Xəlilzadə F.
Adətən
çələngi müxtəlif gül və
çiçəklərdən hazırlayarlar. Xalq rəssamı Hüseyn Əliyevin Azərbaycan təbiəti ilə bağlı kətan üzərinə köçürdüyü
mənzərələrə natürmort və kompozisiyalara diqqət yetirdikdə heyrətlənməyə
bilmirsən. İstedadlı
rəssam Azərbaycan
təbiətinin minbir
gözəlliyinin müxtəlif
variantlarda mükəmməl
təsvirini yaratmışdır.
Onun rəng ötürmələri çox
fərqli və gözəldir. İndiyə
kimi hələ heç kim bir təbiət gözəlinin 25 görüntüsünü
kətan üzərində
əks etdirməyib. Hüseyn Əliyev isə Göygölün mavi sularını, Kəpəz dağının
füsunkarlığını, 25-dən artıq akvarel görüntüsünü
kətana naxışlayıb.
Hüseyn Əliyev rənglərlə işləməyin
mahir ustadı idi. Xüsusilə də onun rənglərində
sanki musiqinin ritmi və ahəngi
duyulurdu və bu canlılıq da rəsmlərinə həqiqətən bənzərsizlik
gətirmişdi. Butövlükdə
rəssamın yaradıcılığını
"Rənglərdən ibarət
çələng" adlandırmaq
olar.
Xalq rəssamı Tahir Salahov xatirələrində
yazır: "Qəlbimdə
xalq rəssamı Hüseyn Əliyevin işıqlı, cazibəli
xatirəsi yaşayır.
O, Azərbaycan rəssamlıq
ənənəsini Bəhruz
Kəngərli və Əzim Əzimzadədən
alıb davam etdirmişdir. Biz nəsil rəssamlar incəsənətə sonralar
gəlmişik. Bu qocaman ağsaqqalımıza
minətdarlıqla yanaşır,
onun yaradıcılığını
və mədəniyyətə
gətirdiyi yeni nəfəsi yüksək
qiymətləndiririk. O, rənglərlə
işləməyin əvəzsiz
ustası idi. Xüsusilə də məzmunun mənasını
açmağa kömək
edən atribut və rəngləri öz əsərində məharətlə tətbiq
edirdi. Biz onun təbiətlə bağlı işlərinə
baxanda sanki qulağımıza musiqi səsi gəlirdi".
Hüseyn Əliyev təbii lövhələri
kətan üzərində
olduğundan da canlı əks etdirməkdə çox mahir idi. Rəssamı yaxından tanıyanlar təsdiqləyirlər ki,
o, həmişə təbiətin qoynunda olmağı, bulaqların,
çayların minbir
rəngini, gül-çiçəyi, dağları
seyr etməyi xoşlayar və qəlbini heyrətə gətirən gözəllikləri
vaxt itirmədən kətana köçürərdi.
Çox təvazökar olduğundan
onun rəsmlərindən
heyrətlənənlərə belə deyərdi: "Möcüzə məndə
deyil, təbiətdədir.
Kətanlarda biz onun mində birini ancaq təsvir
edə bilirik. Azərbaycan təbiəti
bitməyən, tükənməyən
rənglər aləmidir.
Hər rəngin də öz hüsnü var. Əgər biz rəssamlar bu gözəlliyi yetərincə duyaraq fırçamız vasitəsilə
ünsiyyətini tapa bilsək, xarüqələr
yaradarıq".
Əslində Hüseyn
Əliyev bu xarüqəni yaratmışdı.
