Həsənov H.

Ümummilli liderimiz milli-mənəvi dəyərlərimizi məhv olmaq təhlükəsindən xilas etdi

Bu gün nəinki Azərbaycanın, bütün dünya azərbaycanlılarının öyündüyü Heydər Əliyev həmişə Azərbaycan ilə, azərbaycanlı olmağı ilə fəxr edirdi. Hələ SSRİ dövründə nüfuzu və şöhrəti ilə ittifaq miqyasına sığmayan ümummilli liderimiz Azərbaycan adlı bir məmləkəti mərhələ-mərhələ dünyaya tanıtdı. Onun zəngin mədəniyyətini, tarixini, milli dəyərlərini başqa millətlərə çatdırmağa başladı.
Düzü bu idi ki, hələ o zamanlardan Azərbaycanı Heydər Əliyevlə tanıyırdılar. Bu adlar qoşa çəkilirdi. Əgər gürcülər Stalin dövründən SSRİ xalqlarının yaddaşında qalmışdısa, ermənilərin apardığı təbliğat nəticəsində bir qafqazlı obrazı formalaşmışdı. Doğrudur, Qafqazı tanıyan, bu xalqlara bələd olan alimlər yaxşı bilirdilər ki, ermənilərin Qafqaz xalqlarına heç uzaq qohumluğu da yoxdur. Amma erməni təbliğatı öz işini görürdü. “Qafqazlıyam”, – deyəndə erməni, yoxsa gürcü olduğumuzu soruşurdular. Heydər Əliyev Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi olandan sonra vəziyyət tamam dəyişdi. “Bakıdanam, Azərbaycandanam”, - deyəndə müsahibimiz dərhal Heydər Əliyevin adını çəkirdi.
Məsələnin başqa tərəfi də vardı. Vaxtı ilə Heydər Əliyevin ailəsində - evində qonaq olmuş adamlar - təbii ki, onların əksəriyyəti tanınmış şəxsiyyətlər idilər - ideal bir Azərbaycan ailəsindən, azərbaycanlı süfrəsindən məhəbbətlə söz açırdılar. İlk baxışda burada qeyri-adi heç nə yoxdur. Qonaq həmişə əziz olub. Ancaq diqqət yetirsək görərik ki, burada çox incə bir məqam var. Həmin “qonaqlar” Heydər Əliyev ailəsinin qonaqpərvərliyindən danışa-danışa Azərbaycan adət-ənənəsini, Azərbaycan süfrəsini təbliğ edirdilər. Bu isə, bütövlükdə Azərbaycanın təbliği idi.
Ümummilli liderimiz birinci dəfə hakimiyyətdə olduğu illərdə çox dəyərlərimiz yenidən həyata “vəsiqə aldı”. Məsələ bunda idi ki, 1969-cu ilə qədər dil məsələsi üstündə, Novruz bayramının keçirilməsi ilə bağlı çox ziyalılarımızın başı “ağrımışdı”. Çünki onlar imperiya siyasətinin əsl, gizli mahiyyətinə varmadan, milli adət-ənənələrə SSRİ və respublika konstitusiyalarının verdiyi imkanlar çərçivəsində əməl etməyə çalışırdılar. Amma bu millilik imperiyanın sərt təpkisi ilə qarşılanırdı. İmperiya belələrini müxtəlif yollarla əzirdi, milli bayramların qeyd olunmasına isə ciddi qadağalar qoyulurdu.
Böyük öndər isə fərqli yol tuturdu. Məsələn, tezliklə Azərbaycan cəmiyyəti xəbər tutdu ki, Heydər Əliyevin ailəsində Novruz bayramı çox yüksək, təmtəraqlı, adət-ənənəmizə uyğun keçirilir. Məhz elə buna görə də Novruz bayramını gizlində də keçirməkdən ehtiyat edən məmurların da indi evində Novruz xonçası bəzədilirdi. Beləliklə, həmin illərdə tədricən respublikamızın hər yerində bu bayram qeyd edilməyə başlandı. Gah Yaz bayramı, gah Bahar bayramı, nəhayət, öz adı ilə Novruz bayramı kimi adlandırılmağa başlandı. Demə, bu iş üçün nə qərar lazım imiş, nə də göstəriş.
