Məhərrəmova T.

"Aktyora meydan lazımdır"

Sabah Akademik Milli Dram Teatrında Bəxtiyar Vahabzadənin "Özümüzü kəsən qılınc" tamaşası oynanılacaq. Bir neçə ildir ki, teatrın repertuarından düşməyən tamaşa bu dəfə məhz Əməkdar artist Əli Nurun 60 illik yubileyi şərəfinə repertuara salınıb. Tamaşada Qara Xaqan rolunun ifaçısı olan aktyor benefisinə bu tamaşanın təsadüfi seçmədiyini söyləyir. Səbəbini söhbətindən biləcəksiniz.

- Teatrda yubileyiniz yalnız benefis oynanılacaq "Özümüzü kəsən qılınc" tamaşası ilə qeyd olunacaq?

- Teatrın direktoru Maqbet Bünyadov məni çağıraraq Əbülfəs Qarayevin yubileyimlə bağlı qərarı olduğunu və mənim üçün təmtəraqlı yubiley keçirmək istədiklərini bildirdi. Mən razı olmadım.

- Niyə razı olmadınız?

- Əvvəla, ona görə ki, mən Əməkdar artistəm. Hələ özümü o səviyyədə görmürəm. Digər tərəfdən, ruhən çox cavanam. Dedim ki, sağlıq olsun, ömür vəfa etsə, yubileyimi 70-80 yaşımda qeyd edərsiniz. Ona görə bir benefis tamaşa oynanılmasını istədim. Tamaşadan qabaq 20 dəqiqə rəsmi hissə olacaq.

- 60 illik ömrünüzün teatrla bağlı illərinə nəzər salaq. Yollar çoxmu dolanbacdır?

- Bu 60 ildə həyatımda çox zəngin rollar oynamışam. İncəsənət Universitetini qurtaranda orada müəllim saxlanılmışdım. Ancaq Ağakişi Kazımov bizdə 4 ay kurs rəhbəri olandan sonra məni Sumqayıt Teatrına apardı. O vaxt Sumqayıt Teatrı çox məşhur bir teatr idi. Rza Əfqanlı, Barat Şəkinskaya, Həsənağa Salayev, Leyla Bədirbəyli kimi sənətkarlar həm də orda işləyirdilər. Bu teatra gələn kimi mənə Cəfər Cabbarlının "Solğun çiçəklər"ində Bəhram rolunu verdilər. Daha sonra teatrda səhnələşdirilən tamaşalarda bütün qəhrəman rolları oynadım. Ən uğurlu rolum isə Mərahim Fərzəlibəyovun bu teatrda hazırladığı Gennadi Boxerevin "Poladəridənlər" tamaşası oldu. O tamaşanı SSRİ-nin 100 teatrı hazırlamışdı. Tamaşadakı maksimalist gənc fəhlə obrazına görə mən birinci yerə layiq görüldüm. Mənə müxtəlif diplomlar, 4000 rubl dəyərində pul verildi. 1981-ci ilin 2 iyun tarixində "Sovetskaya kultura" qəzetində Nina Verxovanın mənim haqqımda böyük bir yazısı dərc olundu. Müəllif yazırdı: "Bütün sovet teatrlarının tamaşaları arasında ən güclü, müasir və forma cəhətdən mükəmməl Sumqayıt Teatrının "Poladəridənlər"idir. Həmin tamaşada aktyor Əli Nur bu obrazı qeyri-adi səviyyədə ifa edir". Nina Verxova eyni sözləri SSRİ Teatr Xadimləri İttifaqının yığıncağında da demişdi. Moskva Bədaye Teatrının baş reyissoru Oleq Yefremov bu sözləri eşidib: "Ola bilməz ki, o tamaşa bizimkindən güclü olsun" - deyə etiraz edəndə müəllif: "Obraz sizinkindən çox güclüdür" - deyə dillənib. Hətta bu sözlər o zaman "Pravda" qəzetində dərc olunmuşdu. Sonra Oleq Yefremov mənə teleqrama göndərərək bir həftəliyə Moskvaya dəvət elədi. Ancaq qastrol səfərləri və işlərimlə əlaqədar olaraq gedə bilmədim.

