Qaliboğlu E.

Güney Azərbaycan aşıqları Bakıda

Aşıq Ayət Qənbəri: Bizi yaşadan Babəkin ruhudur

Bu yaxınlarda Bakıya - Aşıq Ələsgərə həsr olunmuş saz-söz bayramına gələn Güney Azərbaycan aşıqlarının ifasını eşidəndə bir soydaş olaraq çox sevindim. İki yüz ilə yaxındır əsarətdə olan Güney Azərbaycanımızın çoxmilyonlu türk əhalisi xeyli basqılara, ana dillərində məktəblərin olmamasına baxmayaraq Azərbaycan Türkcəsini, sazımızı, adət-ənənələrimizi qoruyub saxlayıblar. Bu, Güney Azərbaycan Türklərinin milli kökə, ulusa bağlılıqları sayəsində mümkün olub. Yenə də onların ifasında saza qulaq asmaq olduqca gözəl idi. Qaradağ mahalından gəlmiş aşıqlar - Aşıq Abbas Qaradağlı, Aşıq Bəhmən, Aşıq Məhəmməd Misiroğlu, Cəlil Həmidi (balaban) ana dilimizdə olduqca gözəl danışır, sazda, balabanda məharətli improvizələr edirdilər. Əgər bir xalq bu qədər əzab-əziyyətdən, ölüm-itimdən sonra ruhunu, dilini, varlığını qoruyub-saxlaya, hələ üstəlik onu artıra bilirsə, bu, o deməkdir ki, türk xalqına ölüm yoxdur.
Bu dəfəki saz-söz bayramında, ancaq Qaradağ mahalından gəlmiş aşıqlar iştirak edirdilər.
Həmsöhbətim - Güney Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin rəhbəri, aşıqlar ansamblının rəhbəri Ayət Qənbəri saza-sözə, türk ruhuna bağlı adamdır. 41 yaşlı Ayət Qaradağ mahalında, Babək qalasının ətəyində yerləşən Git kəndində anadan olub: "Babəkin qalası bizim dağlarımızda yerləşir. Məktəb yaşım çatmamış Təbrizə köçmüşük. 5-ci sinfə kimi Təbrizdə, sonra Əhərdə oxumuşam".
Aşıq sənətinə nəsillikcə sevgisi olduğunu deyən Ayət Qənbəri
türkün saz dəyərinə vurğunluğunu belə ifadə edir: "Atam da, qardaşım da bu sənətin daşıyıcısıdırlar. Aşıq İsmayılın şeirlərinin çoxunu aşıqlarımız oxuyur. Uşaqlıqdan bu sənətlə məşğul olmaq mənə çox şey verib: xalqımızın sazda yaşayan yenilməz ruhunu duymuşam, onunla nəfəs almışam".
Ayət Qənbəri ilə çəkən söhbət zamanı onun fitrətən türklük duyğusunu ifadə edən halına diqqət kəsilirəm. Millətimizin ruhunun bütün çalarlarıyla yaşaması, sarsılmazlığı insana
milli mücadilənin yeni-yeni imkanlarını yaratmağa güc verir. Ayət Qənbəri türk dilinin danışıq ləhcələri arasındakı fərqlə bağlı deyir: "Ümumən Güney Azərbaycanla Quzey Azərbaycan arasında şivə fərqləri olsa da, dilimiz birdir, soykökümüz birdir. Türk dili, onun daşıyıcıları harada olur-olsun, ana dilimizi daim qoruyublar, indi də qoruyurlar. Türk dilinin dastan ruhu da birdir. Elm-texnika inkişaf etdikcə türk xalq dastanlarını müqayisə edirsən, oxşarlıq görəndə ürəyin qürur hissiylə dolur".
Güney Azərbaycanda aşıq sənətinin kökü ilə bağlı qənaətlərini bizimlə bölüşən Ayət Qənbəri deyir: "Ümumiyyətlə, Azərbaycan aşıq sənətinin kökü birdir. Burada Güney Azərbaycanla Quzey Azərbaycanın ayrı-ayrıca aşıq sənəti kimi intişar tapmasını demək olmaz. Bu sənətin tarixində möhtəşəm aşıqlarımız olub ki, aşıq sənəti yüzillər ərzində ötürülə-ötürülə bugünümüzə gəlib çıxıb. Bu gün Güney Azərbaycanda aşıq sənətinin inkişafı bilavasitə Quzey Azərbaycanda aşıq sənətinin inkişafı ilə bağlıdır. Bakıda radio-televiziya verilişlərinin yayımı, həmçinin kassetlərdən çox bəhrələnirik. Güney Azərbaycanda ustad yanında dərs almaq imkanı olmayan bu ifaları dinləyir, beləliklə də yetişir. Güney Azərbaycanda təkcə aşıq dastanlarımız 60-a kimidir. Quzey Azərbaycandakı dastanlardan da bolluca bəhrələnirik. Aşıqların yaddaşı möhkəm olur, bu, əslində xalq ruhunun yaşaması deməkdir.
Güneydə aşıq sənəti barədə radio-televiziyada danışmaq olmur, amma Güney Azərbaycanda aşıq sənəti sinələrdə gözəl yaşayır. Babək qalasının yerləşdiyi Qaradağ bölgəsində aşıq sənətinin daşıyıcısı çoxdur. Söhbət ilk növbədə yaxşı aşıqdan gedir.
Təkcə Qaradağdakı peşəkar aşıqların sayı 50 nəfərdən çoxdur. Həvəskar aşıqlarımızın sayı isə bəlkə də min nəfər olar. Aşığın bir neçə cəhətə malik olması əsas şərtlərdəndir ki, Güney Azərbaycanda da bu qaydalara ciddi əməl edilir".
Ayət Qənbəri hazırda Güney Azərbaycanın tanınmış aşıqlarından biri olmaqla həm də 17 ildir ki,

