Məhərrəmova T.

Haqsızlıqlar adamı ruhdan salır

Tofiq Hüseynov, Əməkdar artist: "Biz sənətdə öz sözümüzü demişik"

Milli rəqs sənətimizin intibah dövrünün artıq keçdiyini deyənlər çoxdur. Həmin nəslin nümayəndələri olan rəqqaslar rəqs sənətimizi dünyanın hər yerində tanıdaraq inkişaf etdiriblər. Demək olar ki, onların hamısı da milli rəqs sənətimizin banisi Əlibaba Abdullayevin tələbəsi olub, onun əlindən su içib.

Respublikanın tanınmış rəqqası, Əməkdar artist Tofiq Hüseynov da belələrindəndir. O, incəsənət cəbhəsinin döyüşən əsgəri olub. Təqaüddə olan rəqqas yenə də işləmək, çalışmaq həvəsindən əl çəkməyib.

- Uşaqlıq dövrüm çox çətin vaxtlara təsadüf edib. 26-lar adına Pioner sarayına gedəndə müəllimlər bizə deyirdilər ki, özünüz üçün tar, pianino alın. Ancaq bu alətləri almağa uşaqların imkanı olmadığından çox çətinlik çəkirdik. Rəqs oynamaq qabiliyyəti elə bil ki, mənə uşaqlıqda vergi verilmişdi. 6-7 yaşım olanda böyük qardaşım məni özü ilə toylara aparırdı. Toyda ifa elədiyim rəqslər hamının xoşuna gəlirdi. Elə bu həvəslə də Pionerlər sarayına gəldim. Mən rəqs sənətimizin banisi Əlibaba Abdullayevin sinfində məşğul olurdum. Bir müddət sonra onun tələbəsi Böyükağa Məmmədovun rəhbərliyi altında məşğul olmağa başladım. Bizimlə bir qrupda çalışan uşaqların çoxu nədənsə bu sənətin ardınca getmədi. Ancaq mən ömrümü bu sənətə həsr elədim. İncəsənət Universitetinin mədəni-maarif fakültəsini bitirdikdən sonra bir sıra klublarda, mədəniyyət evlərində rəqs müəllimi işlədim. Çoxlu tələbələr hazırladım. Vaxtilə müəllimlərimin öyrətdiklərini mən də həvəslə tələbələrimə öyrətdim.

- Sənətə gəldiyiniz ilk vaxtlar Filarmoniyanın Mahnı və Rəqs Ansamblının çox məşhur olduğu bir dövrə təsadüf edirdi. Sizi elə bir məşhur ansambla necə qəbul etdilər?

- Əlibaba müəllim artıq yetişmiş rəqqaslar olduğumuzu görüb Filarmoniyanın Mahnı və Rəqs Ansamblına daxil olmağımız üçün müraciət elədi. Bizi də ansambla dəvət etdilər. Həmin ansamblda oynamaq hər bir rəqqasın arzusu idi. Mən bir neçə il həmin ansamblda çalışdım. Həmin ansamblla birlikdə Moskvada keçirilən mədəniyyət və incəsənət ongünlüklərində, qastrol səfərlərində çıxış etdim. 1961-ci ildə Moskvada keçirilən "Azərbaycanın incəsənət ustaları" adlı konsertdə böyük uğurla iştirak elədik. Rəşid Behbudov, Müslüm Maqomayev də bizimlə bir yerdə çıxış edirdi. Konsert çox gözəl qarşılandı. Ümumiyyətlə, bəxtim onda gətirib ki, çox böyük sənətkarlarla işləmişəm.

- Bəs niyə iş yerinizi dəyişərək Filarmoniyadan "Azkonsert"ə keçdiniz?

- Əsaslı bir səbəb yox idi. O vaxt Filarmoniyadakı bir çox kollektivləri "Azkonsert"ə birləşdirdilər. Mən də orada çalışmağa başladım. Bu kollektivin tərkibində də çox xidmət göstərdik. Rəqqaslar üçün səhnə limiti 20 il olsa da, mən üç il artıq çalışdım. Hazırda təqaüddəyəm.

- Yəqin ki, səhnədə çalışdığınız illərlə bağlı maraqlı xatirələriniz, zəngin təəssüratlarınız var.