Elə məsələlər vardı ki, o, doğrudan da hüquqi sənəd tələb edir. Məsələn, Azərbaycanın dövlət dilinin tətbiq edilməsi. Doğrudur, bu məsələnin qanunda əks olunması bir az gec oldu. Çünki, o zaman ayrılıqda bir respublika məsələ qaldıra bilməzdi ki, mən Konstitusiyamda belə bir dəyişiklik etmək istəyirəm. Buna 1978-ci ildə şərait yarandı. Təbii ki, Moskvanın göstərişi ilə Azərbaycan SSR Konstitusiyasında dövlət dilinin rus dili olması təsbit edilməliydi. Amma ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin gərgin zəhməti, nüfuzu hesabına Əsas Qanunumuzun 73-cü maddəsində belə bir müddəa əksini tapdı: “Azərbaycan SSR-in dövlət dili Azərbaycan dilidir”. İmperiyanın tam ruslaşdırma siyasətinə keçdiyi bir dövrdə bunu etmək həqiqətən böyük qəhrəmanlıq idi.
Bu çətinliyi bir neçə məsələ özündə şərtləndirirdi. Əvvəla imperiya rəhbərləri Azərbaycan türklərinin coşğunluğunu yaxşı bilirdi. Bilirdi ki, yüz illərdən bəridir bu xalqın torpağına, sərvətinə təcavüz edib, istədiklərini ala bilsələr də, onların yaddaşına təcavüz edə bilməyiblər. İndi Konstitusiyada dövlət dilinin Azərbaycan dili kimi təsbit olunması millətin oyanışının yeni mərhələsi olacaqdı. Sonrası bilirdilər ki, son illər bu məsələ Azərbaycanda artıq bir neçə dəfə qabardılıb. Deməli, bu məsələ bir-iki nəfəri yox, respublika ictimaiyyətini narahat edən məsələdir. Nəhayət, 1970-1980-ci illər elə bir dövr idi ki, Azərbaycan sürətlə inkişaf edirdi. Milli ruh oyanmışdı. Belə ruhlu qabaqcıl ziyalılar respublika rəhbəri Heydər Əliyev tərəfindən müdafiə olunurdular. Odur ki, SSRİ-nin türk respublikaları Azərbaycana, onun rəhbərinə qibləgah kimi baxırdılar. Bu fikri sözgəlişi gətirmədik. Rəsul Rzanın dəfn mərasimində Orta Asiyadan gəlmiş nümayəndə heyətlərindən birinin rəhbəri ümummilli liderimizə belə demişdir: “Yoldaş Əliyev, biz Azərbaycana qibləmiz kimi baxırıq. Bunu siz etdiniz”.
Ailədə də, cəmiyyətdə də belədir ki, hər kəs rəhbərin sözünü, göstərişini əsas götürür. Şagird, tələbə müəlliminə bənzəmək istəyir. Uşaq valideyninin, müəlliminin sözünü, hərəkətini ən düzgün sayır. Odur ki, həmin illərdə Heydər Əliyevin hər sözü, hərəkəti cəmiyyətdə əksini tapırdı. 1970-ci illərdə Novruz bayramı ərəfəsində Şıx çimərliyi səmtində - “Dostluq” parkında iməcilik keçirilərkən, Heydər Əliyev yazıçıların yanına gəlir, onlarla söhbətləşir, zarafat edir, deyib-gülür. Şair Qabil soruşur:
- Yoldaş Əliyev, Siz azərbaycanca nə gözəl danışırsınız!
Heydər Əliyev gülümsünüb, cavab verir:
- Qabil, sən niyə mənim rusca gözəl danışmağıma təəccüb etmirsən, azərbaycanca danışmağıma təəccüb edirsən? Bu dil mənim ana dilimdir, mən bu dili bilməliyəm! Eləcə də hamımız bilməliyik!
O zaman bu söhbətin əks-sədası böyük oldu. Xüsusən, Heydər Əliyevin iclaslarda təmiz Azərbaycan dilində danışması dilini unutmuş məmurları silkələdi. Odur ki, insanlar dövlət idarələrinə müraciət edəndə artıq sıxılmır, çəkinmir, öz dilində - Azərbaycan dilində müraciət edirdilər. Bu isə öz-özlüyündə milli ruhumuzu yüksəldirdi.
Heydər Əliyev öz xalqını yaxşı tanıyırdı. Onun çılğın nümayəndələrini, qanı coşanları çəkib saxlayır, imperiyanın cəza maşınlarından qoruyur, imperiyanın öz siyasəti ilə onun dəyərlərini bərpa edir, cəmiyyətin ümumi inkişafına nail olurdu.
