"YUNESKO-nun
2008-2009-cu illərdə görkəmli
şəxsiyyətlərin və əlamətdar
hadisələrin qeyd edilməsi proqramına Azərbaycanla
bağlı daxil olmuş yubileylərin keçirilməsi
haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2008-ci il
31 yanvar tarixli Sərəncamına əsasən, 2008-2009-cu
illərdə "Leyli və Məcnun" operasının
ilk tamaşasının, xalq rəssamı Səttar
Bəhlulzadənin, yazıçı Mir Cəlal Paşayevin
və akademik Musa Əliyevin 100 illik yubileyləri
respublikamızda dövlət səviyyəsində
keçiriləcəkdir.
Filologiya elmləri namizədi Almaz Ülvinin
AzərTAc-ın xahişi ilə yazdığı
növbəti, Azərbaycan boyakarlıq sənətinin ən
görkəmli nümayəndələrindən biri, xalq
rəssamı Səttar Bəhlulzadə haqqında
məqaləni oxuculara təqdim edirik.
Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi
(1960), xalq rəssamı (1963), Dövlət mükafatı
laureatı (1973), boyakarlıq sənətimizdə
mənzərə janrının yaradıcılarından biri
Səttar Bəhlulzadə təbiət aşiqi idi.
Təbiətin dilini, canlı nəfəsini olduğu kimi duya
bilib və onun gözəl mənzərələrini
ustalıqla kətana köçürüb. Bu,
Səttarın təbiət möcüzəsidir. Səttar da
təbiətin, doğulduğu, boya-başa
çatdığı və son mənzilini tapdığı
Abşeron torpağının Əmircan guşəsinin
möcüzəsidir. Bu iki möcüzənin
qovuşmasından yaranan milli mədəniyyət
xəzinəmizin bəşəri, nadir incilərindəndir.
Səttarın təbiət mənzərələrinin hər
birində orijinal, bəlkə də, fantastik
lövhələrlə rastlaşmaq mümkündür.
Çünki o, naturada gördüklərini,
təəssüratlarını öz romantik sevgi və
baxışları ilə sintezləşdirib qeyri-adi tablolar
yaradıb. Səttar təbiətə belə
baxışıyla öz məktəbini yarada bilmişdir.
Onun məşhur "Kəpəzin göz yaşları"
tablosunu xatırlayaq: Tamaşaçıların da,
böyük rəssamların da qənaəti belədir ki,
buradakı rəng çalarları, kompozisiya, süjet,
üslub inandırıcı və gözəldir. Bəli, Səttar Bəhlulzadənin
fırçasında təbiətimizin gözəllikləri
bir daha gözəlləşib, əbədiləşib -
dağları, bağları, çeşmələri,
çayları, gülləri-çiçəkləri...
yağlı boyalarla kətan üzərinə
köçüb. Səttarın
təbiətə sonsuz sevgisinin ifadəsi olan
əsərləri düzü-dünyanı gəzib,
özünün ömrü boyu ayaq basmadığı
şəhərlərin - Parisin, Neapolun, Vyananın,
Havananın, Berlinin, Dəməşqin, Beyrutun,
Bağdadın... sərgi salonlarında nümayiş olunub.
Milyonlarla insanın qəlbini fırçasının
nağılıyla fəth edib.
Zaman etüdləri: 1930-cu illər. Səttarın gənclik
illəri çox çətin, ağrılı,
dolaşıq, şübhəli, qorxulu bir zamana təsadüf
edib. O, gənc olsa da, zamanın problemləri, dərdləri
məngənəsində sıxılan, əzilən
insanları, eləcə də qəddar, əzazil
kəsləri görürdü, eşidirdi. Bəxtinə
zamanın şahidliyi düşmüşdüE Səttar
yaradıcı xarakterlə doğulmuşdu. Qeyri-insani
münasibətlər onun həssas qəlbinə yad idi.
Elə buna görə də qəlbi kimi saf, bakirə
təbiəti özünə yaxın, məhrəm bilmişdi.
