Ülvi A.

Özbək opera teatrının “Səfərov məktəbi”

Firudin Səfərov-75

Dekabrın 17-20-də Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının Əlaqələndirmə Şurası üzvlərinin növbəti yığıncağı keçiriləcəkdir. “Azərbaycan Şərqdən dünyaya açılan pəncərədir” şüarı altında baş tutaraq bu məclisdə Azərbaycan reallıqlarının dünyaya yayılması, diaspor təşkilatlarının möhkəmlənməsi və s. məsələlər müzakirə olunacaqdır. Qeyd olunan tədbirə dünyanın bir çox ölkələrində yaşayan soydaşlarımız dəvət olunmuşdur. Onlardan biri də görkəmli opera rejissoru kimi tanınan, Özbəkistanın və Azərbaycanın xalq artisti, Özbəkistan Dövlət mükafatı laureatı, Əlişir Nəvai adına Özbəkistan Opera və Balet Teatrının baş rejissoru, professor Firudin Səfərovdur.

Dünya şöhrətli görkəmli bəstəkar Arif Məlikov F.Səfərovun opera rejissorluğu fəaliyyətini yüksək dəyərləndirərək yazmışdır: “Onun yaradıcılığının insan qəlbinə və zehninə təsiri o qədər yüksəkdir ki, dünyanın ən yaxşı opera rejissorları ilə bir sırada dayanır. Mən onun quruluş verdiyi bir çox tamaşalara baxmışam. Mən bu tamaşaları alqışlamışam və fəxr etmişəm ki, Azərbaycan incəsənəti müsiqi, teatr, rəssamlıqla yanaşı, opera rejissorluğu sahəsində də Firudin Səfərov kimi böyük sənətkar yetirmişdir”.

Firudin Səfərov sənətə musiqiçi kimi başlayıb. Bakı Dövlət Konservatoriyasında təhsil alıb (1951-56). Eyni zamanda o, maestro Niyazinin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrində çalışıb (1953-1964). Bir neçə il isə, eyni zamanda, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında zərb alətlərindən dərs deyib (1960-64). Ksilofon ifaçısı kimi SSRİ-nin bir çox respublikalarında çıxışlar edib, Ümumittifaq müsabiqələrinin laureatı olub. Sonra isə gənc musiqiçi N. A. Rimski - Korsakov adına Sankt-Peterburq Konservatoriyasında opera rejissorluğu dərsi almağa yollandı və konservatoriyanı əla qiymətlərlə bitirib (1964-68) Bakıya döndü. O, Azərbaycanda yüksək səviyyəli opera rejissorluğu ixtisasına yiyələnmiş ilk ali təhsilli musiqiçi idi. Bakıya dönəndən bir neçə ay sonra (yanvar, 1969) M. F. Axundov adına Azərbaycan Opera və Balet Teatrının baş rejissoru təyin olundu və 9 il bu vəzifədə uğurla çalışdı. “Koroğlu”, “Leyli və Məcnun”, “Qaratoxmaq qadın” operalarına quruluş verdi, bu əsərlər musiqi ictimaiyyəti və tamaşaçılar tərəfindən yüksək təəssüratla qarşılandı, mətbuatda maraqlı yazılar dərc olundu. Doqquz illik fəaliyyətindən sonra isə o, yeni auditoriya axtarmalı oldu. Yaradıcılıq enerjisi aşıb-daşan rejissor öz teatrını qurmaq qərarına gəlmişdi. Bu vaxt - 1977-ci ildə qardaş ölkənin rəhbərliyinin dəvəti ilə Özbəkistana köçmüş və bu günə qədər də orada - Daşkənddə Özbəkistan Opera və Balet Teatrının baş rejissoru vəzifəsində çalışır. O, bu teatrda indiyəcən 60-dan çox operaya quruluş verib. Onlardan “Odlu mələk” (S. Prokofyev), “Birinci Pyotr” (A. Petrov), “Otello”, “Aida”, “Trubadur”, “Maskarad”, “Traviata” (C. Verdi), “Faust” (Ş. Quno), “Qaratoxmaq qadın” (P. İ. Çaykovski), “Karmen” (C.Bize), “Samson və Dalila” (K. Sen-Sans), “Toska”, “Boqema”, “Qio-qio-san” (C. Puççini), “Sevilya bərbəri”, “Abu Həsən”, “Nikah kağızı” (D. Rossi), “Ömər Xəyyam” (M. Bafoyev), “Leyli və Məcnun” (R. Qliyer və T. Sadıqov), “Ana ürəyi” (H. Rəhimov) və bir çox digər opera tamaşalarını xüsusi qeyd etmək olar. Özbəkistan Opera Teatrı tarixində ilk xarici qastrollar təşkil olundu. Almaniyaya olan bu səfərə Firudin Səfərovun üç əsəri aparıldı. Tamaşalar həm müəllifə, həm də Özbəkistan Opera Teatrına böyük uğurlar qazandırdı. Bütün bunlarla yanaşı, tanınmış rejissor qonşu ölkələrin müxtəlif teatrlarına da dəvətlər alıb. Onun Odessa teatrında quruluş verdiyi “Qaratoxmaq qadın”, Voronejdə - “Otello”, Samarada-"Faust", Almatıda-"Aida", “Faust”, “Qaratoxmaq qadın” operaları müvəffəqiyyət qazanmışdır. Firudin Səfərov Azərbaycan Opera və Balet Teatrından gedəndən sonra doğma teatr ilə əlaqələrini tam üzməmişdi. Bir müddətdən sonra o, burada “Van-Qoq” (N. Kodallı) operasını, “Leyli və Məcnun”u (Ü. Hacıbəyov) yenidən tamaşaya qoydu. 2003-cü ildə isə “Natəvan”ı (V. Adıgözəlov) hazırladı və həmin əsər bu günəcən teatrın repertuarından düşməmişdir. SSRİ xalq artisti, rəqqasə Aliyə İsmayılova yazır ki, Firudin Səfərovun rejissorluq istedadı Allah vergisidir.

