Kinonun müvəffəqiyyəti
“Oskar"la ölçülməməlidir
Hər dəfə
sizləri tanınmış sənət adamları
ilə görüşdürürük. Bu dəfə
isə sizə fərqli bir sənət sahibini təqdim
edəcəyik. Belə ki, qəzetimizin budəfəki
qonağı kinoşünas Ayaz Salayevdir. Suallarımızı
səmimi şəkildə cavablandıran kinoşünas
öz fikirlərini bizimlə bölüşdü. Lakin
onunla söhbətimiz fərqli şəkildə baş
tutdu. Yəni bu dəfə biz sizləri və bizləri
narahat edən filmin və kinonun problemlərindən
söhbət açdıq. - Ayaz müəllim, işləriniz
necədir, yaradıcılığınızda nə
kimi yeniliklər var? - Yaradıcılığım davam
edir, işlər gedir. Yeni film üzərində işləyirəm
və bu filmin artıq ssenarisi hazırdır. Sadəcə
olaraq imkan olmur ki, həmin filmin çəkilişlərini
həyata keçirim. Planlaşdırmışdım
ki, filmi bu il çəkim. Yəqin ki, ilin sonuna qədər
mənim bu istəyim baş tutar. Bilirsiniz, bu gün sponsorlar film və kino sahəsinə
pul ayırmırlar. Nədənsə burada xarici ölkələrdə
olduğu kimi incəsənətin bu sahəsinə
sponsorlar pul ayırmaqda maraqlı deyillər. Amma mənim
hazırladığım bu ssenari çox maraqlıdır,
film çəkilsə, inanıram ki, həm maraqlı
olacaq, həm də bu günün tələblərinə
uyğun gələn film olacaq. - Belə çıxır
ki, maddi imkan olmaması üzündən film çəkilmir?
- Bəli, hələ ki, həm maddi imkan yoxdur, həm
də vaxt yoxdur. Bilirsiniz ki, mən Mədəniyyət
və İncəsənət Universitetində də
dərs deyirəm. Kino ilə bağlı digər işlərim
də olur. Ona görə də bu filmin çəkilişləri
ilə məşğul olmaq üçün gərək
bütün işlərimi bir kənara qoyub sırf bu
işlə məşğul olum. Filmin çəkilişi
üçün sponsor axtarmaq lazımdır. Ona görə
də bu işlərlə məşğul olmaq
üçün xeyli vaxt tələb olunur. - Dünyanın
nüfuzlu "Oskar" mükafatına bir çox filmlər
layiq görülüb. Hətta bu sıralarda Qazaxıstanı
xüsusi vurğulamaq istərdik. Çünki ölkənin
iki filmi, "Monqol" və "Köçəri"
filmləri həmin mükafata layiq görülüb.
Amma Azərbaycan filmi nədənsə indiyə qədər
bu iştiraka nail ola bilməyib. Bunun səbəbi
nədir? - Ümumiyyətlə, "Azərbaycan kinosu"
və "Oskar" mövzusuna münasibətim ikilidir.
Ona görə ki, bu haqda mətbuat son vaxtlar çox yazır,
mövzuya tez-tez toxunur. Çox müsbət haldır. Yeri
gəlmişkən münasibət təkcə kinoya aid
deyil. İctimaiyyət həm də ədəbiyyatdan, yazıçılardan
sanki tələb edir ki, "Nobel" mükafatı almaq
üçün cəhd göstərsin. Hər iki sahədə
ən prestijli mükafatların alınması tələb
olunur. Bu tələbat bayaq dediyim kimi, təkcə medianın
tələbi deyil, ictimaiyyət bunu arzu edir. Müstəqilliyini
əldə edən bir ölkənin mədəniyyətinin
dünya kontekstinə qovuşması üçün
təbii ki, bu lazımlıdır. Amma ikinci tərəfdən
kinonun müvəffəqiyyətini "Oskar"la
ölçmək də düzgün deyil. Çünki
biz "Oskar" mükafatının tarixinə, eyni
zamanda "Nobel" mükafatının tarixinə
nəzər salsaq görərik ki, artıq qaliblər
unudulub. Təkcə "Oskar"dan danışsaq filmlərin
səksən faizi demək olar ki, unudulub. Heç mən
özüm kinoşünas olaraq o filmləri bilmirəm.