Çünki özü işıq idi və
işığı sevirdi. Eşqini
təbiətlə bölüşdü və qara
qovğaları duyunca təbiətin qucağına
atılırdı. Zamanın qaranlıqlarından
sıyrılaraq, bəşəri düşüncələrini
özü-özlüyündə saf-çürük
edər, Əmircan kəndindəki ata evi ilə
şəhərdəki emalatxanası arasındakı
məsafədə rənglər
dünyası ilə dərdləşər, ovqatının
xoş məqamında "yükü"nü kətana
boşaldar, bir sübh çağı yenidən Muğana
tərəf yol alardı. Sonra Kəlbəcərə,
Kəlbəcərdən Qarabağa - Şuşaya,
Daşaltıya, Cıdır düzünə, oradan
AstarayaE gedər, Azərbaycanın hər qarış
torpağını sevə-sevə, öpə-öpə
gəzərdi.
Səttar Bəhlulzadənin 100 illiyi təkcə
Azərbaycanda deyil, YUNESKO-nun xətti ilə dünyada da qeyd
ediləcək. Bu bayrama lirik ovqatla öz hədiyyəmi
etmək istədim - ustad haqqında yazılmış onlarca
məqaləni gözdən keçirdim, xatirə muzeyinə
baş çəkdim. Qəbirüstü
abidəsi ilə üz-üzə dayandım (bu məqam
əzəmətli vüqarı ilə söykəndiyi boş
çərçivədə mənim də portretim "çəkildi".
Bu çərçivədə daim yeni və
canlı portretlər "çəkilir"). Rəssamın könül dostlarından dünya
şöhrətli bəstəkarımız (o, həm də
gözəl rəssamdır) Arif Məlikovla,
heykəltəraş, xalq rəssamı, akademik Ömər
Eldarovla (qəbirüstü abidənin müəllifi),
əməkdar rəssam Rəfael Muradovla (Abşeron
məktəbinin nümayəndəsi)
görüşdüm, Səttar ünvanlı
xatirələri, olub-keçən yaşantıları
dinlədim. Bütün bu oxuduqlarım,
eşitdiklərim məni elə bir ovqata köklədi ki,
qələmlə baş-başa qalanda sanki Səttar
Bəhlulzadənin ruhi varlığını yanımda duydum.
Mənə elə gəldi ki, dahi sənətkar etüd
çantasını çiyninə atıb üzü
dağlara yollanır, "darıxıram buralarda" deyir.
Təbiət aşiqi Səttar dünyası ilə
baş-başa qalanda qeyri-ixtiyari dahi Füzulinin misraları
dilimə gəlir:
Məndə Məcnundan füzun
aşiqlik istedadı var,
Aşiqi-sadiq mənəm,
Məcnunun ancaq adı var.
Şahdağ etüdləri: Təbiətin ecazkar
gözəlliyi qəlbinə dolanda özünü
göylərin mavi qucağında hiss edir, qəribə,
həm də aşiqanə duyğulara qərq olursan.
Həmsöhbətlərim danışır:
Şahdağın gözəliklərindən
çiçək dərməyə gedərdik
(gözəlik - dağ döşündə qaynayan dumduru
suların göyərtdiyi çəmənliklərə
deyilir, oradakı çiçəklərin ətri
bambaşqa olur, insanı bihuş edir). Bu zaman çox vaxt
çobanaldadan quşunun "toruna düşərdik".
Əl atıb çiçək dərincə,
çiçəkdən də gözəl bambalaca quş
yanımıza qonardı. Çiçək
əvəzinə ona əl atardıq. O isə göz qırpımında
bizdən aralanardı. Yenidən ona əl uzadardıq,
əlimiz yetcək, quşcığaz bir addım da
qaçardı. Beləcə, düşərdik onun
arxasınca. Bizi çiçəklikdən
xeyli aralayan kimi uçub gözdən itərdi.
