Həmidqızı S.

 

Ki­no­nun mü­vəf­fə­qiy­yə­ti “Os­kar"­la öl­çül­mə­mə­li­dir

 

Hər də­fə siz­lə­ri ta­nın­mış sə­nət adam­la­rı ilə gö­rüş­dü­rü­rük. Bu də­fə isə si­zə fərq­li bir sə­nət sa­hi­bi­ni təq­dim edə­cə­yik. Be­lə ki, qə­ze­ti­mi­zin bu­də­fə­ki qo­na­ğı ki­no­şü­nas Ayaz Sa­la­yev­dir. Sual­la­rı­mı­zı sə­mi­mi şə­kil­də ca­vab­lan­dı­ran ki­no­şü­nas öz fi­kir­lə­ri­ni bizim­lə bö­lüş­dü. La­kin onun­la söh­bə­ti­miz fərq­li şə­kil­də baş tut­du. Yə­ni bu də­fə biz siz­lə­ri və biz­lə­ri na­ra­hat edən fil­min və ki­no­nun prob­lem­lə­rin­dən söh­bət aç­dıq. - Ayaz müəl­lim, iş­lə­ri­niz ne­cə­dir, ya­ra­dı­cı­lı­ğı­nız­da nə ki­mi ye­ni­lik­lər var? - Ya­ra­dı­cı­lı­ğım da­vam edir, iş­lər ge­dir. Ye­ni film üzə­rin­də iş­lə­yi­rəm və bu fil­min ar­tıq sse­na­ri­si ha­zır­dır. Sa­də­cə ola­raq im­kan ol­mur ki, hə­min fil­min çə­ki­liş­lə­ri­ni hə­ya­ta ke­çi­rim. Plan­laş­dır­mış­dım ki, fil­mi bu il çə­kim. Yə­qin ki, ilin so­nu­na qə­dər mə­nim bu is­tə­yim baş tu­tar. Bi­lir­si­niz, bu gün spon­sor­lar film və ki­no sa­hə­si­nə pul ayır­mır­lar. Nə­dən­sə bu­ra­da xa­ri­ci öl­kə­lər­də ol­du­ğu ki­mi in­cə­sə­nə­tin bu sa­hə­si­nə spon­sor­lar pul ayır­maq­da ma­raq­lı de­yil­lər. Am­ma mə­nim ha­zır­la­dı­ğım bu sse­na­ri çox ma­raq­lı­dır, film çə­kil­sə, ina­nı­ram ki, həm ma­raq­lı ola­caq, həm də bu gü­nün tə­ləb­lə­ri­nə uy­ğun gə­lən film ola­caq. - Be­lə çı­xır ki, mad­di im­kan ol­ma­ma­sı üzün­dən film çə­kil­mir? - Bə­li, hə­lə ki, həm mad­di im­kan yox­dur, həm də vaxt yox­dur. Bi­lir­si­niz ki, mən Mə­də­niy­yət və İn­cə­sə­nət Uni­ver­si­te­tin­də də dərs de­yi­rəm. Ki­no ilə bağ­lı di­gər iş­lə­rim də olur. Ona gö­rə də bu fil­min çə­ki­liş­lə­ri ilə məş­ğul ol­maq üçün gə­rək bü­tün iş­lə­ri­mi bir kə­na­ra qo­yub sırf bu iş­lə məş­ğul olum. Fil­min çə­ki­li­şi üçün spon­sor ax­tar­maq la­zım­dır. Ona gö­rə də bu iş­lər­lə məş­ğul ol­maq üçün xey­li vaxt tə­ləb olu­nur. - Dün­ya­nın nü­fuz­lu "Os­kar" mü­ka­fa­tı­na bir çox film­lər la­yiq gö­rü­lüb. Hət­ta bu sı­ra­lar­da Qa­za­xıs­ta­nı xü­su­si vur­ğu­la­maq is­tər­dik. Çün­ki öl­kə­nin iki fil­mi, "Mon­qol" və "Kö­çə­ri" film­lə­ri hə­min mü­ka­fa­ta la­yiq gö­rü­lüb. Am­ma Azər­bay­can fil­mi nə­dən­sə in­di­yə qə­dər bu iş­ti­ra­ka na­il ola bil­mə­yib. Bu­nun