Məhərrəmova T.

"Özümə dünyadan getmiş rəssam kimi baxıram"

Sakit Məmmədov, Əməkdar rəssam: "Zamandan çox qorxuram, tez gəlib keçir"

İnsan dünyaya göz açır və elə lap körpə çağlarından qoxuların, səs və rənglərin sehrinə düşür. Uşaqlıq çağlarının susmaq bilməyən əks-sədası sonralar rəssamlığı özünə peşə seçmiş sənət adamlarının yaradıcılığında, bədii axtarışlarında ömürlük yaşanır.

Bu gün 50 yaşını qeyd edən Əməkdar rəssam, YUNESKO-nun Rəssamlar Birliyinin üzvü, tanınmış rəngkar Sakit Məmmədov da rəssamlığı özünə uşaqlıqdan sənət seçənlərdəndir.

- İlk dəfə rənglərə bağlılığınızı necə hiss etdiniz?

- Rəssamlıq elə bir sənətdir ki, öyrədilmir. Heç kəs deyə bilməz ki, kiməsə rəssamlığı öyrətmişəm. Rəsm çəkməyi öyrətmək olar, ancaq rəssamlıq Allah vergisidir. Əgər yanıma bir tələbə gəlirsə, deyə bilmərəm ki, o, hər hansı bir rəngi necə görür. Mən yalnız rəsm çəkməyin qaydalarını öyrədə bilərəm. Əgər içindən gəlməsə, rəngi öyrədə bilmərik. Xoşuma gələn bir kompozisiya başqasının xoşuna gəlməyə bilər. Mən 10 yaşım olanda rənglərlə oynamağa başlamışam.

Nəslimizdə rəssam olmayıb. Atam balıqçı, anam evdar qadın olub. Pionerlər Evində dərnəkdə məşğul olandan sonra Əzim Əzimzadə adına Rəsaamlıq Məktəbinə, daha sonra Repin adına Leninqrad Rəssamlıq Akademiyasına daxil olmuşam. Akademiyanı "Lenin" təqaüdü ilə bitirmişəm. Diplom müdafiəmdən sonra komissiya üzvləri məni birbaşa SSRİ Rəssamlıq İttifaqına üzv seçdilər. Dərs demək üçün məni akademiyada saxlamaq istəyirdilər. Akademiyanın prezidenti Boris Sergeyeviç Uqarov: "Sən Bakıya getsən evin və başqa şəraitin olmayacaq. Ancaq burada qalsan, sənin üçün hər bir şərait yaradarıq" - deyə təklif edəndə, "Bakıda evim olmaya bilər, ancaq bilirəm ki, vaxt gələcək, hər hansı bir küçə mənim adımı daşıyacaq"- deyə cavab verdim.

- Maraqlıdır, bu əminlik sizdə haradan idi?

- Məndə uşaqlıqdan hikkə, iddia olub. Məsələn, uşaq vaxtı demişdim ki, böyüyəndə Roma Papasının şəklini çəkəcəyəm. Bu rəsmi çəkmək mənə qismət oldu. Sonralar da qarşıma qoyduğum məqsədlərə çatmışam. Düzdür, hər dəfə qarşıma çoxlu maneə çıxıb. Deyərdim ki, bu baxımdan mənim qədər çətinlik çəkən ikinci rəssam olmayıb. Bu maneələri də mənim üçün tanıdığım insanlar, yaxın yoldaşlarım yaradıb.

- Uşaqlıq hikkənizdən danışın: Roma Papasının şəklini çəkməyə necə nail oldunuz?

- İtaliyada keçirilən sərgidə iştirak etdim. Hətta İtaliya adından Belçikada keçirilən sərgiyə də qatıldım. Yəni İtaliya rəssamları ilə bərabər mənim də əsərlərim orada nümayiş olundu. Bundan sonra məni İtaliyada çox yaxşı tanıdılar. Sonra İtaliya qalereyasından Roma Papasının şəklini çəkmək üçün sifariş aldım. Portreti çəkəndən sonra "Nə üçün bu əsəri italyanların adından verməliyəm" - deyə qısqanclıq yarandı. Sonra əsəri dünya azərbaycanlıları, daha sonra türk dünyası adından təqdim etmək təklif olunsa da, razılaşmadım. Mən əsəri Azərbaycan dövləti adından təqdim etmək istəyirdim. Təsadüf elə gətirdi ki, əsər prezidentin Vatikana səfəri zamanı Azərbaycan dövləti adından təqdim olundu. Hazırda həmin əsər Vatikan Dövlət Muzeyində saxlanılır.

