Babayeva T.

 

Yerli teleseriallar istehsalı

Tanınmış rejissor Ramiz Həsənoğlu bu vacib məsələnin həyata keçirilməsi yolları barədə danışır


Son illərdə həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilən teleseriallara əhalinin münasibəti birmənalı deyil. Kimisi teleseriallara baxa-baxa gərgin iş günündən sonra dincəlir, kimisi darıxdırıcı həyatına rəngarənglik qatır, kimisi də ümumiyyətlə, "sabun köpükləri"nə baxmır.
Bəzi yaradıcı adamlar isə hesab edirlər ki, belə serialları Azərbaycanda da çəkmək olar və buna dəyər. Film çəkmək, filmə çəkilmək arzusu ilə yaşayan bu insanlar, heç olmaya teleseriallar vasitəsilə "qurdlarını öldürmək" istəyirlər. Amma onlar bu istəklərini də həyata keçirməkdə acizdirlər.
Çünki yerli televiziyalar efirdə nümayiş etdirdikləri serialları istehsal etmir, xarici ölkələrdən idxal edirlər. Axır vaxtlar isə yerli teleserialların istehsalı məsələsi aktuallaşıb. Bunun üçün dövlət büdcəsindən vəsaitin ayrılması, tender yolu ilə həmin vəsaitin telekanallarda serial çəkilişlərinə yönəldilməsi kimi fikirlər səslənir. Televiziya filmlərinin inkişaf perspektivləri və incəsənətin bu sahəsindəki problemlərə nəzər salmaq üçün tanınmış rejissor Ramiz Həsənoğlu ilə söhbətləşdik.
- Bu, çox ağrılı bir mövzudur. Bununla bağlı həm mətbuatda, həm televiziya proqramlarında müxtəlif fikirlər də səslənib. Mən onu deyə bilərəm ki, Azərbaycanın teleməkanı bu sahədə böyük işlər görmək iqtidarında deyil. Çünki bütün dünyada teleseriallar çəkən böyük ölkələr öz işlərini bazar üzərində qurublar. Yəni, teleseriala sərf olunan xərc əsas etibarilə reklamdan əldə olunur. Azərbaycan teleməkanının auditoriyası isə kiçik olduğuna görə reklam o qədər də gəlir gətirmir. Amma teleserial çəkilişi kifayət qədər məsrəf tələb edir. Ona görə də bir neçə üsuldan istifadə etmək olar. Məsələn, imkanlı şəxsləri bu işə cəlb etmək, onların maddi vəsaiti hesabına seriallar çəkmək və qonşu ölkələrin - Türkiyənin, Rusiyanın, Orta Asiyanın bazarına girmək mümkündür. Amma bu seriallar elə səviyyədə çəkilməlidir ki, xarici bazarda yer tuta bilsin. Bunun da sayəsində reklam gəlsin, əldə olunan gəlir hesabına seriallar çəkilsin. Bilirsiniz, bu elə məsələdir ki, baş tuta da bilər, tutmaya da… Amma mən güman edirəm ki, bizdə bu yolla teleserialların istehsalı alınmayacaq.
- Bəs, vəziyyətdən çıxış yolunu nədə görürsünüz?
- Mənim aləmimdə, Azərbaycan kimi spesifik bir ölkədə teleserialların istehsalı ilə bağlı məsələnin bir həlli var. Ölkəmizin zəngin təbii sərvətləri var və bundan da qazanc götürülür. Azərbaycanın öz gəlirindən mədəniyyətinə, maarifçiliyinə yetərincə pul xərclənilir, bunu söhbətləşdiyimiz sahəyə də yönəltmək olar.
- Siz bunun mexanizmini necə görürsünüz? Teleserialların çəkilişlərinə dövlət büdcəsindən vəsaitin ayrılması nə dərəcədə məqsədəuyğundur və nə vaxta qədər davam edə bilər?