sə­bə­bi nə­dir? - Ümu­miy­yət­lə, "A­zər­bay­can ki­no­su" və "Os­kar" möv­zu­su­na mü­na­si­bə­tim iki­li­dir. Ona gö­rə ki, bu haq­da mət­buat son vaxt­lar çox ya­zır, möv­zu­ya tez-tez to­xu­nur. Çox müs­bət hal­dır. Ye­ri gəl­miş­kən mü­na­si­bət tək­cə ki­no­ya aid de­yil. İc­ti­maiy­yət həm də ədə­biy­yat­dan, ya­zı­çı­lar­dan san­ki tə­ləb edir ki, "No­bel" mü­ka­fa­tı al­maq üçün cəhd gös­tər­sin. Hər iki sa­hə­də ən pres­tij­li mü­ka­fat­la­rın alın­ma­sı tə­ləb olu­nur. Bu tə­lə­bat ba­yaq de­di­yim ki­mi, tək­cə me­dia­nın tə­lə­bi de­yil, ic­ti­maiy­yət bu­nu ar­zu edir. Müs­tə­qil­li­yi­ni əl­də edən bir öl­kə­nin mə­də­niy­yə­ti­nin dün­ya kon­tek­sti­nə qo­vuş­ma­sı üçün tə­bii ki, bu la­zım­lı­dır. Am­ma ikin­ci tə­rəf­dən ki­no­nun mü­vəf­fə­qiy­yə­ti­ni "Os­kar"­la ölç­mək də düz­gün de­yil. Çün­ki biz "Os­kar" mü­ka­fa­tı­nın ta­ri­xi­nə, ey­ni za­man­da "No­bel" mü­ka­fa­tı­nın ta­ri­xi­nə nə­zər sal­saq gö­rə­rik ki, ar­tıq qa­lib­lər unu­du­lub. Tək­cə "Os­kar"­dan da­nış­saq film­lə­rin sək­sən fai­zi de­mək olar ki, unu­du­lub. Heç mən özüm ki­no­şü­nas ola­raq o film­lə­ri bil­mi­rəm. Çox məş­hur film­lər mü­ka­fa­ta la­yiq gö­rü­lür, am­ma ki­no­nun şah əsər­lə­ri sa­yıl­mır. Çün­ki vax­ti­lə be­lə bir söz-söh­bət gə­zir­di ki, giz­li qüv­və­lər var ki, müx­tə­lif bey­nəl­xalq konf­rans­lar, fes­ti­val­lar təş­kil et­mək­lə bu­nun­la dün­ya­da mə­də­niy­yə­tin ge­di­şa­tı­nı əli­nə al­maq, ida­rə et­mək is­tə­yir­lər. Bu ba­xım­dan, mə­nim ona mü­na­si­bə­tim mən­fi­dir. Çün­ki hər şe­yi "Os­kar"­la ölç­mək ol­maz. "Os­kar" bir lo­te­re­ya­dır. O ki qal­dı Azər­bay­can ki­no­su­na, bi­zim üçün hə­qi­qə­tən bu va­cib mə­sə­lə­dir. Ona gö­rə ki, bu gün dün­ya­da si­lah mü­ba­ri­zə­lə­ri, sa­vaş­la­rı rol oy­na­mır. Ha­mı­ya da mə­lum­dur ki, bu gün is­tər-is­tə­məz in­for­ma­si­ya sa­vaş­la­rı da­ha bö­yük rol oy­na­yır və Azər­bay­ca­na düş­mən olan öl­kə dün­ya­da öz ma­raq­la­rı­nı ra­hat­lıq­la sür­dü­rə bi­lir. Bu şə­rait­də bi­zə bey­nəl­xalq şə­rait­də mü­ka­fat la­zım­dır. Hə­qi­qə­tən də bu, öl­kə­miz və bi­zim nü­fu­zu­muz üçün də va­cib­dir. Çün­ki öl­kə­miz haq­qın­da tə­səv­vür­lər çox fərq­li­dir. Elə bu ya­xın­lar­da Azər­bay­can haq­qın­da ya­zı­lan bir mə­qa­lə­ni oxu­dum. Ada­ma elə gə­lir ki, ha­ra­da­sa, uc­qar