Çox məşhur filmlər mükafata layiq görülür,
amma kinonun şah əsərləri sayılmır.
Çünki vaxtilə belə bir söz-söhbət
gəzirdi ki, gizli qüvvələr var ki, müxtəlif
beynəlxalq konfranslar, festivallar təşkil etməklə
bununla dünyada mədəniyyətin gedişatını
əlinə almaq, idarə etmək istəyirlər. Bu baxımdan,
mənim ona münasibətim mənfidir. Çünki
hər şeyi "Oskar"la ölçmək olmaz.
"Oskar" bir lotereyadır. O ki qaldı Azərbaycan
kinosuna, bizim üçün həqiqətən bu vacib
məsələdir. Ona görə ki, bu gün dünyada
silah mübarizələri, savaşları rol oynamır.
Hamıya da məlumdur ki, bu gün istər-istəməz
informasiya savaşları daha böyük rol oynayır
və Azərbaycana düşmən olan ölkə
dünyada öz maraqlarını rahatlıqla sürdürə
bilir. Bu şəraitdə bizə beynəlxalq şəraitdə
mükafat lazımdır. Həqiqətən də bu,
ölkəmiz və bizim nüfuzumuz üçün
də vacibdir. Çünki ölkəmiz haqqında
təsəvvürlər çox fərqlidir. Elə bu yaxınlarda
Azərbaycan haqqında yazılan bir məqaləni oxudum.
Adama elə gəlir ki, haradasa, ucqar bir kənddən yazı
yazılıb. Bu baxımdan təbii ki, çox lazımdır.
İndi yeni nəsil gəlməlidir, püxtələşməlidir.
Köhnə nəsil axı sözünü deyib gedib.
-Sovet İttifaqı dövründə Qazaxıstan filmlərin
keyfiyyətinə, istehsalına görə Azərbaycandan
geri qalırdı. Hər iki dövlət müstəqilliyə
eyni vaxtda qovuşub. Amma bu gün Qazaxıstan filmlərinin
sorağı uzaqlardan gəlir. - Mən sizinlə bu
mənada razı deyiləm. Əgər Qırğızıstanı
misal götürsək, orada Solomu Şakeyev adlı bir
rejissor vardı, o artıq dünyasını dəyişib.
Bax, onun çəkdiyi filmlərin səviyyəsində
bizdə heç vaxt film olmayıb. İndi bir az gələcəyə
baxmalıyıq. Bu istiqamətdə kinonun inkişafı
gedir. İndi Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində
çox düzgün bir kurs götürülüb. Son
üç ili götürsək, bu yolla hər şey
cərəyan etsə, yaxşı olacaq. İran filmi
hələ "Oskar" almayıb, amma otuz ildir ki, artıq
dirçəliş var, orada güclü bir inkişaf gedir.
Mən heç kimə bəraət qazandırmaq istəmirəm,
amma film çəkənlər sözlərini deyib.
İndi yeni bir nəslin dövrüdür. Ona da imkan verilib.
Burada bir az səbr etmək lazımdır. Onu da deyim ki,
indiyə qədər "Oskar" nə qazandırırsa,
siyasətə qazandırır, mədəniyyətə
yox. - Rüstəm İbrahimbəyovun kino məktəbi
öz sözünü deyənə qədər, zaman
kəsiyində özünü ictimaiyyətə öyrəşdirən
kommersiya filmləri sonradan maneçilik törətməyəcək
ki? -Bu çox ciddi mövzudur və tam hüququnuz var ki,
mövzu kimi icimaiyyətin, bütövlükdə
cəmiyyətin diqqətinə çatdırasınız.