Güney Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin rəhbəri kimi də fəaliyyət göstərir. Bu, Quzey Azərbaycandakı Aşıqlar Birliyi kimi bir şeydir: "Güney Azərbaycan aşıqlarının müxtəlif tədbirlərdə iştirakını düzənləyirəm. Hazırda "Təbriz Aşıqları" adlı aşıqlar qrupuna da rəhbərlik edirəm. Bu qrup bütün İranda da yaxşı tanınır. Hətta eyni vaxtda 60 aşıqla birgə
tədbir təşkil etmişəm. Təbiidir ki, burada ifaçıların bir neçə nəfəri balabançılardan ibarət olur".
Hazırda Güney Azərbaycandakı Aşıqlar Birliyinin 1200 nəfər üzvü var. Ayət Qənbəri deyir ki, bunların heç də hamısının çörəyi aşıq sənətindən, saz çalmaqdan çıxmır. O deməkdir ki, bu aşıqlar türk ruhunun yetkin ifadəsi olan sazımızla nəfəs alırlar, bu sənəti yaşatmağı özlərinin milli borcları sayırlar".
Türk Dünyasının ortaq sənəti olan aşıq sənətinin Azərbaycanda özünəməxsus yönü var. Güney Azərbaycanla Quzey Azərbaycan aşıq sənətinin ifa tərzi arasında müəyyən fərqliliklərə və təbii olaraq oxşarlıqlara toxunan Ayət Qənbəri deyir: "Güney Azərbaycanda da müxtəlif bölgələr üzrə aşıq sənətinin ifası ilə bağlı fərqlərə rast gəlmək mümkündür. Təbrizin Zəncan istiqamətində Həştərud məntəqəsində fərqli havalara rast gəlmək olur. Həmçinin Urmiyada, Həmədanda aşıq sənəti ilə bağlı fərqlər var. Amma di gəl ki, Təbriz aşıqları eynilə Quzey Azərbaycan aşıqlarının ləhcəsində, ifa tərzində çalıb-oxuyurlar. Çingiz Mehdipurun ifası dediklərimizə gözəl sübutdur. Güney Azərbaycan aşıq sənətində Borçalı, Tovuz-Gədəbəy, həmçinin Şirvan aşıqlarının yolunu gözəl və məharətli şəkildə birləşdirmək ənənəsi var. Hər halda Güney Azərbaycan aşıqlarının Şirvan aşıqlarının dəsti-xəttindən daha çox bəhrələndikləri aydınca hiss olunur".
Aşıq deyir ki, Güney Azərbaycan aqşıqları Azərbaycan aşıq sənətinin bütün cəhətlərini özündə məharətli şəkildə birləşdirdiyindən burada əslində hansı aşıq məktəbinin üstünlük təşkil etdiyini demək çətindir: "Bu və ya digər şənlikdə sifarişdən asılı olaraq tək, balabanla, ya da bir neçə aşıq və balabançı ilə birgə çıxış edə bilirik. Şirvan aşıq sənətində ritmik havalar üstünlük təşkil edir, bu mənada Güney Azərbaycanda da bu tipli havalara meylin çox olduğunu söyləmək olar".