bir kənd­dən ya­zı ya­zılıb. Bu ba­xım­dan tə­bii ki, çox la­zım­dır. İn­di ye­ni nə­sil gəl­mə­li­dir, püx­tə­ləş­mə­li­dir. Köh­nə nə­sil axı sö­zü­nü de­yib ge­dib. -So­vet İt­ti­fa­qı döv­rün­də Qa­za­xıs­tan film­lə­rin key­fiy­yə­ti­nə, is­teh­sa­lı­na gö­rə Azər­bay­can­dan ge­ri qa­lır­dı. Hər iki döv­lət müs­tə­qil­li­yə ey­ni vaxt­da qo­vu­şub. Am­ma bu gün Qa­za­xıs­tan film­lə­ri­nin so­ra­ğı uzaq­lar­dan gə­lir. - Mən sizin­lə bu mə­na­da ra­zı de­yi­ləm. Əgər Qır­ğı­zıs­ta­nı mi­sal gö­tür­sək, ora­da So­lo­mu Şa­ke­yev adlı bir re­jis­sor var­dı, o ar­tıq dün­ya­sı­nı də­yi­şib. Bax, onun çək­di­yi film­lə­rin sə­viy­yə­sin­də biz­də heç vaxt film ol­ma­yıb. İn­di bir az gə­lə­cə­yə bax­ma­lı­yıq. Bu is­ti­qa­mət­də ki­no­nun in­ki­şa­fı ge­dir. İn­di Mə­də­niy­yət və Tu­rizm Na­zir­li­yin­də çox düz­gün bir kurs gö­tü­rü­lüb. Son üç ili gö­tür­sək, bu yol­la hər şey cə­rə­yan et­sə, yax­şı ola­caq. İran fil­mi hə­lə "Os­kar" al­ma­yıb, am­ma otuz il­dir ki, ar­tıq dir­çə­liş var, ora­da güc­lü bir in­ki­şaf ge­dir. Mən heç ki­mə bə­raət qa­zan­dır­maq is­tə­mi­rəm, am­ma film çə­kən­lər söz­lə­ri­ni de­yib. İn­di ye­ni bir nəs­lin döv­rü­dür. Ona da im­kan ve­ri­lib. Bu­ra­da bir az səbr et­mək la­zım­dır. Onu da de­yim ki, in­di­yə qə­dər "Os­kar" nə qa­zan­dı­rır­sa, si­ya­sə­tə qa­zan­dı­rır, mə­də­niy­yə­tə yox. - Rüs­təm İb­ra­him­bə­yo­vun ki­no mək­tə­bi öz sö­zü­nü de­yə­nə qə­dər, za­man kə­si­yin­də özü­nü ic­ti­maiy­yə­tə öy­rəş­di­rən kom­mer­si­ya film­lə­ri son­ra­dan ma­ne­çi­lik tö­rət­mə­yə­cək ki? -Bu çox cid­di möv­zu­dur və tam hü­qu­qu­nuz var ki, möv­zu ki­mi ici­maiy­yə­tin, bü­töv­lük­də cə­miy­yə­tin diq­qə­ti­nə çat­dı­ra­sı­nız. Cə­miy­yə­tin be­lə bir tə­lə­ba­tı var. Tür­ki­yə se­rial­la­rı çox şe­yi məhv edir. Ki­no­nun təb­li­ğa­tı çox zəif­dir. Ki­no tam­lı­ğı ilə mil­lə­ti əks et­di­rən va­si­tə­dir. Ne­cə ki, Gür­cüs­tan­da "Əs­gər ata­sı"­na ba­xan, Pol­şa­da "Kül və al­maz" fil­mi­nə ba­xan ta­ma­şa­çı "bu mə­nəm" de­yir­di­sə, ye­ni şə­rait­də bir ümid var ki, Azər­bay­can­da da bu be­lə ola­caq. Am­ma hər hal­da və­ziy­yət o qə­dər də pis de­yil. İna­nın ki, kom­mer­si­ya yox, sə­nət əsə­ri ya­ran­sa, o za­man ge­niş au­di­to­ri­ya onu çox yax­şı qə­bul edə­cək. - Ki­no sə­nə­tin­də in­di­ki və­ziy­yət­də