Sadəcə olaraq, işləməkdən, təbiəti
seyr etməkdən
doya bilmirdi. Mövzudan mövzu doğurdu. Gözünü açandan doğma
Zəngəzurun əsrarəngiz
təbiəti, dağı,
bağı, şəlaləsi,
səngərli qalaları,
yalçın qayaları
qəlbinə hakim kəsilmişdi. İlk işi məhz təbiət mənzərəsi
olub. Əlinə fırça alanda 12 yaşı vardı. Uşaqlığından gələn
arzuları elə geniş qanad açdı ki, hələ Bakıda Rəssamlıq Texnikumunda təhsil aldığı dövrdə
(1927-1932) "Molla Nəsrəddin"
jurnalında eybəcərlikləri,
geriliyi qamçılayan
karikaturaları, müxtəlif
rəsm əsərləri
çap edilərdi. Azərbaycan jurnalistlərinin, eləcə
də bir sıra yaradıcı şəxslərin inkişafında,
özünütəsdiqində əvəzsiz rolu olan "Molla Nəsrəddin" jurnalının
Hüseyn Əliyevin kamil rəssam kimi formalaşmasında böyük rolu vardı. Ağır və müəmmalı dövrdə xalqa, millətə xidmət etmək, onu işıqlı
gələcəyə aparmaq
yolunda təzyiq və maneələrlə
üzləşə-üzləşə
salamat çıxmaq çox çətin idi. Şübhələrin,
vahimələrin, gecə
həbslərinin baş
alıb getdiyi bir zamanda nikbin
ruhda yaşayaraq ancaq və ancaq
yaradıcılıqla məşğul
olmaq həm əzablı idi, həm də şərəfli. İndi ötənlərə
boylandıqca, dövrün
diktələrini təhlil
etdikcə, o şəraitdə yaşayıb-yaratmış sənətkarlarımıza
heyranlıq və minnətdarlıq hissi ilə yanaşırıq.
Xalq rəssamı Hüseyn Əliyev belə işıqlı şəxsiyyətlərdən biri olub. Onun
bioqrafiyasında hər
şey gün kimi aydın, dağ çeşməsi
kimi büllur və pakdır. Hüseyn Əliyev əlinə fırça alan gündən istedadını,
duyğu və düşüncələrini yalnız
bu istiqamətlərə
- millətinin estetik zövqünün düzgün
formalaşmasına, soydaşlarını
vətənə, təbiətə
məhəbbətə, fədakarlığa
çağırışa xidmət edib. Hüseyn Əliyev Leninqrad Rəngkarlıq, Heykəltəraşlıq
və Memarlıq İnstitutunu bitirdiyi ildən (1935) təqaüdə
çıxanadək "Kommunist"
qəzetində rəssam
işləyib. Əlbəttə,
qəzetçiliyin gündəlik
qayğıları, operativlik
bir rəssam kimi vaxtını çox alsa da, o öz
istedadı və zəhməti sayəsində sənət imtahanından
həmişə şərəflə
çıxıb. 1939-cu ildə
M.F.Axundovun portretini yaratmaq üçün elan edilmiş respublika müsabiqəsinə
Hüseyn Əliyevin təqdim olunan əsəri mükafata layiq görülmüşdü.
Dövrün, zamanın
tələbləri ilə
bağlı çəkdiyi
onlarca plakatı ictimai-siyasi məzmununa,
sadəliyinə və
eyni zamanda orijinal həllinə görə fərqlənmişdi.
Hələ o illərdə azərbaycanlı
rəssamın yaradıcı
əməyi "Xalqlar
dostluğu" ordeni ilə təltif olunmuşdu.
Əsasən qrafika ilə məşğul olan Hüseyn Əliyev həm də mənzərə ustası kimi məşhur idi. Onun Azərbaycan təbiətinə, eləcə
də Zəngəzur mövzusuna həsr etdiyi akvarel seriyaları da maraqlıdır. Uşaqlıq dövründə yaşadığı bu yerlərin hər qarışını böyük
məhəbbətlə öz
duyğularından, təxəyyülündən
yaradıcılıqla keçirən
görkəmli rəssamın
"Zəngəzur dağları",
"Zəngəzur mənzərəsi"
"Şəki şəlaləsi",
"Gomərdli mənzərəsi,
"Urud qalası",
"Meşədə qış",
"Payız", "Qürub
çağı", "İlanlı dağ" kimi əsərləri dərin müşahidə
və incə zövqün, fitri istedadın məhsulu idi. Yuxarıda dediyimiz kimi, Hüseyn Əliyevin "Göygöl mənzərələri"
geniş bir mövzunun söhbətidir.