- Əsərlərinizi satanda hansı hissləri keçirirsiniz?

- Həmişə demişəm ki, rəsm əsəri qız övladı kimidir. Onun taleyi valideyni oğlan övladından da çox maraqlandırır: əsər hara düşür, kimin evində, hansı qalereyada saxlanılır və s. Biz bunu həmişə diqqətdə saxlayırıq. Əgər mənim şəraitimdən daha yaxşı bir şəraitdə saxlanılırsa, bu məni sevindirir. Yox, əgər pis şəraitdə saxlanırsa, bu məni sıxır.

- Əgər sirr deyilsə, əsərlərinizi neçəyə satırsınız?

- Onu deyə bilmərəm. Ancaq deyə bilərəm ki, Azərbaycanda mənim satdığım qiymətə əsər satan heç kəs yoxdur.

- Siz uşaqlıqda qarşınıza məqsəd qoymuşdunuz ki, həm də varlı rəssam olacaqsınız?

- Bu mənim üçün şübhə doğurmurdu. Allah-təala uşaq vaxtından mənim ruzimi verib. Ancaq onu da deyim ki, mən əsəri varlı olmaq məqsədi ilə satmıram. Sadəcə, ona görə satıram ki, Azərbaycan rəssamının əsəri dünya bazarında öz qiymətini tapsın. O pulun hamısını alıb-almayacağım məni maraqlandırmır. Məsələn, bir əsərim Fransanın "Opera" qalereyasına satılıb. Ancaq o pulun müəyyən hissəsini almışam. Mənimçün sevindiricidir ki, əsərim dünya bazarında o qiymətə çıxıb. Bu baxımdan əsərlərim Mayami, Sinqapur, Tretyakov qalereyalarında, Vatikan muzeyində, eləcə də Vladimir Putin, Patrisiya Kaas, Monika Beluççi, Nursultan Nazarbayev, İslam Kərimov, Ayda Pekan, İosif Kabzon, Valter Şmitt və başqalarının şəxsi kolleksiyalarında saxlanılır. Bir əsərim bu yaxınlarda Roma Muzeyinə təqdim olunacaq. Dörd əsərim "Sodbi" auksionuna verilib. Auksionun ekspertləri əsərlərimi bəyəniblər və orada nümayiş etdiriləcək. Bu auksionda ən bahalı əsərlər satılır. Hər bir rəssamın bundan böyük arzusu ola bilməz.

- Şəxsi muzey yaratmaq fikriniz necə yarandı?

- Bu, Azərbaycanda yeganə muzeydir ki, sağlığımda yaratmışam. Üçmərtəbəli muzeydə 100-ə yaxın əsərim nümayiş olunur. Bu muzeyi ona görə yaratdım ki, Səttar Bəhlulzadə, Mikayıl Abdullayev, Böyükağa Mirzəzadə kimi bir çox görkəmli rəssamın muzeyi yoxdur. Bu rəssamlardan 100 ildə bir dəfə doğulur. Onların emalatxanası muzey kimi saxlanmalıdır. Biz bunu etməsək, gələcəkdə onların nə əsərlərini tapa bilərik, nə də qürurla deyə bilərik ki, bizdə Mikayıl Abdullayev, Tahir Salahov, Toğrul Nərimanbəyov, Səttar Bəhlulzadə kimi rəssamlar olub. Bu şəxsiyyətlər Azərbaycan rəssamlığının yaradıcıları və ölkəmizi dünyaya tanıtdıran insanlardır. Onlara laqeyd yanaşmamalıyıq. Bu baxımdan özümçün muzey yaratdım. Mən özüm-özümə dünyadan getmiş bir rəssam kimi baxıram.

- Azərbaycan rəssamlığının bugünkü vəziyyəti barədə nə deyərdiniz?

- Avropada belə bir qayda var: zəngin insanları rəsm əsərləri almalarından ötrü vergidən azad edirlər. Çünki onlar mədəniyyətə xidmət edirlər. Çox istərdim ki, Azərbaycanda müasir şəkil qalereyası olsun. Ölkəmizə gələn insanar Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etdikləri kimi bu qalereyanı da gəzib mədəniyyətimizlə tanış olsunlar. Ancaq inanıram ki, rəssamlıq da muğam sənətimiz kimi yaxşı əllərə düşəcək!