Çəmən çiçəkləri ilə
aşiq-məşuq idi deyə, quş bizi onlara
qısqanırdı. Geri qayıdanda isə görərdik ki,
dərələrdən qalxan çən-duman sakitcə
üstümüzə gəlir. Bir anda
çəmənlik ağ duvağa bələnərdi. O
məqam təbiətin gözəlliyi qarşısında,
doğrudan da, əsir olardıq. Niyə gəldiyimizi
unudardıq.
Təbiət eşqi, duyum, üstəgəl istedad. Füzuli
poeziyasına aşiq Səttarda bunların hamısı var
idi, ilahidən gəlirdi. Rəssamın rənglər
dünyasına daldıqca, mənə elə gəlirdi ki,
yaratmaq eşqi gələn kimi Səttarın təbiət
qoynuna çəkilməsinin şahidi olmuşam. Onun
vurğun könlü təbiətin belə
gözəllikləri önündə havalanmasın,
neyləsin?! Dağların, çəmənliklərin
hüsnündə yalnız özünün görə
bildiyi qeyri-adi gözəlliklərdən xəyalən çələng
bağlar, onu bütün rayihəsi ilə qəlbinə,
ruhuna köçürərdi. Yamyaşıl
otların üstündə (baxmazdı ki, yer nəmlidir,
şehlidir, ya qurudur) oturan kimi, bir-birinin ardınca, Allah bilir,
nə qədər etüdlər, eskizlər cızardı.
Qaş qaralanda geri dönər, sübh tezdən, gün
çıxar-çıxmaz, yenə o gözəlliklərin
ağuşunda olardı. Hər dəfə
təbiətin sehrinə bənd olanda öz-özünə
pıçıldardı:
Əhli təmkinəm, məni
bənzətmə, ey gül, bülbülə,
Dərdə yox səbri onun,
hər ləhzə min fəryadı var.
Yaxud da
Aşiq oldum yenə bir tazə
güli-rənayə,
Ki salır al ilə hər dəm
məni yüz qovğayəE
Füzuli poeziyasına, Bax musiqisinə könlü
köklənmiş Səttar Bəhlulzadə 1909-cu ilin
dekabrında Bakının Əmircan kəndində
doğulmuşdur. 1927-1931-ci illərdə Azərbaycan
Rəssamlıq Məktəbində təhsil almış,
Əzim Əzimzadənin təqdimatı ilə
"Kommunist" qəzetində işləmişdir.
1933-1940-cı illərdə Moskva Dövlət Rəssamlıq
İnstitutunda oxumuş, V.Favorski və L.Brunidən,
Q.Şeqaldan dərs almışdır. Bakıya
qayıtdıqdan sonra yaradıcılıqla yanaşı,
Ə.Əzimzadə adına Rəssamlıq
Məktəbində dərs də demişdir (1941-1945).
Moskvadan qayıtdıqdan sonra Səttar Bəhlulzadə,
əsasən, tarixi mövzulara, tarixi hadisələrə
müraciət etmişdir: "Babək üsyanı",
"Fətəli xan", "Xəttat Mir Əli" və
sair. Sonrakı illərdə Abşeron mövzularına
müraciət etmişdir. Lakin mənzərə janrı onu
daim cəlb etmişdir. Rəssam Rəfael Muradov deyir ki,
Bəhlulzadə naturadan çəkəndə mövzu
Azərbaycan təbiəti olsa da, necə deyərlər,
nəzəri əsasları V.Favorski məktəbinə
söykənirdi. Rəngli boya ilə
çəkilmiş "Dənizkənarı bulvar",
"Xaçmaz yolunda", "Qudyalçay vadisi",
"Qudyalçay sahili", "Qız
bənövşəyə gedən yol",
"Payız", "Yaşıl xalı",
"Bağlararası", "Əmsar bağında",
"Yuxarı Daşaltı",
"Çiçəklər" və s. əsərləri
1950-ci illərin axırına qədər olan işlərinə
daxildir. Yaşa dolduqca kamilləşir, rəng duyumunda,
koloritlərdə dəyişikliklər kəskin hiss olunurdu.
