Sadıqova S.

Görkəmli biblioqraf alim

Böyük insan, görkəmli biblioqraf alim, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi, BDU-nun biblioqrafiyaşünaslıq kafedrasının müdiri, professor Zöhrab Hüseyn oğlu Əliyev ömrünün 55 ilini universitetin doğma divarları arasında keçirir. Tanınmış biblioqraf-alim, professor Zöhrab Əliyevin bütün mənalı ömrü Bakı Dövlət Universitetinin kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsi ilə bağlıdır. 1949-1954-cü illərdə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin kitabxanaşünaslıq şöbəsində ali təhsil alıb. 1954-1957-ci illərdə M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanasında biblioqraf və Mədəniyyət Nazirliyinin kitabxanalar üzrə metodisti vəzifəsində çalışıb. 1957-ci ildə Zöhrab Əliyev respublikamızda kitabxanaşünaslıq-biblioqrafiya ixtisası üzrə ilk əyani təhsil alan aspirant olub. 1963-cü ildə "Azərbaycanda biblioqrafiya işinin tarixi (1920-1958-ci illər)" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə edib.

Müdafiə Şurasında çıxış edən Azərbaycan xalq yazıçısı, Azərbaycan kitabxana işinin inkişafında böyük xidmətləri olan Süleyman Rəhimov demişdir: "Nəhayət çıraq öz dibinə də işıq saldı". Göründüyü kimi, bu görkəmli yazıçının biblioqrafiyaya verdiyi çox böyük qiymət idi. Zöhrab müəllim 10 ildən artıq müddətdə kitabxanaçılıq fakültəsinin dekanı işləmiş, 1984-cü ildən bu günə kimi biblioqrafiyaşünaslıq kafedrasının müdiridir.

Zəngin elmi axtarışların bəhrəsi olan bir neçə dəyərli dərs vəsaitinin, monoqrafiya və dərsliyin müəllifi olan Zöhrab Əliyevin yalnız müstəqillik illərində 30 adda əsəri çap olunmuşdur. "Azərbaycanda elmi-köməkçi biblioqrafiya müasir mərhələdə", "Azərbaycanda biblioqrafiyaşünaslıq sahəsində elmi tədqiqatların əsas istiqamətləri", "Milli biblioqrafiyanın yaranması", "Kitabxanaçılıq fakültəsində biblioqrafiya fənlərinin tədrisi", "Beynəlxalq biblioqrafik əməkdaşlıq və Azərbacanın orada iştirakı məsələsi", "Biblioqrafik informasiya və onun elmi mahiyyəti", "Biblioqrafik işin kompüterləşdirilməsinin nəzəri və praktiki əhəmiyyəti", "Milli biblioqrafiya biblioqrafik resursun tərkib hissəsi kimi", "1920-1930-cu illərdə Azərbaycanda xüsusi biblioqrafiya", "Azərbaycanda biblioqrafik fəaliyyətin bəzi təşkili məsələləri", "Azərbaycan biblioqrafiyasını zənginləşdirən dəyərli töhfə (Heydər Əliyev: biblioqrafik məlumat kitabı haqqında)", "Biblioqrafik informasiya sənəd informasiya tələbatının ödənilməsində mühüm vasitədir", "Biblioqrafik vəsaitlər sənəd axını və kütləsini inteqral şəkildə əks etdirən biblioqrafik informasiya mənbələridir", "Qeyri-müstəqil biblioqrafik informasiya mənbələri" və s. elmi əsərləri müstəqillik illərində fəaliyyətinin nəticəsidir.

Hələ 1989-cu ildə biblioqrafiyaşünaslığa dair bir neçə kitabın və elmi məqalənin müəllifi olan Zöhrab Əliyevin yetkinliyini, əsərlərinin sayını nəzərə alaraq ona professor elmi dərəcəsi verilib.

Kitabxanaşünas-biblioqraf kadrların hazırlanmasında, dövrün tələbləri səviyyəsində keyfiyyət dəyişikliyinə nail olunmasında ən mühüm şərtlərdən biri öyrənilən fənnin ana dilində geniş əhatəli tədris ədəbiyyatının olmasıdır. Məhz bu sahədə professor Z.Əliyevin fəaliyyəti diqqətəlayiqdir. Belə ki, professor Zöhrab Əliyevin biblioqrafiyaşünaslıq elminin tarixində ilk dəfə Azərbaycan dilində "Ümumi biblioqrafiyaşünaslıq" adlı dərsliyin ərsəyə gəlməsi üçün uzun illər elmi axtarışlar aparmış, onu tələbələrin istifadəsinə vermişdir.