Sonrakı illərdə də Sumqayıt Teatrının səhnəsində bir sıra uğurlu rollarım oldu. Orda işləyə-işləyə mənə teatrda direktor vəzifəsini təklif etdilər. Nə qədər etiraz eləsəm də, xeyri olmadı. 2 aylığa öhdəmə götürdüyüm direktorluq vəzifəsi beş ilə qədər çəkdi. 1986-cı ildə rəhmətlik Səməndər Rzayev dünyasını dəyişəndə "Azdrama"nın tələbi ilə onun ştatına məni bura keçirdilər.

- Akademik Teatrın səhnəsində də Sumqayıt Teatrında olduğu kimi, baş qəhrəmanları oynaya bildinizmi?

- Bu teatra gələn kimi İlyas Əfəndiyevin "Şeyx Xiyabani" tamaşasında polkovnik Şirzad rolunu mənə verdilər. Baxış tamaşada iştirak edən Anar, Elçin Əfəndiyev, Hüseyn Abbaszadə kimi yazıçılar İlyas Əfəndiyevi təbrik edərək: "Çox sevinirik, nəhayət, bu aktyor öz yerini tapdı və Akademik Dram Teatrına gəldi" - deyə bildirdilər. Daha sonra Məlik Dadaşovun oynadığı "Çahargah fantaziyası" tamaşasında Mustafa rolunu oynadım. Səhnəyə çıxan kimi alqışlarla qarşılandım. "Atabəylər" tamaşasında Hamlet Xanızadənin rolunu - Nizami Gəncəvini, Bəxtiyar Vahabzadənin "Fəryad" əsərində Nəsimini, daha sonra rəhmətlik Səməndər Rzayevin rollarını oynadım. Repertuarda rollarım çox idi. Elə indi də rollarım var. Hərdən mənə deyirlər ki, çox oynayırsan. Ancaq aktyorun qəribə həyatı var. Aktyorun faciəsi ondadır ki, o, işlədiyi teatrdan asılı vəziyyətdədir. O, reyissordan, teatrın rəhbərliyindən, nazirlikdən asılıdır. Aktyoru gözümçıxdıya da salırlar, ona barmaqarası da baxırlar, vəd də verirlər, onu aldadırlar da. Hərdən aktyorlar təhqir də olunur. Aktyora aktyor kimi meydan lazımdır. Mən həmişə bütün tədbirlərdə iştirak etmişəm. Ermənilər Topxana meşəsinə balta çalan vaxtlarda respublikada keçirilən bütün mədəni tədbirlərdə iştirak edirdim. Ancaq son zamanlar Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən mənə qarşı qısqanclıq oldu. Mən ancaq rol oynamaqla kifayətləndim.

- İndicə dediniz ki, aktyor asılı adamdır - onu şöhrətləndirə də bilərlər, alçalda da. Siz hansılardansınız?

- Mən təhqir olunmuş aktyoram. Bu teatra gələndə böyük bir kitabça buraxıldı. Həmin kitabçada başda Hökumə Qurbanova, Sofya Bəsirzadə, Leyla Bədirbəyli və başqa sənətkarlar olmaqla aktyorların siyahısı dərc olunmuşdu. O siyahıda mən də vardım. İndiki nəsil aktyorlar - Xalq artisti olanlar, Prezident mükafatı alanlar hamısı məndən sonra gəlirdi. İndisə mənim adım siyahıda ən arxadadır.

- Müsahibənin əvvəlində "Ad günümü təmtəraqlı keçirmək istəmirəm" sözlərinizi hardasa təvazökarlıq kimi başa düşmüşdüm. Ancaq indi danışdıqca bu qənaətə gəlirəm ki, bu istəyiniz özünüzə qarşı haqsızlıqla bağlıdır. Bu qərarımda yanılmıram ki?

- Yox, yanılmırsınız. Elə ona görədir.

- Deyirlər ki, aktyorlar səhnədə öz talelərini oynayırlar. Bu fikirlə razısınız?

