Məmmədli A.

Sədisiz 5 il...

Tanınmış muğam ifaçısı Sədi Məmmədov təkcə oxumurdu, həm də ürəkləri¸ oxuyurdu..."

...Bakı-Şamaxı yolunun, bilmirəm neçənci... kilometrliyində Cəngi adında bir kənd var. Maşın sürənlər həmin yolu daha çox Dövlət Yol Polisi əməkdaşlarının radar quraşdırdığı mərdimazar ərazi kimi də tanıyırlar, amma... Bu kəndə kimlərsə "yaşayış məskəni" deyir, kimi də qəsəbə. 10-15 evdən ibarət olan bu kənd və ya qəsəbə inzibati ərazi baxımından Qobustan rayonuna aiddir. Sakinlərinin yarıqumsal, quraq təbiətə malik ərazidə məskunlaşdığı bu kəndin adının nədən Cəngi olmasına indiyədək dəqiq izah verən olmayıb. Amma bu yoldan tez-tez keçdiyimdən bilirəm ki, burada yayda istidən və tozdan yaşamaq mümkün olmadığı kimi, qışda da "iti quyruğundan bağlasan" duruş gətirə bilməz... Ərazisində, yaxud yaxınlığında heç bir iş yeri olmayan bu kəndin sakinlərinin nə ilə və necə dolanmağına da həmişə təəccüblə yanaşmışam. İndinin özündə də qazı və suyu, daimi işığı olmayan bu qəsəbədə əhalinin (bəlkə də "əhali" sözü yekə səslənir) necə yaşayıb- dolanmağı mənə sirr kimi qalır. Hətta yayda yol ötəndə özüm-özümə sual edirəm ki, niyə bu insanlar 40-50 kilometr o tərəfə gedib dağlarda məskən salmayıblar?

Nə isə... Bütün bu sualların içində həmişə mənim üçün doğma bir nida da mövcud olub və qarşımda dayanıb. Kimin üçünsə Cəngi zahirində kasıblığın son həddi ifadə olunan və nimdaş görkəmi ilə diqqəti cəlb edən adi bir kənddirsə, mənim üçün səsi hələ də qulağımdan çəkilməyən tanınmış muğam ifaçısı Sədi Məmmədovun həlak olduğu yerdir.

Hər birimiz hardasa ölümü qarşılayacağıq və bu yerin coğrafi ünvanını Tanrıdan başqa kimsə çətin bilsin...

Haşiyə: İranın Məşhəd şəhərində 1991-ci ildə olmuşam. O vaxt "Azərbaycan" qəzetində parlament müxbiri işləyirdim və mənimlə Məşhəd şəhərində ilk dəfə olan nümayəndə heyətinin üzvləri bu müqəddəs torpağı qeyri- adi bir yer kimi təsəvvür edirdik. Amma şəhərə ayaq basanda gördük ki, Məşhəd zahiri görkəminə görə adi bir şəhərdir. Sadəcə, imam Rzanın qəbrinin bu şəhərdə olması bu torpağı müqəddəsləşdirib, adını dünyada məşhur edib...Bu həm də imam Rzanın dahiliyidir ki, vəsiyyətinə uyğun həmin şəhərdə dəfn edilməyi ilə Məşhədi müqəddəs bir şəhər kimi dünyada tanıtdırıb...

...Cəngi qəsəbəsində düz 5 il əvvəl avtoqəza baş verdi. Sədi Məmmədov bu qəsəbənin mərkəzində dünyasını dəyişdi. Həmin vaxtdan Cəngi qəsəbəsini keçəndə istər- istəməz Sədi Məmmədovun vəfat etdiyi yerə baxır, maşını saxlayır, yaxud yavaş- yavaş sürərək ruhuna dualar edirəm...