Bu faktdır ki, işğalçılar həmişə azərbaycanlıların hüquqlarını tapdayıblar, sərvətlərini talayıblar, dilini, tarixini unutdurmağa çalışıblar. Ancaq xalqımız bu qovğalardan çıxıb. Onun mübarizlik ruhunu, azadlıq eşqini söndürə bilməyiblər. Xalqımızın böyüklüyü, yenilməzliyi də bundadır ki, bu uzun illərdə tarixini, dilini, dinini, milli-mənəvi dəyərlərini, onların saflığını qoruyub saxlayıb. Əlbəttə, belə işlərdə xalqın tarixi - qan yaddaşı mühüm rol oynayıb. Sıxıntılar, təzyiqlər içində olsa da, gənc nəslə kimliklərini aşılayıblar, bununla da, tarixi və milli-mənəvi dəyərlərini yaşadıblar. Qeyd etdiyimiz kimi, birinci dəfə Azərbaycana rəhbərlik edəndə Heydər Əliyev bu istiqamətdə çox böyük işlər gördü. Amma ötən əsrin sonunda - müstəqilliyimizi əldə edəndən sonra hakimiyyəti zəbt edənlər bu dəyərləri qiymətləndirə bilmədilər, daha doğrusu, onları başqa məsələlər düşündürürdü, milli ənənələri qoruyub-yaşatmaq gücündə deyildilər. Xalqdan uzaq olan qüvvələr xalq mənafeyini, tarixi və milli dəyərləri qoruya bilməzdilər. Ancaq şüarçılıq vardı. Bu isə laqeydlikdən betər idi. Nə böyüyün yeri bilinirdi, nə kiçiyin. Nə ağsaqqal sözü eşidilirdi, nə ağbirçəyə hörmət qoyulurdu. Dövlətin idarə olunmasında da vəziyyət beləydi. Müdafiə naziri və yaxud hansısa bir hərbi hissənin komandiri Ali Baş Komandanın əmrini eşitmirdi, hətta ona hədə-qorxu gəlirdi. Aşağı dövlət strukturlarının rəhbərləri Prezidentə “dərs” verir, ona tabe olmaqdan imtina edir, itaətsizlik göstərirdilər. Odur ki, həm dövlətçilik, həm də milli ənənələr itirilirdi. Sonda isə Azərbaycanın büsbütün məhv olmaq təhlükəsi yarandı.
1993-cü ilin iyun ayının əvvəlləri ölkədə vəziyyət belə idi. Artıq ölkəni xilas etmək ümidi itirilməkdəydi. Odur ki, xalq özü öz başına çarə qılmalıydı. Özünə rəhbər, lider seçməliydi. Bu seçimdə xalqa müdrikliyi, qan yaddaşı köməyə gəldi. Dövlət quruculuğu təcrübəsi olan, Vətəninə qırılmaz tellərlə bağlanan fədakar bir insanı - Heydər Əliyevi təkidli tələblərlə hakimiyyətə gətirdi. Gətirdi ona görə ki, əvvəlki rəhbərlərində qorxaqlıq, biganəlik, səriştəsizlik, vəzifəyə hərislik və digər mənfi keyfiyyətlər görmüşdülər. Xalq bilirdi ki, Heydər Əliyevi Vətənə xidmətdən heç nə ilə qorxudub, çəkindirmək olmaz. Xalq rəhbərdən Azərbaycana qənim kəsilənlərə kəskin və qətiyyətli cavab gözləyirdi. Prezident Heydər Əliyev öz xalqına arxalanıb bunu etdi və azərbaycançılıq ideologiyasını formalaşdıraraq, hüquqi, demokratik dövlət quruculuğuna başladı.
Ümummilli liderimiz dövlətdə vəzifə tutmaq istəyən şəxslərin zəruri keyfiyyətlərə malik olmasına xüsusi diqqət yetirirdi: “Hər bir insan həyatda öz yerini tapmalıdır. Hər bir insan öz yerini tapanda böyük olur. Kim ki, öz biliyindən, bacarığından artıq iddialar edir, o, həmişə məğlub olur”. Belə kəlamlar istər dövlətçilik ənənələrində, istərsə dövlət rəhbərinin kadr siyasətində, istərsə də hər bir kəs üçün yüz illər sonra da əsas götürüləcək meyarlardır.
Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevə görə milli ideologiyanın əsas komponentləri milli dövlətçilik və milli-mənəvi dəyərlərdir. Heydər Əliyev deyirdi: “Xalqı həmişə mənəviyyat birləşdirmişdir. Çünki başqa əsaslara nisbətən mənəvi əsaslar daha üstündür”. Odur ki, öz ana dilini bilməyən adamları şikəst adamlar adlandırırdı.
Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin böyük səylə inkişaf etdirdiyi məsələlərdən biri (milli ideologiyanın tərkib hissəsi kimi) azərbaycançılıq xətti idi. Böyük azərbaycanlı qürurla bildirdi ki, “Azərbaycan dili bu gün dərin fikirləri ən incə çalarlarınadək olduqca aydın bir şəkildə ifadə etmək qüdrətinə malik dillərdəndir. Düşüncələrdəki dərinliyi, hisslərdəki incəlikləri bütünlüklə ifadə etmək kamilliyinə yetişə bilməsi üçün hər hansı xalqa bir neçə minillik yaşaması lazım gəlir. Azərbaycan dilinin bugünkü inkişaf səviyyəsi göstərir ki, Azərbaycan xalqı dünyanın ən qədim xalqlarındandır”. – Bu, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” 2001-ci il 18 iyun tarixli fərmanındandır. Böyük öndərimizin imzaladığı hər bir sənəd, dediyi hər bir fikir milli konsepsiyamızın formalaşmasına xidmət edirdi. Azərbaycan dilini dövlət müstəqilliyimizin mühüm qarantlarından biri adlandıran ümummilli liderimiz deyirdi ki, “həyatda uğur qazanmaq üçün xalqımızın, millətimizin milli-mənəvi dəyərlərinə sadiq olmaq lazımdır, bu milli-mənəvi dəyərləri ümumbəşəri dəyərlərlə birləşdirib, müasir həyat tərzi keçirmək lazımdır”. Bu, birdən-birə avropalaşmaq istəyənlərə cavab idi. Milli-mənəvi dəyərlərdən uzaq düşənlər həyatda heçliyə doğru gedənlərdir.
Müstəqillik qazanandan sonra Avropadan xəbərsiz “avropalaşanlar” milli-mənəvi dəyərlərimizi ayaqlar altına atırdılar. Bu tipli jurnalistlər də parnoqrafiyanı təbliğ edən qəzetlər, jurnallar buraxır, asan qazanc yolu tapırdılar. Bu yolla xalqın yetişməkdə olan nəslin mənəviyyatına güclü zərbələr vururdular. Soruşanda da deyirdilər ki, biz “Avropa təmayüllüyük. Avropada belə şeylər adi şeylərdir”. Sadə xalq isə çaşıb qalırdı. Bu işdə yenə Heydər Əliyev xalqın köməyinə gəldi: “Ayrı-ayrı jurnallarda, qəzetlərdə parnoqrafiya səviyyəsində fotoşəkillər nümayiş etdirənlər nə düşünürlər? İndi ən inkişaf etmiş Avropa ölkələrində, Amerikada, başqa ölkələrdə belə şeylər yoxdur. Vaxtilə, nə vaxtsa olubdur. Amma indi belə şeylər yoxdur”.
Böyük siyasi xadim Heydər Əliyev Azərbaycanda hakimiyyətə qayıdandan sonra milli sahibkarların yetişməsinə hər cür şərait yaradırdı. Onların inkişafına dövlət qayğısı göstərilirdi. Ancaq bu imkan və şəraitdən sui-istifadə edib, qanunsuz yollarla zənginləşmək istəyənlər də artırdı. Bilən də, bilməyən də yeni iqtisadi münasibətləri özü bildiyi kimi izah edir, ancaq milli-mənəvi və əxlaqi keyfiyyətləri bununla uyğunlaşdıra bilmirdilər. Belə bir məqamda Heydər Əliyev belələrinə çılpaq bir həqiqəti xatırlatdı: “Bir qütbdə həddindən artıq zənginləşmiş, bəzi hallarda qanunsuz zənginləşmiş, öz vəzifələrindən sui-istifadə edərək zənginləşmiş, harınlamış insanlar və onların övladları eyş-işrət içərisindədir, o biri tərəfdən, çadırlarda yaşayan insanlar inildəyir, nə qədər əziyyətlər çəkirlər”.
