Həsənağa Turabov-70
Yaxud Dantenin yubileyinə "gecikməyi", Kremli sosiskaxanaya "döndərməyi"
bacaran şəxsiyyət
başlanğıcı
Bu il kino sənətimizin bir neçə incisinin yubileyidir. Bunlardan biri 1978-ci ildə C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında
istehsal olunmuş
"Dantenin yubileyi"
(ssenari müəllifi
Anar, quruluşçu
rejissor Gülbəniz
Əzimzadə və Anar, quruluşçu
operator Rafiq Qəmbərov)
ekran əsəridir.
Ötən ayın 24-də isə
bu filmdə baş qəhrəman Feyzulla Kəbirlinskinin obrazını yaratmış
mərhum sənətkar
Həsənağa Turabovun
70 yaşı tamam oldu. Biz "Dantenin yubileyi"nin bir nəsr əsəri
və bir ekran əsəri olaraq bədii keyfiyyətlərinin mükəmməlliyindən,
istedadsız olsa da, aktyorluq sənətinin
ahıl yaşına kimi fanatiki olan
Kəbirlinskinin xarakterinin
səciyyəsini müstəsna
ustalıqla çatdıran
Turabov ustalığından
danışıb təkrarçılığa
yol vermək fikrindən uzağıq. Sadəcə ona görə ki, bu filmi diqqətlə
izləyib və əlbəttə, povestin özünü də mütaliə edib aktyorluq peşəsini yalnız müqtədir sənətkarların sənət
yoluna məftun olub onlara pərəstiş
etdiyinə görə
seçən Kəbirlinskini
dahi qələm ustası Dantenin yubileyinə vaxtı keçmiş dəvətnamə
ilə istehza zərbəsinə məruz
qoymasının fərqinə
varan oxucularımızın
varlığı sarıdan
arxayınıq. Müəllifin finalda Kəbirlinskiyə acıyaraq onun teatr tariximizi əhatələyən zəngin
fotoarxivinin sayəsində
teatr tənqidçisi
marağına tuş
gəldiyini, başqa sözlə, elə təkcə teatrlarımızda
kəbirlinskilərin bu
gün də olmasını etiraf etməyi bacaran oxucularımıza güvənirik.
Yeganə olaraq "Sovetskaya kultura" qəzetinin 1980-ci ilin iyun nömrələrinin birində V.Bojoviçin dərc etdirdiyi "Adi həqiqətlər və insan ləyaqəti
haqqında" məqaləsindən
bir cümləni diqqətinizə çatdırırıq:
"...Anar situasiyanı
gərginləşdirərək öz yapışıqlı
və riqqətləndirici
qəhrəmanını doğrudan
da tamamilə istedadsız və bacarıqsız aktyor kimi göstərir və istedadsız aktyoru Həsənağa Turabov ekranda öz böyük istedadının bütün
parlaqlığıyla təqdim
edir".
Təsəvvür etmək çətin deyil ki, F.Kəbirlinskini
Turabov yox, istedadını, bacarığını
üzə çıxarmaqdan
ötrü daim son dərəcə usta rejissora kəskin ehtiyac duyan hansısa
ortabab aktyor oynasaydı, bu film ekrana hansı şəkildə çıxardı
və təbii ki, 30 ildən sonra onun haqqında
danışılmazdı.