Mənim kimi çoxları da belə edir. Dəfələrlə şahidi olmuşam. Bu kasıb və yaşayış üçün əlverişsiz qəsəbə hamımız üçün indi Sədi Məmmədovun qanının axıdıldığı, dünyaya gözlərini əbədi yumduğu bir torpaq kimi yaddaqalandır. Hər dəfə Cəngini keçəndə Sədi Məmmədov yadıma düşür.

...Sədi Məmmədovla sonuncu görüşümüz ölümündən 5-6 ay əvvəl, 2002-ci ildə baş vermişdi. Redaksiyamiıza gəlmişdi. Olduqca deyib-gülən və xalqımızın adət-ənəsinə uyğun olan çoxsaylı lətifələr bilən idi. Onun lətifələri nəinki adamı güldürərdi, həm də düşündürərdi. Siyasi lətifələri daha kəsərli və düşündürücü idi...

Həmin görüşümüzdən xatirə kimi qalan müsahibəsi var diktofonun yaddaşında. Müsahibə qəzetdə də dərc edilmişdi həmin vaxt. Bir sualıma cavabını isə həmişə misal çəkirəm:

"- Yuxularında Ağdamı görürsənmi? Ağdam yadına necə düşür?

- Adətən unudulan şey yuxuya girər. Mənim üçün Agdam əbədidir və heç vaxt yaddan çıxmayıb...O ki qaldı Ağdamın yadıma necə düşməyinə, məğər Ağdam nə vaxtsa yadımızdan çıxıb ki???"

...Və sonra izah da verdi ki, doğulduğumuz torpağı necə unutmaq olar?

özü barədə daha bir maraqlı fikir söylədi. Dedi ki, Ağdamda doğulan və Ağdam çörəyi yeyən... adam desə ki, artıq Ağdamı yaddan çıxarmışam, heç vaxt inanmayın! Nəyə inansanız da, buna inanmayın...

...Sədi Məmmədovun səsində qeyri-adi bir ovqat və məlahət, həm də yanğı vardı. O, təkcə oxumurdu, həm də Vətənsevər insanların qəlbini "oxuyurdu..." Onun həmyaşıdları artıq Dövlət təltifləri və fəxri adlar da almışdılar. Amma Sədi Məmmədov nədənsə buna tələsmirdi. Hətta redaksiyada olanda ona bu sualla da müraciət etmişdik... Cavabı yenə də özünəməxsus idi: "Mən təltif üçün oxumuram ki... Versələr də sağ olsunlar, verməsələr də..."

Ona elə gəlirdi ki, özü hamını və hər şeyi gördüyü kimi, hamı da onu görməli və duymalıdır. Amma Sədini duyub- başa düşmə qıtlığı vardı o vaxt cəmiyyətdə...

...Sədi Məmmədovun ölümündən 5 il ötdü. 5 il elə də böyük tarix olmasa da, etiraf etməyə dəyər ki, onun yeri də elə 5 ildi ki, görünür... Amma onun dostlarına da Sədinin adından 5 illik bir gileyi çatdırmağı özümə borc bilirəm. Sağlığında daim Sədidən danışan və onunla birgə dayanmaqdan, həmsöhbət olmaqdan qürur duyan dostlar, indiki qayğılı və problemli, həm də informasiya dolaşıqlığının hökm sürdüyü bir vaxtda ən yaxın və ən məşhur adamı da unutdurmaq çox sadədir. Əgər vəfat etmiş ən yaxın bir adamınızı da bir ay yaddan çıxarıb xatırlamasanız, o unudulub gedəcək...

...Unutsaq-unudulacağıq! Sədi Məmmədov unudulası dost deyildi və onu xatırlatmaqla həm də özümüzü, irsimizi və mənəvi dünyamızı itiləmiş, hafizəmizi təzələmiş olarıq. Hafizəmizdə həmişə itilənmiş xatirələrin olmasına çalışmaq zamanı deyilmi? O zaman ki, onun "qılıncının altından" hər birimiz keçməyə məhkumuq...

Təzadlar.- 2008.- 11 dekabr.- S. 5.