- Hazırda dövlət kinematoqrafa diqqəti artırıb. Məsələn, artıq gələn il kino çəkilişləri üçün altı milyon manat vəsait nəzərdə tutulub. Bu, az pul deyil. Telekanallara isə dövlətin köməyi tender vasitəsilə ola bilər. Maraqlı layihələr müzakirə edilər və tenderin qalibinə maliyyə vəsaiti ayrılar. Mənə elə gəlir ki, indi dövlətin bir nömrəli vəzifəsi vətəndaşlarının mənəvi tələbatını ödəmək, onların bədii zövqünü korlamaqdan qorumaqdır. Dövlət gələcəyi naminə hökmən mənəviyyatla bağlı proqramlar həyata keçirməlidir. Dövləti qabağa aparan mənəviyyatca inkişaf etmiş insanlar ola bilər. Bunun üçün də gərək pul xərclənsin. Dövlət televiziyasında çalışdığım üçün dövlət telekanalının siyasəti mənə daha çox aydındır. Burada mənəviyyatla bağlı problemlər gündəmə gətirilir. Bu mənada başqa telekanallarda göstərilən serialların mənəvi-əxlaqi problematikası ilə Azərbaycan Televiziyasında göstərilən serialların mənəvi-əxlaqi problematikası fərqlidir. Buna görə də dövlət televiziyasında serialların çəkilişində maarifləndirici mövzulara xüsusi yer ayırmaq lazımdır. Serial deyəndə, yalnız ailə-məişət mövzuları nəzərdə tutulmamalıdır. Eyni zamanda, tarixlə, keçmişlə bağlı, hətta gələcəklə bağlı çoxseriyalı filmərin çəkilməsindən danışılmalıdır.
- Ramiz müəllim, siz özünüz onlarla televiziya tamaşasının rejissorusunuz. Qabaqlar lentə alınan tamaşalar keyfiyyətinə görə, indi nümayiş olunan əcnəbi seriallardan geri qalmır, çəkilən tək-tük yerli seriallardan isə qat-qat səviyyəli olurdu. Bəlkə, biz seriallardan yox, televiziya tamaşalarından başlayaq?
- Bilirsiniz, televiziya tamaşaları da böyük məsrəf tələb edir və bu baxımdan onlar heç fərqlənmirlər. Biz vaxtilə "Fatehlərin divanı" serial şəklində fikirləşmişdik. Bu günə qədər biz onun artıq 50 seriyasını çəkib qurtarmalıydıq. "Fatehlərin divanı" türk tarixinin ən önəmli səhifələrini, ən önəmli şəxslərinin gördükləri işləri əks etdirməliydi. Çox təəssüf ki, biz onu tamamlaya bilmədik. Son illərdə Azərbaycan Televiziyasının rəhbərliyinin dəyişməsi, cavan adamların işə cəlb olunması efirimizi xeyli dəyişib. Bununla bağlı mənim çalışdığım və başçılıq etdiyim "
Sabah" Yaradıcılıq Emalatxanasının perspektivləri də kifayət qədər artıb. Çalışırıq ki, planlarımız bizim rəhbərliyin diqqətini cəlb etsin və yenidən öz işlərimizi davamlı şəkildə görə bilək. Seriallara gəlincə, əgər dövlət bu məsələni milli proqram şəklində öz nəzarəti altına götürməsə, teleseriallar epopeyası çox kələ-kötür alınacaq. Necə ki, indiyə qədər çəkilən bütün seriallara iddia irəli sürmək olar. Dünya təcrübəsi var, biz ondan bəhrələnməli və ilk növbədə bir neçə sahəyə fikir verməliyik. Bunlardan birincisi prodüser probleminin həllidir. Prodüserlər mühərrik rolunu oynayırlar: vəsait tapırlar, sifariş qəbul edirlər, onun həyata keçməsini təmin edirlər. Ona görə də bu insanlar yüksək səviyyəli peşəkarlar olmalıdır. Onlar təkcə pul qazanmaqla məşğul olmamalıdırlar. Prodüserlərin özlərinin mənəvi-əxlaqi prinsipləri elə şəkildə olmalıdır ki, millətə lazım olan məhsul ortaya qoya bilsinlər. Millətin problemlərinə, onları maraqlandıran mövzulara yaxın, doğma olmalıdırlar.
- Yaradıcı potensial barədə nə deyə bilərsiniz?