Özbəkistan Opera və Balet Teatrı 1929-cu ildə yaradılmışdır. Azərbaycan operası yarandıqdan (1908) 21 il sonra. Maraqlı hadisədir ki, Özbəkistan Opera Teatrı “Arşın mal alan” əsəri ilə açılıb. Sonralar da bu əlaqə itməyib. M. Maqomayevin “Nərgiz”, Q. Qarayevin “İldırımlı yollarla”, “Yeddi gözəl”, A. Məlikovun “Məhəbbət əfsanəsi”, “İki qəlbin dastanı”, F. Əmirovun “Sevil”, “Min bir gecə” və s. əsərləri özbək səhnəsində oynanılıb. “Koroğlu” tamaşası oynanılanda Özbəkistana qonaq gəlmiş Bülbül teatra da gəlib və “Koroğlu”nu ifa edib. Bunlar hamısı milli opera tariximizin unudulmaz hadisələridir. Neçə ildir ki, “Məhəbbət əfsanəsi” və “1001 gecə” baletləri özbək teatrının repertuarından düşmür. Özbəkistan Opera və Balet Teatrının səhnəsində indiyəcən 12-dən çox Azərbaycan əsəri oynanılmışdır. Firudin Səfərov Özbəkistan səhnəsində dünyanın məşhur əsərlərini tamaşaya qoymaqla yanaşı, özbək sənətkarlarının da əsərlərinə müraciət etmişdir. Bu günədək 16-ya qədər özbək əsərinə opera səhnəsində həyat vermişdir. Özbək müsiqişünası N. Komax yazmışdır ki, Firudin Səfərov opera rejissorluğunun şairi və mütəfəkkiridir.

Zəngin yaradıcılıq ömrü yaşayan Firudin Səfərov özbək opera teatrında silinməz izlər açmışdır. Bu izlərlə “Səfərov opera məktəbi”ndən keçib sabaha doğru getmək mümkündür.

Firudin Səfərov, eyni zamanda, Daşkənd Dövlət Konservatoriyasında musiqi tərbiyəsindən, səhnə mədəniyyətindən dərs deyir. O, uzun illərdir ki, həmin konservatoriyanın professorudur. Ən önəmlisi odur ki, Özbəkistan hökumətinin dəvətini qəbul edib ömrünün 32 - 33 ilini orada yaşayan teatr rejissoru nəinki öz teatrını qurmuş, hətta özbək mədəniyyəti tarixində “Səfərov opera məktəbini” yaratmağa nail olmuşdur. Bu isə öz-özlüyündə Azərbaycan - özbək teatr əlaqələrinin inkişafında yeni-yeni üfüqlər açmaqdadır.

Bu il görkəmli sənətkarın 75 yaşı qeyd olunur. Özbəkistan hökuməti bu böyük sənətkarı yüksək təltiflərlə sevindirmişdir. Özü isə yübiley gününə dünyanın məşhur operalarından biri olan “Karmen” tamaşasını yenidən hazırlayıb. Yeni ilin ilk günlərində tamaşanın premyerası olacaqdır. Hər halda Vətənimizin bu şöhrətli oğluna biz də oz ərmağanımızı əsirgəməyəcəyik.

SSRİ xalq artisti, dirijor Dilbər Əbdürrəhmanova onun yaradıcılıq uğurlarını belə dəyərləndirmişdir: “Firudin Səfərov, şübhəsiz, hər şeydən əvvəl novator rejissordur”. O, Azərbaycan incəsənəti tarixində xüsusi yeri olan şöhrətli sənətkarımızdır.

Xalq qəzeti.- 2008.- 2008.- 18 dekabr.- S. 7.