- Ümumiyyətlə, dünya rəssamlıq məktəbləri ilə bir sırada "Azərbaycan rəssamlıq məktəbi" anlayışı mövcuddurmu?

- Dünyada hamı bir-birindən öyrənir. Azərbaycanda da qandan, xarakterdən və ya Xəzridən gələn özünəməxsusluq sənətə keçib. Amma bəzilərinin rəssamlığı zəif olsa da, milli atributlardan istifadə etməyə çalışır. Mən bunu zəif sənət hesab edirəm. Bu ona bənzəyir ki, aktyor özünü bir aktyor kimi sübut edə bilmir və nəticədə ləhcə ilə danışıb insanları güldürür. Əsas odur ki, böyük fikir olsun.

- Hər bir rəssamın əsərləri heç şübhəsiz, təxəyyülünün məhsuludur. Necə bilirsiniz, hər bir hissi, duyğunu kətana köçürmək mümkündürmü?

- Əlbəttə, mümkündür. Məşhur rus rəssamı Vrubelin gözəl bir sözü var: "Əvvəlcə insanda böyük professionallıq olmalıdır. Professionallıq ruhu, ruh isə şəxsiyyəti ortaya çıxarır". Əgər desələr ki, Müslüm Maqomayev gözəl rəsm əsərləri yaradır, hamımız inanacağıq. Çünki o, şəxsiyyətdir. Və ya Rəşid Behbudov haqqında da eyni sözlər deyilsə, inanarıq. Çünki o da şəxsiyyət olub.

- Bu gün rənglərin həyatınızda və iş prosesində yaratdığı harmoniya nədən ibarətdir?

- Rəsm əsəri uşağın dünyaya gəlməsi kimi bir şeydir. Nə qədər əsərin nazı ilə oynayırsan, o əsər alınmır. Nə zaman ki, özünü o kətandan, rənglərdən güclü hiss edirsən, o sənə tabe olur. Həmişə materialı özünə tabe etməyi bacarmalısan. Rəssam deyə bilməz ki, hansı rəsm mənim üçün daha sevimlidir. Çünki bu gün mənim xoşuma gələn, sabah gəlməyə bilər. Ancaq hər bir əsər bir tarix olduğuna görə əzizdir. Sadəcə, xoşa gələn mövzu var. Məsələn, mən Adəm-Həvvanı çox çəkmişəm. Dünya rəssamlarından fərqli olaraq, ilk dəfə onları göbəksiz və tam çılpaq çəkmişəm. Bu əsəri bir çox ölkədə sərgiləmişəm və çox maraq doğurub.

- Yubileyinizi təmtəraqlı qeyd edəcəksiniz?

- Təmtərağı heç vaxt sevməmişəm. Hətta elə olub ki, fərdi sərgim keçiriləndə özüm çıxış etməmişəm. Həmişə gözə girməməyə, bir qədər kənarda qalmağa çalışmışam. Amma çoxları elə hesab edir ki, çox aktiv adamam. Maneələr həmişə var, qıcıq yaratmaq lazım deyil.

- 50 yaş yaradıcı insan üçün nə deməkdir?

- Yaş təbiətə, kosmosa və ya kiməsə bağlı bir şeydir. İnsan yaşını bilmir. O elə bilir ki, dünən doğulub. Yaşımız bir göz qırpımında gəlib keçir. Amma bu gün 50 yaşdır. Mən heç bir vaxt dincəlməmişəm. Bu o demək deyil ki, dincəlmək üçün maddi imkanım yoxdur. Hansı ölkədə istəsəm, gedib dincələ bilərəm. Ancaq yayın bu istisində emalatxanamda işləyir və bundan zövq alıram. Gördüyüm işlərə görə özümü 70-80 yaşında hiss edirəm. Çünki zamandan çox qorxuram, tez gəlib keçir. Çox yaşamaq da istəmirəm. Əgər şəkil çəkə bilməyib bir nöqtəyə baxacağamsa, bu, yaşamaq deyil. Ona görə çox çəkirəm.

Kaspi.- 2008.- 5 avqust.- S. 11.