- Təəssüratlarım çox geniş və zəngindir, danışmaqla qurtaran deyil. Demək olar ki, Azərbaycanın bütün rayonlarını qarış-qarış gəzmişəm. Bundan əlavə, SSRİ-nin bütün respublikalarında qastrol səfərlərində olmuşam. Uzaq Şərqə qədər gedib çıxmışıq. 1958-ci ildə ansamblımız Çinə getdi. Orada necə səmimiyyətlə qarşılanmağımızı, eşitdiyimiz alqışları hələ də yaddan çıxara bilmirəm. Bundan başqa, Tunisdə, Misirdə, Mərakeşdə və b. ölkələrdəki çıxışlarımız çox yaddaqalan olub. Hara gedirdiksə, elə bilirdik ki, doğma vətənimizdəyik. Bizi hər yerdə çox səmimi qarşılayırdılar. Musiqimiz, rəqslərimiz həmin ölkələrdəki bütün tamaşaçıları heyran edirdi. Biz Vətənimizin adını ucaltmaqla fəxr edirdik.

- Keçən il Dövlət Rəqs Ansamblının 30 illik yubileyi qeyd olundu. Ansamblın üzvləri Əməkdar, Xalq artisti fəxri adlarına layiq görüldülər. Bəs Mahnı və Rəqs Ansamblına hansı diqqət göstərildi?

- Düz deyirsiniz, onlara qayğı və diqqət göstərildi. Onların maaşları da beş dəfə artırıldı. Başqa mənada demək istəmirəm, onlar da bizim ansambldır. Ancaq Üzeyir bəyin yadigarı olan Mahnı və Rəqs Ansamblı respublikada ilk dəfə Əməkdar kollektiv adını alıb. Ancaq bu ansambla bir qədər laqeyd münasibət göstərilir. Bu cür ögey-doğmalıq adama pis təsir edir. Axı Üzeyir bəyin çox böyük zəhmətlə yaratdığı bu ansambl vaxtilə Azərbaycanı çox tanıdıb, onun incəsənətinə yüksək səviyyədə xidmət edib. Belə bir ansamblı həmişə diqqətdə saxlamaq lazımdır. Həmçinin ansamblın köhnə üzvlərinə qayğı əskik olmamalıdır.

- Səhnədən ayrılandan sonra yaşlı rəqqasların yaratdığı "Veteran" ansamblının taleyi necə oldu?

- 1988-ci ildə yaşlı rəqqaslar Mədəniyyət Nazirliyinə müraciət edərək "Veteran" ansamblı yaratmaq istədiklərini bildirdilər. Belə bir ansambl Gürcüstan, Osetiya və Dağıstanda vardı. Polad Bülbüloğlu ansamblın yaranmasına kömək etdi. Bizim üçün rəqs paltarları tikildi, proqram tərtib olundu. İlk çıxışımız Heydər Əliyev adına Sarayda oldu. Konsert çox gözəl keçdi. İnanın ki, hamı biz yaşda adamların belə cəld, çevik hərəkət etmələrinə məəttəl qalmışdı. İnsanlar bizim simamızda rəqs sənətimizin itib-batmayacağına bir daha inandılar.

Bir il sonra "Veteran"ları Çexiyada keçirilən festivala göndərdilər. Daha sonra bir sıra ölkələrdə keçirilən festivallarda, konsertlərdə iştirak elədik. Bütün ölkələrdən qızıl medal, mükafat və kubokla qayıdırdıq. Çox təəssüf ki, belə bir ansambl 1995-ci ildən fəaliyyətini dayandırıb! Səbəbi təkcə maliyyə çatışmazlığı ilə bağlı deyil. Maliyyə çatışmazlığından əlavə, bir sıra dostlarımız dünyasını dəyişdi. Həm də ansamblın bəzi üzvləri yaşa dolduqlarından əvvəlki cəld hərəkətləri yerinə yetirə bilmirdilər. Ona görə də kollektivi saxlamaq mümkün olmadı. Ancaq bizdən sonrakı nəsil də ansamblın fəaliyyətini davam etdirə bilərdi. Nədənsə cəhd göstərən tapılmadı.

- Həyat yoldaşınız Nisə Mustafayeva da vaxtilə tanınmış xanəndə olub. İncəsənət sahəsində çalışan adamların ailədə dil tapması deyəsən, daha asandır?