Hüseyn Əliyevin yaradıcılıq coğrafiyası
çox geniş idi. Karikatura çəkirdi, məzəli
dostluq şarjları var idi. Təbiət
mənzərələrini ustalıqla
kətan üzərində
naxışlayırdı. Natürmortları
göz oxşayırdı.
Bu janr müxtəlifliyinin
içində bir yaradıcılığı da
diqqət çəkirdi.
Portret rəssamı kimi də böyük
uğur və şöhrət qazanmışdı.
Azərbaycanın dahi
yazıçı və
şairlərinin bir qisminin kətanlarda başlanan ömrü Hüseyn Əliyevə məxsus idi. Hüseyn Cavidin portretini yəqin ki, bir neçə
rəssam işləyib.
İnsafla deyək ik, bu portretlərin
içində ən canlı və mənalısının müəllifi
Hüseyn Əliyevdir.
O, Hüseyn Cavidin portretini o qədər
dərin duyğularla əks etdirib ki, bu əsərdə
şairin duruşu, baxışı, uzaqda görünən Araz çayı çox mətləbdən xəbər
verirdi. Hüseyn Cavidin gözlərindəki
dərin kədər o dərəcədə güclü alınıb ki, portretdən 37-ci ilin vahiməsi gəlir. Ümumiyyətlə,
Hüseyn Əliyev portret üzərində işləyərkən də
bilik və qabiliyyətini əks etdirməyə çalışırdı.
Bu səbəbdən də ondan yadigar qalan
portretlər tarixilik baxımından böyük
əhəmiyyət daşıyır.
Hüseyn Əliyevin portret janrında yaratdığı əsərlər
çox dəyərlidir.
Unudulmaz xalq rəssamının Azərbaycan
təsviri sənətində
göstərdiyi xidmətlərdən
çox danışmaq
olar. Yaradıcılıq
sahəsinin genişliyi,
istifadə etdiyi rənglərin al-əlvan çalarları Hüseyn Əliyev haqqında müxtəlif tədqiqat əsərlərinin
yazılmasını zəruriləşdirir.
Təsadüfi deyildir
ki, 2004-cü ildə Birləşmiş Ərəb
Əmirliklərinin paytaxtı
Əbu-Dəbidə görkəmli rəssamın
əsərlərindən ibarət
sərgi təşkil
edilmişdi. Mədəniyyət
Nazirliyinin təşəbbüsü
ilə həyata keçirilən bu beynəlxalq tədbir çox geniş əks-sədaya səbəb oldu. Xarici ölkə vətəndaşları azərbaycanlı
rəssamın rənglərin
musiqisini təbiətin
rəngində tablolara
əks etdirmək məharəti qarşısında
məmnun qalmışdılar.
Nəfis,
orijinal əsərlərin
yaratdığı heyrət
seyrçilərin qəlbində
Azərbaycan adlı bir məmləkətin övladına qarşı
vurğunluq hissi oyatmışdı. Tədbirə
gələnləri ən
çox təəccübləndirən
eyni bir rəssamın müxtəlif
janrlarda maraqlı və qabil əsərlər
yaratması idi. Onlar heç cür müqayisə edə bilmirdilər ki, alleqorik əsərlərə
müxtəlif məzmunlu
karikaturalar, təsvirlər
çəkən rəssam
həm də nəqqaşlıqla, sulu boyalarla ustalıqla məşğul ola bilərək bir-birindən fərqli, baxımlı təbiət
mənzərələri çəkir.
Xalq rəssamı Hüseyn Əliyev bu gün sıramızda
olmasa da, rənglərin qüdrəti
ilə tablolarda əks etdirdiyi möcüzəli simfoniyaların,
milli musiqimizin, adət-ənənəmizin,
duyğu və düşüncələrimizin sədası gəlməkdədir.
Bu rəssamın qüdrəti ondadır ki, yaratdığı əsərləri sadəcə
seyr etmirsən, həm də eşidirsən, ruhuna çəkirsən. Bir daha vətən təbiətinin misilsiz gözəlliyi qarşısında
yaşadığın fərəhli
duyğular üçün
xalq rəssamının
ruhuna dualar oxuyur, şükranlıq edirsən.
Azərbaycan.- 2008.- 22 aprel.- S. 7.