Kompozisiyalar dəyişirdi. Sözsüz ki, bu
dəyişiklik onun sənət, təfəkkür
müdrikliyi ilə bağlı idi.
1960-cı illərin əvvəllərində Abşeron
kəndlərində, xüsusən Buzovna bağlarında
rəssamlar sanki yaradıcılıq ezamiyyətində
olurdular. Hərə bağ evində sərbəst
işləsə də, demək olar, hər gün bir
dəfə yığışar,
söhbətləşərdilər. Bunlar
Əhməd Kamal, Rasim Babayev, Mircavad Cavadov, Əlövsət
Əliyev, Toğrul Nərimanbəyov, Fərhad Xəlilov,
Rəfael Muradov və başqaları idilər. 1962-1963-cü
illərdən Səttar da Buzovna bağlarına yol
açdı. Amma o vaxt Səttar artıq tamam
dəyişmişdi. "Bağlar ezamiyyəti"
dövründə heç kəs hiss etmədən, bir
məktəb də yaranmışdı - "Abşeron
rəssamlıq məktəbi". Rəssam dostları sonralar
yazırlar ki, Səttar kompozisiyanı elə qururdu ki, o
təsvir bizim ağlımıza gəlmirdi.
Mənzərələri işlədikcə,
özündən sadə və qeyri-adi, fantastik, ancaq çox
inandırıcı təsvirlər əlavə edərdi. Onun
kompozisiyaları həmişə işıqlı
alınırdı. Bu isə həmkarlarını və tamaşaçıları
həmişə heyrətləndirirdi. "Lalələr"ə
əlavə etdiyi rəng və koloritlər, "Yaz
axşamında"kı söyüdlərin rəqsi
insanı valeh edir. Öz işində inamlı idi.
Əsərləri barədə deyilən qeydləri
diqqətlə dinlərdi, amma fikrində sabit idi.
Çünki o, çəkdiyi bütün tablolarını
təfəkkür işığında tam
düşünər, eskizlərini edər, gələcək
əsərini xəyalən bütöv görəndən
sonra kətana köçürərdi. Ona görə də
nəyisə dəyişsə, kompozisiyanı
bütünlüklə pozulmuş sanardı. Müxtəlif
rənglər qarışığını çox
dəqiq yadda saxlar, başladığı işi
hökmən sona yetirərdi. Sanki xalça toxuyurdu. Böyük
səbir sahibi olan rəssamın səliqəsinə söz
ola bilməzdi. Fırçalarını səliqə ilə
yuyar, ayrı-ayrılıqda kağızlara büküb
nəmini alardı ki, növbəti dəfə
işləyəndə rəngləri kətana təmiz
köçürə bilsin.
Səttar dostluğa həmişə sadiq olub. Bu böyük
sənətkarın şəxsiyyət dahiliyi onun uşaq
səmimiyyətindən başlayırdı. Yaradıcı
dostlarına münasibəti bir başqa idi. Arif Məlikovun
dediklərindən: Bir dəfə xaricdən Səttar
üçün boyalar və fırçalar gətirdim.
Hollandiya fırçaları ən yaxşısı hesab
olunur. 1-dən 50-yə qədər nömrələnmiş
bu fırçalarla işləmək asan və
keyfiyyətlidir. Səttarın emalatxanası da
insana möcüzəli təsir
bağışlayırdı. Yerdə, künc-bucaqda
qurumuş nar, müxtəlif rənglərdə sarı,
qırmızı, bənövşəyi
çiçəklər, heyva, bardaq, bir sözlə,
cürbəcür şeylər olardı. Gətirdiyim
həmən fırçaları gildən düzəldilmiş
bardağın içinə qoydu.
- Səttar, bunları işləmək üçün
almışam, buket kimi gətirməmişəm.
- Yox, Arif, mən barmaqlarımla da şəkil
çəkə bilərəm. Bu, sənin hədiyyəndir.
Burada çiçək kimi durmalıdır.