Cəmiyyətin belə bir tələbatı var. Türkiyə
serialları çox şeyi məhv edir. Kinonun təbliğatı
çox zəifdir. Kino tamlığı ilə milləti
əks etdirən vasitədir. Necə ki, Gürcüstanda
"Əsgər atası"na baxan, Polşada
"Kül və almaz" filminə baxan tamaşaçı
"bu mənəm" deyirdisə, yeni şəraitdə
bir ümid var ki, Azərbaycanda da bu belə olacaq. Amma
hər halda vəziyyət o qədər də pis deyil.
İnanın ki, kommersiya yox, sənət əsəri yaransa,
o zaman geniş auditoriya onu çox yaxşı qəbul
edəcək. - Kino sənətində indiki vəziyyətdə
cəmiyyətin mənəvi tələbatı hansı
mövzularadır? - Mürəkkəb sualdır.
Çünki bir neçə aydır ki, mən heç
nəyi izləmirəm. Amma mənə elə gəlir
ki, həmişə olduğu kimi ziddiyyətlər
çoxdur. Sözün düzü, bu suala cavab vermək
çətindir. Müxtəlif şoulardan tutmuş
yüksək sənətə qədər hər şey.
Yox , mənə çətindir bu suala cavab vermək. Bu
sual ayrıca bir müsahibənin mövzusudur. Gərək
bu suala cavab vermək üçün ayrıca hazırlaşım,
oturub yaxşı-yaxşı düşünüm.
Məsuliyyətsiz cavab verməklə bu sualın üstündən
ötmək düzgün deyil, çünki bir-iki cümlə
ilə bu sualı cavablandıra bilmərəm. -Son vaxtlar
nazirlik tərəfindən çəkilən filmlərin
də əksəriyyəti tarixi mövzulardır.
Nədənsə real mövzularda filmlər çəkməyə
çox da əhəmiyyət verilmir. - Mən həmişə
bunun əksinə olmuşam. Düz 83-cü ildən bu
haqda danışıram və 25 ildir ki, bu haqda müsahibə
verirəm. Çünki kinonun tarixinə nəzər
salsaq, görərik ki, şah əsərlərin əksəriyyəti
99,9 faizi orijinal ssenarilər ətrafında çəkilib.
Tarixi filmlər arasında bir neçə əsər
var. Ədəbi əsərlərin ekranlaşdırılması
arasında da bir-ikisi mövcuddur. Uğurlu filmlərin
hamısı orijinal ssenarilərdir. Çox zaman bizdə
kinonu sənət növü kimi qavramayan, dərk etməyən,
amma kinoda işləyən adamlar klassik ədəbiyyata
xidmət edərək kinonu xidmətçiyə
çevirirlər. Kino təbliğat vasitəsi deyil,
kino sənət növüdür. Bu baxımdan kinonu
ədəbiyyatın, tarixin ayağına atmaq mənə
elə gəlir ki, son dərəcə lazımsızdır.
- Bəlkə cəmiyyətin bugünkü rəngini,
simasını əks etdirən normal ssenarilər yoxdur,
ona görə tarixə, ədəbiyyata müraciət
edirlər. - Yox, razı deyiləm. Çünki onlardan
biri də mənəm. - Bəzən də yaxşı
filmlərin olmamasını güclü kinoprodakşnların,
prodüser mərkəzlərinin olmaması ilə
də əlaqələndirirlər. - Artıq o sahədə
islahatlar aparılır. Mən bunu tam səmimiyyətimlə
etiraf edirəm. Doğrudan da Mədəniyyət və
Turizm Nazirliyi kinonu inkişaf etdirmək
üçün işlər görür.
Üç nöqtə.- 2008.- 19 aprel.-
S. 15.