- Mənə elə gəlir ki, yaradıcı potensial hansısa mərhələdə bir qədər axsaya bilər. Azərbaycan elə bir məkandır ki, burada müəyyən ənənələr var və o ənənələr hələ də yaşayır. Azərbaycanın yetərincə güclü kinematoqrafı olub. Həmin kinematoqrafda çalışan adamların bir çoxu hələ həyatdadır. Bundan başqa, gənclər gəlir. Yaradıcı gənclərin üzə çıxması üçün istər Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Kinematoqrafçılar İttifaqı, istərsə də Kinorejissorlar Gildiyası festivallar, müsabiqələr keçirir. Bu işlər görüldükcə, potensial yavaş-yavaş üzə çıxır. O potensialdan istifadə etmək mümkündür və lazımdır. Ola bilsin ki, ilk dövrlər bizim serialları ortaya çıxarmaq üçün kənardan mütəxəssislər - ssenaristlər, rejissorlar cəlb etmək lazım gəlsin. Amma gec-tez bizim öz kadrlarımız yetişəcək və işimizi özümüz görəcəyik.
- Bəziləri hesab edirlər ki, biz təkcə yerli seriallar çəkməklə kifayətlənməməli, həm də xarici seriallardan qurtulmalı, onları yerli ekranlardan sıxışdırmalıyıq. Sizcə, buna necə nail olmaq olar və ümumiyyətlə, bunu etmək lazımdırmı?
- Onların arasında maraqlı filmlər var. Ucuz olduğuna görə ikinci dərəcəli ölkələrdən filmlər almaq lazım deyil. İspaniya, İtaliya, Fransada da seriallar çəkilir. Həmin serialların mövzusu çox zaman təkcə məişət mövzusunu deyil, eyni zamanda tarixi, mədəniyyəti əhatə edir. Onları alıb, professional şəkildə tərcümə edib, tamaşaçıya təqdim etmək lazımdır. Təxminən 10-15 il bundan əvvəl Leonardo da Vinçi haqqında çox gözəl bir serial nümayiş olundu. Bütün dünya o seriala baxdı və ona valeh oldu. İndinin özünə qədər bir çox mədəniyyət proqramlarında həmin serialın təsirindən danışılır. Demək istəyirəm ki, belə filmlər, mənzərə, heyvanat aləmi, flora, mədəniyyət xadimləri ilə bağlı seriallar, silsilə verilişlər tamaşaçıların xeyrinədir və onların ehtiyaclarını ödəyir. Ona görə də filmlər, seriallar alınanda saf-çürük edilməli və yüksək səviyyədə dublyaj olunmalıdır. Efirdə hər nə gəldi nümayiş etmək olmaz. Bizim bəzi telekanallarımız hətta lisenziyasız filmlər göstərirlər. Bu, biabırçılıqdır.
- Dublyajdan söz düşmüşkən, hər telekanal filmləri fərdi şəkildə səsləndirir? Bu sahədə əsas çatışmazlıq nədir?
- Əsas problem az məsrəflə çox seriya dublyaj etməkdir. Bu sahədə Azərbaycan Televiziyasının təcrübəsi daha önəmlidir. Burada dublyajın keyfiyyəti bəzi başqa telekanallarla müqayisədə daha professionaldır və yüksək səviyyəli tamaşaçının tələbəni ödəyə bilir.
- Ramiz müəllim, serialların çəkilməsi ilə bağlı tender elan edilsə, "Sabah" Yaradıcılıq Birliyi orada iştirak edəcək?
- "Sabah" Azərbaycan Televiziyasının bir qurumudur. Ona görə də çox çalışacağam ki, televiziyanın rəhbərliyi başqa layihələrlə bərabər, tender çərçivəsində vaxtilə uğurlu layihə olmuş "Fatehlərin divanı"nın davamının çəkilməsini də təmin etsinlər. Mən buna böyük ümid bəsləyirəm.
- Sonda, bu gün səviyyəli teleserial çəkə biləcək hansı rejissorların adlarını çəkə bilərsiniz?
- Şübhəsiz ki, belə rejissorlar var. Mən ad çəkmək istəməzdim. Amma istər vaxtilə "Sabah"ın sıralarında çalışmış, istər başqa telekanallarda işləyən ciddi rejissorlar var ki, kifayət qədər qayğı və vəsait olsa, ortaya peşəkar iş qoya bilərlər.

 

Xəzər.- 2008.- 23 fevral.- S. 18.