Qəribədir ki, bütün ömrünü teatrımızın
inkişafına sərf
etmiş, Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində dominant olan
pafos tərzini tamaşaçı ilə
göz-gözə qalmağı,
onunla üzünün,
gözlərinin ifadəsi
ilə "danışmağı"
bacarmaq ustalığı
ilə əvəz etmiş, teatrın direktoru və bədii rəhbəri, Teatr Xadimləri İttifaqının prezidenti
vəzifələrində çalışdığı
dövrdə də potensialını yenilik xatirinə yox, həqiqətən özgün
adların kəşfinə,
fərqli səhnə
yozumlarına meydan verilməsinə yönəltmiş,
nəhayət, çeşidli
teatr festivallarının
yaddaqalan intensivlik və keyfiyyətdə baş tutmasının təşəbbüskarı və
təminatçısı olmuş
sənət xadiminin yubileyinin layiqli şəkildə keçirilməsi
nədənsə, heç
kimin yadına düşmür. Akademik Milli
Dram Teatrının saytı
isə Həsənağa
Turabova münasibətdə
böyük bir məntiqsizlik nümayiş
etdirməkdədir. Məsələ burasındadır ki, saytın "Bizim tarix" bölümündə
Turabovun adını qeyd etmək "yaddan çıxıb".
Bölümün sonunda
isə belə bir qeyd verilib:
"Bu səhifə üzərində
iş davam edir və yaxın
gələcəkdə teatrımızın
tarixini əks etdirən bölüm yeni maraqlı faktlar və nadir fotolarla zənginləşdiriləcək".
H.Turabovun sənət
dostu Vaqif İbrahimoğlu: "Onun
adına medalın, mükafatın
təsis edilməsi Turabov şəxsiyyətinə
və sənətinə
layiq şəkildə
gerçəkləşməlidir. Vaxtaşırı bu və ya digər aktyora
heykəlcik təqdim etməklə kifayətlənmək
olmaz. Turabovun adını daşıyacaq
mükafat hər mənada böyük miqyasına görə seçilməlidir. Bu medal hər il
verilməyə də
bilər. Çünki sənətdə şəxsiyyət başlanğıcının
üzə çıxması
kifayət qədər
nadir hadisədir. Həsənağa Turabov isə bütün varlığı
ilə şəxsiyyət
başlanğıcının nə olduğunu göstərən insanlardan
idi. Orta məktəbi bitirəndən
sonra o, Odessa Dəniz Nəqliyyatı Mühəndisləri
İnstitutuna daxil olmuşdu, amma I kursdan sonra fikrini
dəyişmişdi. Turabov dəniz
nəqliyyatı üzrə
mühəndis də olsaydı, mütləq parlaq bir şəxsiyyət
və müstəsna peşəkar kimi özünü göstərəcəkdi.
Onun dünyasını
dəyişdiyi 5 il ərzində doğum günündə
sevinməyi qəbahət
saymışam həmişə.
Görünür, göz
yaşlarımızın quruması
üçün bu 5 il zəruri
idi. Ünsiyyətdə
son dərəcə rahat
adam idi.
Onunla bağlı xatirələr
mütləq səmimiliyə,
sərrast yumor hissinə, intellektuallığa
köklənir. Yadımdadır, bir dəfə Həsənağa müəllimlə
birlikdə Kremldə keçiriləcək qurultayda
iştirak etməliydik.
Hələ Qızıl
Meydandan keçəndə
məni vahimə basdı, Kremlə daxil olanda bu
hiss bir az
da gücləndi. Amma Həsənağa müəllim
elə bir davranış nümayiş
etdirdi ki, Kremllə bağlı ağır təəssüratlarım
dağıldı. Deməli,
foyeyə daxil olan kimi qalstukunu
çıxardı, dedi
ki, buranın çox yaxşı sosiskaxanası var, gedək, özün əmin olacaqsan. Vəssalam, Kreml dönüb oldu mənimçün sosiskaxana".
H.Turabovun qızı
Sevinc Turabova "Həftə içi"nin müxbiri ilə söhbətində
bunları danışdı:
"O, mənimçün təkcə ata deyildi. Onu da deyim ki, evdəki davranışı Gəray
bəyi çox xatırladırdı. Mən onun
teatrdakı bütün
tamaşalarına bir neçə dəfə baxırdım. Həmişə deyirdi ki, həyatda
ən çox şahmatı, payızı,
bir də qızımı sevirəm".
Həftə içi.- 2008.- 1 aprel.- S. 6.