Səttarın fırçasında Azərbaycanın
müxtəlif guşələrinə aid atributlar xüsusi
həssaslıqla işlənib. Məsələn,
"Astara portağalları" (1969), "Corat
qovunları" (1964), "Abşeronun üzümü,
narı, heyvası, tutu" (1967), "Novxanı
bağları" (1965), "Dənizdə neft
buruqları" (1966), "Göyçayın nar
bağları" (1974), "Şahdağ" (1973),
"Muğan gözəlləri - ceyran sürüsü"
(1973), "Yanar torpaq" (1973) və sair. "Heyva
çiçəkləri" (1964) sanki eşq
macərasıdır, boynubükük
"Nərgizlər" (1963) vüsala həsrət
pərişanlıqdadır və s. Səttar bənzərsiz
tablolarından olan "Mənim anam" (1974) əsərini
anasına ithaf etmişdi. Amma o, doğma
anasının cizgilərini Kəlbəcərdə
eskizlərə köçürmüşdü. Orada ona ana
məhəbbətiylə qulluq edən, dərisi
qırış-qırış olmuş, bət-bənizi
solmuş, barmaqları işləməkdən incəlmiş,
damarları çıxmış, ancaq mülayim
çöhrəli, nurlu baxışlı, od nəfəsli, başı çarğatlı bir ananı
rəssam gözü ilə seyr edir, gələcək
obrazın cizgilərini xəyalında canlandırırdı.
İllərlə ürəyində gəzdirdiyi bir arzunun
gerçək başlanğıcını burada
tapmışdı. Kəlbəcərli ananın vücudunda
öz anasının ruhunu gördü və bu məqamı yaddaşına yazdı,
əzizlədi və nəhayət, illər sonra istədiyi
tablonu yaratdı. Səttar bu əsərində
qarışıq rəngləri o qədər ustalıqla
verib ki, sanki əbru incələmələridir, elə bil
rənglərə sığal çəkilib.
1970-ci illərin əvvəllərində özünü
başqa aurada kəşf edən rəssam naturadan tam
kənara çıxaraq rəngləri, işlədiyi predmeti
möcüzəvi duyğularına təslim edir. Füzulinin
eşq qəzəllərinin zümzüməsində, Bax
musiqisinin sədasında Səttar fırçası öz
sənət zirvəsini beləcə fəth etmişdi. Bu
zirvə öz işığı, parlaqlığı,
üslubu ilə seçilir, sevilir. "Azərbaycan
nağılı", "Suraxanı atəşgahı",
"Şahnabat", "Əfsanəvi torpaq",
"Naxçıvan. Axşamçağı Ordubad
bağlarında", "Abşeron tacı" və
digər əsərləri o illərin yadigarıdır.
Bakıda (boyakarlıq, 1954), Bakı, Tbilisi və
İrəvanda (boyakarlıq, 1955), Praqada (qrafika, 1969), Moskvada
(boyakarlıq, 1973, 1977) və s. yerlərdə açılan
sərgiləri seyrçiləri heyrətləndirib, ona
şöhrət gətirib. Amma o, bu şöhrətin
havasına uyub həyatında, xasiyyətində heç
nəyi dəyişməyib. Yenə məkanı
beşmərtəbəli Rəssamlar evinin axırıncı
mərtəbəsindəki emalatxanası, Azərbaycan
təbiəti olmuşdur: dəniz, dağlar, düzəngahlar,
bağ-bağçalar... Təbiət -
gül-çiçək ətri, çən-duman, yarpaq
xışıltısı, quşların nəğməsi,
yaşıl mamırlı qayalar, şehli
çəmənlər "eşq
sərgəştəsiyəm" deyən rəssamın
sevən qəlbinə məlhəm, dəva idi. Füzuli
öz eşq nağılını Leyli, Məcnun diliylə
əfsanələşdirdiyi kimi, Səttar da öz eşqini
al-əlvan boyalarla, koloritlərlə, təbiət
mənzərələrinə əlavələri ilə
tablolarında əbədiləşdirirdi.