cə­miy­yə­tin mə­nə­vi tə­lə­ba­tı han­sı möv­zu­la­ra­dır? - Mü­rək­kəb sual­dır. Çün­ki bir ne­çə ay­dır ki, mən heç nə­yi iz­lə­mi­rəm. Am­ma mə­nə elə gə­lir ki, hə­mi­şə ol­du­ğu ki­mi zid­diy­yət­lər çox­dur. Sö­zün dü­zü, bu sua­la ca­vab ver­mək çə­tin­dir. Mü­x­tə­lif şou­lar­dan tut­muş yük­sək sə­nə­tə qə­dər hər şey. Yox , mə­nə çə­tin­dir bu sua­la ca­vab ver­mək. Bu su­al ay­rı­ca bir mü­sa­hi­bə­nin möv­zu­su­dur. Gə­rək bu sua­la ca­vab ver­mək üçün ay­rı­ca ha­zır­la­şım, otu­rub yax­şı-yax­şı dü­şü­nüm. Mə­su­liy­yət­siz ca­vab ver­mək­lə bu sua­lın üs­tün­dən öt­mək düz­gün de­yil, çün­ki bir-iki cüm­lə ilə bu sua­lı ca­vab­lan­dı­ra bil­mə­rəm. -Son vaxt­lar na­zir­lik tə­rə­fin­dən çə­ki­lən film­lə­rin də ək­sə­riy­yə­ti ta­ri­xi möv­zu­lar­dır. Nə­dən­sə re­al möv­zu­lar­da film­lər çək­mə­yə çox da əhə­miy­yət ve­ril­mir. - Mən hə­mi­şə bu­nun ək­si­nə ol­mu­şam. Düz 83-cü il­dən bu haq­da da­nı­şı­ram və 25 il­dir ki, bu haq­da mü­sa­hi­bə ve­ri­rəm. Çün­ki ki­no­nun ta­ri­xi­nə nə­zər sal­saq, gö­rə­rik ki, şah əsər­lə­rin ək­sə­riy­yə­ti 99,9 fai­zi ori­ji­nal sse­na­ri­lər ət­ra­fın­da çə­ki­lib. Ta­ri­xi film­lər ara­sın­da bir ne­çə əsər var. Ədə­bi əsər­lə­rin ek­ran­laş­dı­rıl­ma­sı ara­sın­da da bir-iki­si möv­cud­dur. Uğur­lu film­lə­rin ha­mı­sı ori­ji­nal sse­na­ri­lər­dir. Çox za­man biz­də ki­no­nu sə­nət nö­vü ki­mi qav­ra­ma­yan, dərk et­mə­yən, am­ma ki­no­da iş­lə­yən adam­lar klas­sik ədə­biy­ya­ta xid­mət edə­rək ki­no­nu xid­mət­çi­yə çe­vi­rir­lər. Ki­no təb­li­ğat va­si­tə­si de­yil, ki­no sə­nət nö­vü­dür. Bu ba­xım­dan ki­no­nu ədə­biy­ya­tın, ta­ri­xin aya­ğı­na at­maq mə­nə elə gə­lir ki, son də­rə­cə la­zım­sız­dır. - Bəl­kə cə­miy­yə­tin bu­gün­kü rən­gi­ni, si­ma­sı­nı əks et­di­rən nor­mal sse­na­ri­lər yox­dur, ona gö­rə ta­ri­xə, ədə­biy­ya­ta mü­ra­ciət edir­lər. - Yox, ra­zı de­yi­ləm. Çün­ki on­lar­dan bi­ri də mə­nəm. - Bə­zən də yax­şı film­lə­rin ol­ma­ma­sı­nı güc­lü ki­nop­ro­dakşnla­rın, pro­dü­ser mər­kəz­lə­ri­nin ol­ma­ma­sı ilə də əla­qə­lən­di­rir­lər. - Ar­tıq o sa­hə­də is­la­hat­lar apa­rı­lır. Mən bu­nu tam sə­mi­miy­yə­tim­lə eti­raf edi­rəm. Doğ­ru­dan da Mə­də­niy­yət və Tu­rizm Na­zir­li­yi ki­no­nu in­ki­şaf et­dir­mək üçün iş­lər gö­rür.

 

Üç nöqtə.- 2008.- 19 aprel.- S. 15.