Müstəqilliyimizin ilk illəri bir çoxları Azərbaycanın yenidən hansısa ölkənin işğalı altında olacağını iddia edirdi. Əsas səbəb kimi də onun balaca bir ölkə olmasını irəli sürürdülər. Ümummilli liderimiz onları da cavabsız qoymadı. Böyük bir həqiqəti anlatdı belələrinə: “Əgər hər hansı ölkənin xalqları öz hüquqlarını anlayır və onları qoruya bilirsə, o zaman ən kiçik dövlət belə ən böyük məmləkət qədər güclü olur”. Bunu ümummilli liderimiz həyatda da sübut etdi. Vətəndaşlarımızın hüquqi savadlanması, sivil qanunların qəbul edilməsi, demokratik inkişafda görülən nəhəng işlər ölkəmizi böyük dövlətlərin cərgəsinə çıxartdı. İndi ölkəmizi dünya tanıyır, onunla hesablaşırlar. İlk növbədə ona görə ki, dövlətimiz beynəlxalq aləmdə öz hüquqlarını müdafiə etməyi bacarır. Çünki onun vətəndaşları da öz hüquqlarını anlayır və müdafiə edə bilirlər. Bu, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin xidmətləridir. Həmin siyasi kursu bu gün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev uğurla davam etdirir.
Gəlin etiraf edək ki, ölkə müxalifətini ən çox himayə edən Heydər Əliyev olub. Onların şıltaqlığına da həmişə təmkinlə dözüb. Siyasi partiyaların mətbu orqanlarının nəşriyyata olan külli miqdarda borcları ucbatından fəaliyyətlərini dayandırmaq təhlükəsi olanda Heydər Əliyev onların köməyinə çatıb. Böyük öndər sağlam müxalifətin tərəfdarı idi və inanırdı ki, onlar dövlətin idarə olunmasında, nöqsanların aşkarlanmasında əhəmiyyətli rol oynayar. Ancaq ümummilli liderimiz bir müxalifəti qəbul etmirdi: “Kim müxalifətdə durursa-dursun, ancaq Vətəninə, xalqına, mənəviyyatına, məsləkinə müxalifətdə durmasın”. Bu kəlam müxalifətə göstərilən ən düzgün yoldur. Bu şərtlərə əməl edən müxalifət inkişaf edər, cəmiyyətdə çəkisi olar.
Ümummilli liderimizin ölkəmizdə apardığı geniş hüquqi islahatlar da milli-mənəvi dəyərlərə, humanizm ənənələrinə əsaslanırdı. “Dövlət iki şeydən sarsıla bilər: günahkar cəzasız qalanda və günahsıza cəza veriləndə”, - deyirdi Heydər Əliyev. Hər bir hüquq işçisinə xatırladırdı: “Ədalətsizliklə ədaləti bərpa etmək olmaz”, “Rüşvətxoru, oğrunu qəhrəman etmək, öz xalqına xəyanət etməkdir”...
Bu gün nə qədər düşünürsən, elə bir sahə tapmırsan ki, Heydər Əliyev ayrı-ayrı çıxışlarında ona toxunmasın, fikrini bildirməsin, məsləhət verməsin, yol göstərməsin. Onun cild-cild kitablara sığmayan nitqlərini oxuduqca, görürsən ki, az qala, hər cümləsi bizim üçün fəaliyyət proqramıdır. Bu Böyük İnsan hər birimizi Azərbaycan üçün yaşamağa çağırırdı, öyrədirdi.
Dövlətimiz bu dəyərlər üstündə ucaldı, inkişaf etdi, qüdrətli bir ölkəyə çevrildi. Bu gün həmin dəyərlər Azərbaycan Prezidenti tərəfindən daha inamla həyata keçirilir. Cəmiyyət saflaşır, möhkəmlənir, azərbaycançılıq ideyası bütün fəaliyyətimizdə meyara çevrilir.
Bəli, ümummilli liderimiz Heydər Əliyev 1993-cü ildə Azərbaycanda hakimiyyətə qayıtmaqla milli-mənəvi dəyərlərimizi özümüzə qaytardı, onu məhv olmaq təhlükəsindən xilas etdi. Bu, onun XİLASKARLIQ missiyası idi.

Xalq qəzeti.- 2008.- 11 aprel.- S. 3.