- Aktyor olmağım alın yazısıdır, bu məndən asılı deyil. Mən uzun illər İncəsənət Universitetinin müəllimi işləmişəm. Aktyor sənəti özündə qalaraq başqalaşmaq deməkdir. Teatra ilk növbədə tamaşaçı lazımdır. Tamaşaçı cəlb etmək üçün gözəl tamaşa olmalıdır. Gözəl tamaşa üçün isə güclü aktyor truppası gərəkdir. Güclü aktyor truppası yığmaq üçün yaxşı reyissor lazımdır ki, onları seçə bilsin, şəxsi hisslərə uymasın, xalqın sənətini yaşatsın. Bütün dünya teatrlarında belədir. Təəssüf ki, bizdə belə deyil.

- Söhbətin əvvəlində ruhən cavan olduğunuzu dediniz. Sizcə insan ruhunu cavan saxlayan nədir?

- Ruhun cavanlığı odur ki, mən fiziki cəhətdən qüvvətli adamam. Mən yaxşı güləşçi olmuşam. Bütün həyatımı kitablara həsr etmişəm. Qastrol səfərlərinə gedəndə hamı Moskvadan şokolad alanda, Riqadan paltar gətirəndə, Sankt-Peterburqda komisyon mağazalarına girəndə mən Bakıya kitablar daşımışam. Elmin elə bir sahəsi yoxdur ki, ordan xəbərsiz olum. Yəni mən arif adamam.

- Onda belə çıxır ki, bizim cəmiyyətdə arif adamlara yer yoxdur?

- Təəssüf! Mən bu yaxınlarda cənab nazirlə görüşərkən ona dedim ki, dünyanın bütün sivil ölkələrində insana onun istedadı, fəaliyyəti, əməyə olan ehtiraslı eşqi ilə qiymət verirlər. Buna görə insanlar dərəcələrə bölünür. Çox təəssüf ki, bizdə belə deyil!

- 60 yaşdan danışaq. İllər tezmi gəlib keçdi?

- Hüseyn Arifin gözəl bir sözü var:

Uşaqlıq quş kimi uçdu əlimdən,

Cavanlıq car çəkib köçdü elimdən,

Nə deyim, nə deyim öz taleyimdən,

Bu nə qovhaqovdu, bu nə qaçışdı.

Saçlara baxıram hanı o saçlar?

İllərə baxıram yaşım altmışdı...

Heç göz açmaq olmadı. İllər quş kimi uçub getdi. Buddada deyilir ki, insan uşaq kimi dünyaya gəlir və uşaq kimi də dünyadan gedir. Allah-təala insanı heçdən yaradır. Mənim 60 yaşım var. 40 ildir ki, hər gün başıma gələcək işləri yuxuda görürəm. Dünən yuxuda gördüm ki, 93 il yaşayıram. Bu məndən asılı deyil. Dost-tanış rəhmətə gedəcəksə, onu da yuxuda görürəm. Bəzən buna kədərlənirəm. Məni tanıyan adamların hamısı bilir ki, bu mənim faciəmdir. Allah insanların ədalətsizliyini də görüb onları cəzalandırır. Mənə qarşı ədalətsiz olan insanların hamısını Allah cəzalandırıb. Mən bunun şahidi olmuşam.

- Gerçəkləşməsə belə, bir gün yuxularınızda görmüsünüzmü, əməyinizə layiqli qiymət verilsin?

- İran şairi Şəhriyar Tibb İnstitutunda oxuyarkən bir fars qızını sevirmiş. Qızı ona vermirlər. O, ruhən sarsılır və institutdan uzaqlaşıb Behcabadda yaşayır. "Behcabad xatirələri"nin hamısı da həmin qıza həsr olunub. İllər ötür, həmin xanım ərindən ayrılandan sonra Şəhriyarın məhəbbətini dərk edir və hər gün böyük şairə məktublar yazır. Şəhriyar qəbul etmir. Nəhayət, xanım Təbrizə gəlir. Şəhriyar xanıma belə bir şeir yazır:

Gəlmisən, canım sənə qurban ola, indi niyə?

Düşmüşəm əldən daha, ey bivəfa, indi niyə?

Nuşidarımsan, fəqət, Söhrab ölüb, gec gəlmisən,

Eyləməz təsir ona heç bir dəva, indi niyə?

Kaspi.- 2008.- 9 aprel.- S. 12.