Tağıyev C.

Salam, Diri baba!

Tarixi bu günədək dürüst öyrənilməyən, elm aləmində müxtəlif mübahisələrə səbəb olan nadir tarixi abidələrimizdən biri də Qobustanın memarlıq tacı sayılan Diri Baba türbəsidir. İndiki Qobustan (Mərəzə) rayonunun şimal şərqində - qədim Karvan yolunun üstündə qərar tutmuş Diri Baba türbəsi, tarixi ən qədim dövrlərə gedib çıxan, içərisi ovulmuş nəhəng daş mağaraların yerləşdiyi sıldırım qayalıqda olduqca heyrətamiz görünür. Özünün monumental biçimi, təkrarsız arxitekturası, qeyri-adi əzəməti və dayanıqlığı ilə hamını heyran qoyan, neçə-neçə əsrləri adlayıb gəlmiş Diri Baba türbəsi sözün həqiqi mənasında yalnız Qobustanın deyil, həm də bütün Azərbaycanın Memarlıq Tacıdır.

Bakı Qazax magistral yolunun 90-cı kilometirliyində, baş yoldan bir qədər aralıda yerləşən Diri Baba türbəsi bu gün də xalqın müqəddəs saydığı ziyarətgahlardandır. Yol boyu ötüb keçənlər bəyaz günbəzi həmişə diqqəti cəlb edən bü türbənin yanından ötüb keçərkən, böyük ehtiram hissi ilə Salavat çəkirlər. Bəzi tarixi qaynaqlarda bu abidə haqqında çox maraqlı məlumatlara rast gəlmək mümkündür. Belə mənbələrdən biri də F.A.Deminskinin 1903-cü ildə Tiflisdə nəşr etdirdiyi "Qəbristan polis sahəsi haqqında bəzi məlumatlar" kitabıdır. Əlbəttə bu Diri Babanın tarixi ilə bağlı heç də yeganə mənbə deyildir. Maraqlı cəhət orasındadır ki, mövcud olan mənbələrin hər biri digərini təkrarlamır və fərqli səciyyə daşıyır. Abidə ilə bağlı diqqətçəkən məqamlardan biri isə türbədə dəfn olunan insanın şəxsiyyəti ilə bağlıdır.

Bəzi mülahizələrə görə əsrlər, qərinələr boyu xalqın müqəddəs ziyarətgahına çevrilmiş bu türbədə İslam dininin banisi Məhəmməd peyğəmbərin (s. ə) nəslindən olan və bir vaxtlar bu yerlərə böyük bir islam ordusu ilə gəlmiş Hatəm adlı ərəb sərkərdəsi dəfn olunub. Lakin başqa bir mənbədə burada yerli üləmalardan birinin dəfn olunduğu söylənilir. Hətta ikinci versiya ilə bağlı bu gün də el arasında söylənilən maraqlı bir əfsanə mövcuddur. Həmin əfsanəyə görə el arasında Baba təxəllüsü ilə tanınan müqəddəs bir şəxs həmişə bu qayalığa gələrək dizi üstə oturub Ulu Tanrıya dualar edərmiş. Babanın həm də çoxlu şagirdləri varmış. Onlar tez-tez babanın ziyarətinə gələr, onun ilahi söhbətlərinə qulaq asarmışlar. Bir gün yenə də öz müəlliminin yanına gələn şagirdləri Babanı dizi üstə oturmuş vəziyyətdə tərpənmədiyini görürlər. Onlar elə zənn edirlər ki, Baba yenə də dua edir. Lakin aradan xeyli vaxt ötsə də Baba tərpənmir ki, tərpənmir. Bu zaman şagirdləri ona yaxınlaşırlar." Məlum olur ki, Babanın ruhu çoxdan göylərdədir - o dünyasını dəyişib. Ətrafdakılar bu vəziyyətə heyrətlənirlər. "Baba Diridir", - deyə kəndə xəbər aparırlar. Xalq belə qərara alır ki, Babanı elə dua etdiyi yerdə də dəfn etsinlər və bu yerdə möhtəşəm bir türbə ucaltsınlar. Məşhur bir memarın ucaltdığı bu türbəyə elə o vaxtdan da Diri Baba türbəsi deyirlər.

Salam, Diri Baba! Tanrı sənin Daş ömrünü uzun eləsin!

Mədəniyyət.- 2007.- 28 sentyabr.- S. 7.