamaşadan-tamaşaya mövzu aktyorun canına, ruhuna daha yaxşı keçir. Bu, kiçik həcmli bir əsərdir. Biz böyük Üzeyir bəyin ruhuna sayğı əlaməti olaraq əsəri məsuliyyətlə oynadıq, bizdən asılı olan nə varsa, etməyə çalışdıq".

Tamaşada müasirlik əhvalına gəlincə, Q.İsmayılov hesab edir ki, əsəri yazıldığı dövrün əhvalına, ruhuna uyğun patarda canlandırsaydılar belə, yenə də söhbətin nədən getdiyi daha yaxşı anlaşılacaqdı: "Amma bütün hallarda mövzu bugünümüzlə səsləşir. Təsadüfi deyil ki, bu gün adda-budda da olsa, ikiarvadlılıqla bağlı danışılır. Tamaşaçı əsərə baxır, səhnədə göstərilənlərlə bugünümüz arasında paralellər axtarır. Mənə elə gəlir ki, tamaşaçı əsəri müasirləşdirilmiş versiyada daha yaxşı anlayır. Əslində belədə o, özünü hadisələrin bilavasitə daha canlı və fəal seyricisi kimi təsəvvür edə bilir

Xalq cəbhəsi.-2007.- 20 sentyabr.- S.14.