Kitab oxuyanların sayı
getdikcə azalır
Kitab oxuyanların
sayı azalır. Bu tendensiya çoxdan başlayıb, bu gün də davam edir. İnternet
insanların istər bədii, istərsə də elmi ədəbiyyat
oxumağa marağını
azaldıb. Əgər
10 il əvvəl nəinki kitabxanalarda, hətta metro və ictimai nəqliyyatda da kitab oxuyanlara tez-tez rast gəlinirdisə,
indi onların sayı barmaqla sayılacaq qədər azalıb. Respublikamızda əsas elm ocaqlarının paytaxtda cəmlənməsi
səbəbindən Bakıda
kitabxanaların və
kitab mağazalarının
zənginliyi həmişə
bölgələrdən fərqlənib.
Buna görə də, paytaxt sakinlərinin son vaxtlar hansı kitabları aldıqlarını
öyrənmək üçün
əvvəlcə şəhərdəki
bir neçə kitab mağazasına baş çəkdik.
Ədəbiyyat
Muzeyindəki kitabxana işçilərinin
sözlərinə görə, kitab alıcılarının
sayı az deyil. Amma kitabxanada
ən çox alınan xarici dil lüğətləri,
xarici dillərdə olan kitablar, sağlamlıq haqqında
elmi ədəbiyyat və uşaqlar üçün jurnallardır.
Bədii əsərlərə
maraq isə o qədər də böyük deyil. Azərbaycan yazıçılarından isə
Çingiz Abdullayevin əsərləri daha çox alınır.
"28 May" metrosunun
yaxınlığındakı kitabxanada isə daha çox satılan tibbi ədəbiyyat, xarici dil lüğətləri,
abituriyentlər üçün
elmi kitablar və testlərdir. Kitabxanadan uşaqlar üçün nağıl
kitablarının da daha çox alındığını bildirdilər.
İşçilər bədii
ədəbiyyat alıcılarının
çox olmadığını
dedilər. Onların sözlərinə görə,
ay ərzində cəmi 20-30 bədii ədəbiyyat satılır.
Daha çox alınan isə detektiv ədəbiyyatdır.
"Bəzən kitabları ən zəngin kitabxanada da tapmaq olmur"
Növbəti
baş çəkdiyimiz ünvan isə oxucuların daha
çox üz tutduğu Mirzə Fətəli Axundov adına
kitabxana kimi tanınan Azərbaycan Milli Kitabxanası oldu. Burada oxucuların sayı kifayət qədər idi. Kitabxananın oxu zallarında yerlərin əksəriyyəti tutulmuşdu.
Oxucuların əksəriyyəti
yaslılar olsa da, gənclərin sayı da az
deyildi. Söhbət etdiyimiz oxucuların bir çoxu imtahan ərəfəsi olduğu üçün
lazım olan kitabı tapmaq ümidi ilə kitabxanaya gəldiklərini
bildirdi. Amma bəzən onlar lazım olan kitabları ölkənin ən zəngin kitabxanasında da tapa bilmədiklərindən
şikayətlənirlər. Onların sözlərinə
görə, bir çox hallarda kitablar kataloqda olsa da, oxuculara
verilmir. Bu zaman kitabxana işçiləri ya kataloqun yenilənmədiyini,
ya da kitabın
oxucuda olduğunu, bəzən isə oxucunun kitabı qaytarmadığını əsas
gətirirlər. Bir neçə tələbə
eyni kitab üçün 3 gün kitabxanaya gəlsə də, istədiyi kitabı oxuya bilməyib. Kitabxananın daimi oxucusu Azər
Həsənov isə kitabxana işçilərinin
oxuculara münasibətindən
narazıdır: "Respublikadan
xaricdə və ölkə daxilində nəşr olunan əhəmiyyətli kitab və jurnalların hər nüsxəsini kitabxana almalıdır. Həmin nüsxələrdən
biri kitabxananın arxivinə, digəri isə oxucuların ixtiyarına verilməlidir.
Həmin jurnalların
adları kataloqda olsa da, oxucuya
verilmir və bəzən itdiyi bildirilir. Maraqlıdır kitab, yaxud jurnal
itibsə, bunun məsuliyyətini kim daşımalıdır? Bu
kitabxanadan kənara kitab verilməməsi hamıya aydındır. Qəzet şöbəsində
isə hansısa qəzeti almaq istəyəndə çox
vaxt deyirlər ki, 1 saat sonra
gəl. Əgər tələb olunan qəzet oxucuda deyilsə, oxucu niyə 1 saat gözləməlidir? Axı
kitabxanaya gedənlərin
əksəriyyəti üçün
1 saat böyük zamandır". M.F.Axundov adına kitabxanın işçisi olmuş Gülçöhrə Allahverdiyeva
isə kitabxanada bəzən oxuculara bilərəkdən kitab verilməməsini təsdiqləyir.
Onun sözlərinə
görə, bəzən
kitabxana işçiləri
kitabları axtarıb
tapmaq üçün
tənbəllik edir. Bildirirlər ki, ya kitab oxucudadır,
ya da kitabxanada
yoxdur. Bunu isə daha çox təcrübəli
işçilər edir.