Sənətkarın qrafika əsərləri
("Məcnun", "Dağ gölü",
"Sahildə söyüdlər", "Dağ
ətəklərində bağ", bir neçə variantda
"Füzuli") də yaradıcılığında
xüsusi yer tutur. Moskva Rəssamlıq İnstitutunda
əvvəl qrafika şöbəsində oxuduğuna
görə bu janrın incəliklərini
öyrənmişdi. Bardaş quraraq oturub işləmək
ona rahatlıq gətirirdi. Xüsusən qrafika işlərini,
etüdlərini, eskizlərini yerdə oturub çəkirdi.
Səttar Bəhlulzadəni Azərbaycanın bütün
guşələrində tanıyırdılar, sevirdilər
və əziz saydıqları qonağın qulluğunda
durmaqdan usanmırdılar. Səttar isə getdiyi məkanlarda
təbiətlə baş-başa qalmağı sevərdi.
Təmtəraqlı qonaqlıqları,
bəzək-düzəkli tərifləri, sözləri
sevməzdi. Sadə və alicənab, səmimi və uşaq
kimi saf qəlbli, ürəyiyuxa insan idi.
Rəssam Rəfael Muradov danışır ki, Buzovna
bağlarındaydıq. Bir axşam yenə
yığışıb dəniz kənarında yerdən
süfrə açmışdıq. Şamları da
yandırıb süfrə boyu düzmüşdük.
Füzuliyə köklənmişdik:
Şəbi-hicran yanar canım,
tökər qan-çeşmi giryanım,
Oyadar xəlqi əfqanım, qara
bəxtim oyanmazmı?!
İlahi, bir də nə görsək yaxşıdır?
Səttar qeyri-ixtiyari ayağa qalxıb o uzun, gözəl
barmaqları ilə sanki orkestrə dirijorluq edirdi. Bütün
varlığıyla səslənən avazlara hakim
kəsilmiş, ifaları bir nöqtəyə
cəmləmiş və o məqamda qeyri-ixtiyari hamı ona
tabe olmuşdu. Yadıma düşdükcə, hələ
də riqqətlənirəm.
Səttar Bəhlulzadə bütün əsərlərinin
kompozisiyasını iç dünyasında
fırçasız, boyasız çəkər, sonra
kətana köçürərdi. "Lalələr"
də beləcə yaranmışdı. Təbiətin
laləli mənzərələrini dəfələrlə
müşahidə edən rəssam, nəhayət,
eskizləri kompozisiya ilə əvəz etmək
məqamının yetişdiyini duyur. Elə ki,
fırçalar lalələrin qırmızı
rənginə dolaşdı, Səttarın əllərini
görmək mümkün olmurdu. Hərdən
barmaqlarını da işə salır, qırmızı
lalələrin bağrındakı xalları yerinə qoyurdu.
O, rəsmlərini işləyəndə hər şeyi
unudardı. Elə bil nə acırdı, nə
susayırdı. 10-12 saat, bəzən də bütün
sutkanı işlədiyi vaxtlar olub. Səttarın
əsərləri saysız-hesabsızdır. Bir çox
ziyalıların evində onun işləri var.
Hamısını da özü bağışlayıb.
Kəpəz etüdləri: Qoca və yaralı Kəpəzi,
gözəl Göygölü, əsrarəngiz
Maralgölü, üzbəüz meşəli,
güllü-çiçəkli dağları görəndə
adama elə gəlir ki, Allah bütün gözəllikləri
məhz bura bəxş etmişdir. Kəpəzin
zirvəsindən aşağıya doğru sal-sal ağ
daşlar, iri qayalar göz oxşayır. Elə bil dağ
döşünə iri mirvari dənələri
səpələmisən. Təbiətin yaratdığı bu
səhnədə bütün "dekorasiyalar" yerli-yerindədir.