Milli biblioqrafiyamızın tarixini sistemli və kompleks tədqiq etmək, nəzəri-metodik, təşkilati məsələlərin öyrənilməsi professor Zöhrab Əliyevin yaradıcılığında mühüm yer tutur. Bu yaxınlarda işıq üzü görmüş "Azərbaycan biblioqrafiyasının tarixi" adlı dərsliyi 2007-ci ildə Bakı Universiteti nəşriyyatında 190 səhifədən ibarət 11,75 çap vərəqi həcmində çap olunmuşdur. Tələbələrə Azərbaycan milli biblioqrafiyasının inkişafı tarixinin öyrədilməsi həm mənbəşünaslıq və həm də qabaqcıl təcrübənin mənimsənilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Dərslikdə "Müstəqillik illərində Azərbaycanda biblioqrafiya" bölməsinin verilməsi onun aktuallığından xəbər verir. Eyni zamanda milli biblioqrafiyamızın tarixini mərhələ-mərhələ işıqlandıran dərslikdə 70 adda ədəbiyyatın biblioqrafik siyahısı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, 39 adda Azərbaycan dilində, 23 adda rus dilində və arxiv sənədlərinin verilməsi onun informasiya təminatını daha da gücləndirir.

Professor Zöhrab Əliyev kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsinin dekanı olduğu və biblioqrafiyaşünaslıq kafedrasına rəhbərlik etdiyi dövrdə fakültənin inkişafında, elmi kadrların hazırlanmasında xüsusi xidmətlər göstərib.

Görkəmli alim Zöhrab Əliyev BDU-nun həyatında yaxından iştirak edib, universitetin Böyük Elmi Şurasının üzvü olub. O, hazırda Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Vahid Elmi-Metodik Şurasının kitabxanaşünaslıq, biblioqrafiya bölməsinin sədr müavinidir.

Professor Zöhrab Əliyevin elmi-pedaqoji fəaliyyəti dövlətimiz tərəfindən yüksək qiymətləndirilib, 1980-ci ildə ona "Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adı verilib. Onun zəngin elmi fəaliyyəti nəzərə alınaraq müxtəlif medallar və fəxri fərmanlarla təltif edilib.

Professor Zöhrab Əliyev şüurlu həyatını Azərbaycanda ali kitabxanaçılıq-biblioqrafiya təhsilinin və biblioqrafik fəaliyyətin yaradılması və təkmilləşdirilməsinə həsr etmişdir. Milli biblioqrafiyamızın tarixinin sistemli və kompleks tədqiqi, nəzəri-metodik, təşkilati məsələlərin öyrənilməsi Zöhrab müəllimin yaradıcılığında qızıl xətt kimi keçir. Onun bir alim kimi yaradıcılığı, müəllim kimi fəaliyyəti, gözəl insan kimi həyat yolunun parlaq səhifələri, portretinin əsas cizgiləri alimin həyat və fəaliyyətinə həsr olunmuş "Azərbaycan biblioqrafiyasının canlı salnaməsi" adlı kitabda öz əksini tapmışdır. O, həmişə xalqa sədaqətlə, ləyaqətlə, əsl vətəndaş kimi xidmət göstərmiş gözəl insan nümunəsi yaratmışdır.

Akademik Bəkir Nəbiyev Zöhrab müəllim haqqında demişdir: "Ömrünü kitaba həsr etmək hər bir alim və müəllim üçün şərəfdir. Lakin bir alim bütün şüurlu fəaliyyətini elm və bilik mənbəyi olan kitabın özünün, zəngin biliklər səltənəti kitabxananın, kitabxanaşünaslıq elminin, nəhayət dünyadakı peşələrin ən şərəflilərindən olan biblioqrafiyanın təcrübəsinə, elmi problemlərinə, bütün bunların yüksək səviyyədə tədrisinə həsr edirsə, bu, artıq həmin alim üçün şərəflidir... Böyük iftixar duyğusu ilə etiraf edirəm ki, bu sahədə yarım əsrin hüdudlarını aşan fəaliyyətin səni təkcə çalışdığın sahənin yox, bütövlükdə Azərbaycan mədəniyyətinin görkəmli xadimləri cərgəsinə qaldırmışdır. Bu səviyyəni sən Allahın böyük səxavətlə verdiyi yüksək fərdi keyfiyyətlərin əsasında öz istedadın, zəhmətsevərliyin, cəfakeşliyin, təvazökarlığın sayəsində əldə etmisən. İkimizin də dostlarımızın xətrinə dəyməz, desəm ki, sən bizim sıralarımızda ən təvazökar qardaşımız kimi həmişə xüsusi statusa malik olmusan".

Əqidəsinə, andına sadiq, məsləki nurlu insan, sadə, tərifdən uzaq, şərəf və ləyaqəti ilə nəsillərə örnək olan səmimi, qayğıkeş, mehriban, daim yaxşılıq edən, nəcib bir insan, əsl vətəndaş, müdrik bir ziyalı Zöhrab Hüseyn oğlu Əliyev ömrünün 55 ilini kitabxanaçılıq-biblioqrafiya sahəsinə, onun inkişafına sərf etmişdir. O, ömür-gün yoldaşı Elmira xanım, ləyaqətli övladları Kamran müəllim və Esmira xanım və dörd nəvəsi ilə birlikdə xoşbəxt günlərini paylaşır. Biz Zöhrab müəllimə elmi yaradıcılığında yeni-yeni uğurlar arzulayırıq.

Respublika.- 2008.- 6 aprel.- S. 5.