"Yeni kitabları AMK-ya verməyən nəşriyyatlara
qarşı sanksiya tətbiq olunacaq"
Məsələyə
münasibət bildirən Azərbaycan Milli
Kitabxanasının rəhbəri Kərim Tahirov son illər
kitabxananın oxucularının sayının
artdığını bildirdi: "Ola bilər ki, başqa
kitabxanalarda oxucu qıtlığı hiss olunsun. Amma Azərbaycan Milli Kitabxanası əksər yeni nəşrləri aldığına
və xaricdən də yeni nəşr
olunan əhəmiyyətli
kitabları əldə
etdiyinə görə
oxucuları kifayət
qədərdir". K.Tahirov
kitabxanaya bəzi yeni nəşrlərin verilmədiyindən də
şikayətlənir: "Təəssüf ki, bəzi özəl nəşriyyatlar ölkəmizdə
yeni nəşr olunan kitabları kitabxanaya vermir. Belə halların qarşısının alınması
üçün ölkə
Prezidentinin sərəncamı
ilə Dövlət Proqramı təsdiq olunub. Həmin proqrama uyğun olaraq 2009-cu ildə Azərbaycanda "Məcburi
nüsxə sistemi haqqında" qanun layihəsi işləyib hazırlayacağıq. Layihə
Milli Məclisin yaz sessiyasınadək hazır olacaq. Həmin qanuna müvafiq olaraq Azərbaycanın bütün
nəşriyyatları, hüquqi
və fiziki şəxslər yeni nəşr olunan kitabları AMK-ya gətirib təhvil verməli olacaqlar. Bunu yerinə yetirməyənlərə qarşı
sanksiyalar tətbiq olunacaq. Bu yaxınlarda
Fransada olarkən həmin ölkənin
"Məcburi nüsxə
sistemi haqqında"
qanunu ilə tanış olmuşuq. Həmin qanunda da müəyyən maddələr var ki, onların da Azərbaycanda tətbiq edilməsi müsbət nəticə
verərdi. Həmin qanunların tətbiqindən
sonra Azərbaycanın
çap məhsullarının
arxiv fondunun yaradılmasına nail olacağıq". K.Tahirov
xaricdə nəşr
olunan əhəmiyyətli
nəşrlərin AMK tərəfindən
alındığını vurğuladı: "Kitabxanamız
dünyanın bir çox böyük kitabxanaları ilə kitab mübadiləsi həyata keçirir. Ötən il xaricdə nəşr olunan 2500-dən çox kitab almışıq. Gələn
il isə kitab müdadiləsinin həcmi təxminən 2 dəfə artırılmalıdır".
"Gələn
il 1950-ci ilədək nəşr olunan kitablar elektron kataloqa
daxil ediləcək"
Kitabxanada
kataloqda olan kitabların bəzən oxucuya verilməməsi
məsələsinə münasibət bildirən K.Tahirov
yaxın vaxtlarda bu məsələlərin də aradan
qalxacağını bildirdi: "Azərbaycan Milli
Kitabxanasında mövcud olan kataloq artıq öz
ömrünü başa vurmaqdadır.
Hazırda elektron kataloq yaranır və bütün kataloqlar yenilənir. Artıq
1998-ci ildən 2008-ci ilədək
çap olunan bütün kitablar elektron kataloqa daxil edilib. Bu
iş davam etdirilir və ümid edirik ki, gələn il 1950-ci ilədək nəşr olunan bütün kitablar elektron kataloqa daxil ediləcək. Bundan sonra oxucuların
bu problemi həllini tapacaq. Amma bir çox
hallarda həqiqətən
də tələb olunan kitablar oxucularda olur. Kitabxanamızın abonentləri
çoxdur. Bir çox idarə və müəssisələr
kitabları oxumaq üçün müvəqqəti
götürürlər. Belə
halda mümkündür
ki, oxucuya verilməsin. Amma son 5 il ərzində
AMK-də bir dənə də kitab itməyib".
Kitabxananın
ayrı-ayrı zallarının təmiri zamanı
oxucuların həmin şöbəyə aid kitabları ala
bilməməsinə münasibət bildirən K.Tahirov
şöbələr təmir olunduğu müddətdə
də, oxuculara xidmətin
dayandırılmadığını vurğulayır:
"Belə hallar isə müvəqqəti xarakter
daşıyır. Kitabxana yenidən təmir olunarsa, bu barədə
əlavə məlumat
verilir. Amma həmin şöbənin
kitablarını digər
şöbələr vasitəs
ilə əldə etmək olar".
Müşahidələr
göstərir ki, bir çox hallarda kitabxanalara
gedənlərin sayının azalmasında elə kitabxana
işçiləri günahkardır. Eyni
vəziyyətlə Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının mərkəzləşmiş
kitabxanasında da rast gəlmək mümkündür. Maraqlıdır
ki, həmin kitabxanaya tez-tez gedənlərdən kitabxana
işçilərinin xoşu
gəlmir. Aspirant və elmi işçilərin
daha çox istifadə etdiyi bu kitabxananın xarici jurnal şöbəsi
isə iki ildir təmirə dayanıb. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının nəzdində
olan tədqiqat institutlarının da öz mərkəzləşmiş
kitabxanaları var. Amma Aşqarlar İnstitutunun kitabxanası
ancaq həftənin
1-ci günü açıq
olur. Həmin kitabxananın sovet dövründən qalan möhürü hələ
də dəyişdirilməyib.
Azərbaycanda
Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə
Dövlət Agentliyinin mərkəzləşmiş
kitabxanası olan Texniki Kitabxanada da eyni vəziyyət
mövcuddur. Əslində texniki fənlərə aid respublikada tapılmayan istənilən
kitab və jurnal həmin kitabxanada olmalıdır. Amma oradan nəyisə
əldə etmək mümkün deyil. Həmin kitabxanada oxucu üçün isə heç bir şərait yoxdur. Apardığımız
müşahidələr göstərir
ki, ölkəmizdə
kitab oxucularının
sayının azalmasını
birmənalı söyləmək
düzgün deyil.
Əslində
kifayət qədər oxucu kütləsi var. Sadəcə olaraq oxuculara göstərilən
xidmətin səviyyəsi
aşağıdır. Bu
isə oxucularda narazılıq yaradır.
Üç
nöqtə.- 2008.- 20 dekabr.- S. 17.