Sanki dünyanın gözəlliklərini
görüb-götürmüş, zəngin
təxəyyüllü bir rəssamın əli ilə
çəkilmişdir. "Kəpəzin göz
yaşları"na dərin düşüncələrlə
hakim kəsiləndə belə duyğulardan yan ötmək
olmur. Bir dəfə yenə Səttar Bakıda darıxır,
özü demişkən, havası çatmır. Dostu Arif
Məlikova zəng edir ki, məni Bakıdan çıxar. Bu
dəfə Gəncəyə, oradan da Kəpəzə,
Göygölə tərəf yollanırlar. Çox rəssamlar
Göygölü, Kəpəzi çəkib. Amma hamı
aşağıdan - Kəpəzin ətəyindən,
Göygölün kənarından baxıb çəkib.
Səttar da bir xeyli o yana, bu yana baxıb, eskizlər
çəkir, amma istədiyi ürəyincə
alınmırdı. Üzünü Arif Məlikova tutur ki,
gəl, Kəpəzin başına çıxaq. Görkəmli
bəstəkarımız o günləri xatırlayaraq deyir:
"Ani olaraq duruxdum. Axşamdan yağış
yağmışdı, hər yan palçıq, otlar,
çiçəklər nəmli idi. Amma Səttarın
istəyi mənim üçün əziz idi. Tez yaxın
kənddən traktor xahiş etdim. Səttarla Kəpəzə
qalxdıq". Səttar burada bir ayrı gözəlliklə
üz-üzə qaldı, hər şeyi unutdu.
Nəmli-palçıqlı çəmənlikdəcə
yerə oturdu, rəngli flomasterlərlə eskizlər çəkdi.
Nə qədər işlədisə də, yenə nə
isə ürəyinə yatmırdı.
- Arif, Kəpəz kompozisiyaya girmir - darıxmış halda
üzünü dostuna tutdu.
- Səttar, sən ki, Kəpəzin
əlində deyilsən, Kəpəz sənin əlindədir,
götür yerini dəyiş.
Uşaq kimi sevinir, istədiyi nəticəni
almışdı. Sən demə, Göygöl Kəpəzin
yaralı qəlbindən axan dumduru göz yaşları
imiş.
Gur, şəlalə saçları onun rəssam
təbiətinə çox yaraşırdı. Səttar
haqqında söz demək çətindir. Elə
şeylər var ki, onu sözə çevirmək olmur,
gərək onu hiss edəsən. Onu deyə bilərik ki, Azərbaycanın
gözəl mənzərəsini bir-iki yox, yüzlərlə
əsərinə köçürüb. Azərbaycanı
Səttar gözəllikdə görən yoxdur, çünki
o, Azərbaycanın təbiət
mənzərələrinə öz mənliyini də daxil
edib. Bu əsərlər insan təfəkkürü
işığından süzülsə də, orada
təbiətin özü də var, Səttar da.
Səttarın sənətkar dahiliyi məhz bundan
başlayır.
Səttar fırçasından yaranan lirik
mənzərələrdə poetik əhval-ruhiyyə və
kompozisiya quruluşu, boyalarda kolorit gözəlliyi çox
güclüdür. O, əsərlərində təbiətin
real mənzərəsindən götürdüyü motivləri
özünün sonsuz təxəyyülünün məhsulu
olan şərti təsvir formaları ilə üzvi
şəkildə əlaqələndirirdi.
Mənzərələrini işləyəndə
açıq rənglərin - ağ, mavi, çəhrayı,
yaşıl və sair rənglərin vəhdətinə
üstünlük verərdi. Bu rənglər daxilən işıqlı
bir insan olan ustadın özünün xarakterinə uyğun
idi. Ümumiyyətlə isə, onun sənət
dühasını sözlə təhlil etmək
çətindir. Sadəcə, rəsmlərə baxmaq
lazımdır.
Dahi sənətkar Səttar Bəhlulzadə 65 yaşında
Moskva xəstəxanalarının birində həyata vida dedi.
1974-cü ilin bir payız günü, oktyabrın 14-ü idi.
Fəxri xiyabanda yox, doğulduğu Əmircanda,
anasının məzarı yanında dəfn olunmasını
vəsiyyət etmişdi. Axı o, təmtərağı yox,
təbiiliyi, azadlığı sevirdi.
Azərbaycan.- 2008.- 17 fevral.- S. 5.