Ayət Qənbəri Babəkin tarixi qalasına çox yaxın bir yerdə doğulduğundan qürur hissi keçirdiyini bildirir: "Bu mənada Babək qalasına yaxın yerdə doğulmağım istər-istəməz ruhuma ciddi təsir edir. Babəkin hünərli əməli burada doğulan aşığın ruhuna, şeirinə, səsinə şübhəsiz, güc verir. Bu ruh məclislərimizdə də səslənir. Aşıq ümumiyyətlə, xalqının milli-mənəvi dəyərinə söykənməlidir. Babəkin ruhumuza təsiri danılmazdır. Bizi həmişə yaşadan bu ruhdur".
Bu gün Güney Azərbaycanda milyonlarla soydaşımızın ana dili, azadlıq uğrunda apardığı mübarizədə ana sazımız yenilməz türk ruhunun ifadəsi kimi daim türkün sinəsində, ruhunun qoruyucusu kimi iştirak edir. Azərbaycan Türk ruhunun bəşərilik siqlətinə malik olması danılmazdır. Güney Azərbaycanda sazın yaşaması milli ruhumuzun təsdiqidir.
Aşıq deyir: "Sazın adı gələndə həmişə türkün ürəyi döyünür.
Xalqımızın folkloru, ümumiyyətlə, ruhu bütünlüklə saza bağlıdır. Farsların özləri də Azərbaycan aşıq sənətinin möhtəşəmliyini etiraf edir, bəyənirlər. Dəfələrdə bunun şahidi olmuşam".
Ayət Qənbəri sonda bu gün Güney Azərbaycanda ana dmilimizin milyonlarla soydaşımız tərəfindən sevilə-sevilə yaşadılmasından fərəhlə daqnışır: "Əgər bu gün türk soydaşımız Təbrizdən Tehrana köçüb gedirsə, orada da övladına türkcə danışmaq öyrədir. Türkün dili olduqca şirindir, farslar da ana dilimizi öyrənməyə, bu dildə danışmağa çalışırlar. Gün o gün olsun ki, dünya xalqları türk dilindən daha çox bəhrələnsinər".
Bakıya üçüncü dəfə gələn aşıq Quzey Azərbaycanın baş kəndinə olan sevgisini belə ifadə edir:
"İllərdir mən sənin həsrətindəyəm,
Odur qan ağlayır gözüm, ay Bakı;
Səni haraylayır, səni səsləyir,
Sinəmdə danışan sözüm, ay Bakı.

Əsrlərdir səndən ayrı düşəli,
Hicranında sinə dağlı, peşəli,
Qardaşımsan şamaxılı, şuşalı,
Həsrətdir üzünə üzüm, ay Bakı!".

Xalq cəbhəsi.- 2008.- 19 aprel.- S. 14.