- Mən Filarmoniyanın ansamblında çalışanda Nisə xanım da oranın solisti idi. Bir gün bizi Azərbaycan rayonlarına qastrol səfərinə göndərdilər. Yolboyu maşında söhbət edə-edə bir-birimizi daha yaxından tanıdıq. Qayıdandan sonra evdə fikrimi bildirdim. Dedim ki, ürəyimə yatır, onunla evlənəcəyəm... Beləcə, taleyimiz birləşdi. Ailədə də asanlıqla dil tapdıq. Sənət aləmində bir yerdə çalışan ər-arvadlar çox olub. Ümumiyyətlə, incəsənət aləmində ərlə arvadın bir yerdə işləməsi çox yaxşıdır. Məsələn, səfərlərə gedəndə həyat yoldaşın gözünün qarşısında olur. Artıq söz-söhbətə də yer qalmır.

Nisə xanım vaxtilə çox tanınmış xanəndə olub. Səhnədə Şövkət Ələkbərova, Tükəzban İsmayılova, Sara Qədimova, Xan Şuşinski, Əbülfət Əliyev kimi sənətkarlarla bir vaxtda çalışırdı. O zaman bu sənətkarların hamısı fəxri ad aldı, Nisə xanım isə yada düşmədi. İndi də elə adamlara prezident mükafatları verirlər ki, heç layiq deyil. Amma Nisə xanım sənətdə can qoyub, sağlamlığını itirib. O, üç dəfə ağır əməliyyat keçirib. Onun prezident təqaüdünə daha çox ehtiyacı var. Dərmanlarının pulunu çatdırmaq olmur. Aldığı təqaüd heç dərmanına çatmır. Yaxşı ki, mən işləyirəm. İşləməsəm, ailəmiz çox ağır vəziyyətdə yaşayar. İndi layiq oldu-olmadı cavan müğənnilərə mükafat verilir. Başqalarına paxıllıq eləmirəm, sadəcə, öz haqqımızı istəyirəm. Ona da heç olmasa təqaüd verməli idilər ki, bu yaşında və xəstə vaxtında qiymətləndirildiyini görsün, ürəyi sevinsin. 35 il səhnədə can qoyub, zəhmət çəkən adama qarşı bu, çox haqsızlıqdır. Bilirsinizmi, haqsızlıq çoxdur. Nisə xanım Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə müraciət etdi. Lent yazılarını, sənədlərini qəbul etdilər. Ancaq hələ də heç bir soraq yoxdur. Bu cür haqsızlıqlar adamı ruhdan salır. İnsanların əməyinə vaxtında və layiqincə qiymət verilməlidir. Yaradıcı adama bundan artıq heç nə lazım deyil. Biz bütün ömrümüzü səhnəyə həsr edir, incəsənətimizə, xalqımıza xidmət edirik. Səhnədə də qocalırıq. Ömrümüzü səhnəyə həsr etdiyimizdən demək olar ki, öz həyatımızı istədiyimiz kimi yaşamağa vaxtımız olmur. Gözümüzü açanda isə qocaldığımızı görürük.

- Səhnədən ayrı düşmüsünüz, özünüz də təqaüddəsiniz. Ancaq sənətinə ürəkdən bağlı olan adamın öz peşəsindən kənar durmasına inanmaq çətindir.

- Düz deyirsiniz, işsiz qala bilmərəm. Hazırda Qaradağ rayonunun Sahil qəsəbəsində yerləşən 5 saylı incəsənət məktəbində dərs verirəm. Tələbələrim çoxdur. Sevinirəm ki, istedadlı davamçılarımız yetişir. Onlar bizdən sonra sənətimizi yaşadacaqlar. Biz isə sənətdə öz sözümüzü demişik. Zarafat deyil, ömrümün 50 ilini sənətə həsr etmişəm. Sənət dostlarımın çoxu dünyasını dəyişib, sıralarımız get-gedə azalır. Sağ qalanlar isə kiminin dünyasını dəyişməsini, kiminin fəxri ad, kiminin təqaüd almasını gözləyə-gözləyə yaşayır. Vaxtaşırı bir-birimizlə əlaqə saxlayıb bu xəbərləri öyrənirik. Bizim tariximiz budur... Hər halda fəxr olunmalı tarixdir. Səhnəyə vida desək də, özümüzü xatirələrlə ovundursaq da, əməyimizə görə layiqincə qiymətləndirilməsək də, hər halda fəxr olunmalı tariximiz var.

Kaspi.-2007.-14 sentyabr.-S.16.