Arzumanlı V.

İsrail təəssüratları

Bu ilk dəfə Xocalı faciəsi ilə bağlı dəyirmi masa və anım mərasimi keçirildi

Fevralın 16-dan 20-dək Yaxın Şərq Azərbaycanlıları Konqresi və Azərbaycandan Çıxmışların Ümumisrail Birliyinin təşəbbüsü və dəstəyi ilə (hər iki təşkilatın rəhbəri-prezidenti tanınmış hüquqşünas və iş adamı Aleks Şapiro-Sulimandır) Dünya Azərbaycanlıları Konqresi Azərbaycan Nümayəndəliyinin işgüzar heyəti İsraildə səfərdə oldu. Səfərin əsas məqsədi İsrailin bəzi rəsmi dairələrində və qeyri-hökumət təşkilatlarında görüşlər keçirmək, Xocalı soyqırımı və Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı həqiqətləri İsrail ictimaiyyətinə çatdırmaq, Azərbaycan-İsrail münasibətlərinin daha da intensivləşdirilməsinin və gücləndirilməsinin yollarını müəyyənləşdirmək, DAK Azərbaycan Nümayəndəliyi ilə Yaxın Şərq Azərbaycanlıları Konqresi arasında əməkdaşlığı gücləndirməkdən ibarət idi.

DAK-ın Azərbaycan nümayəndəliyini sədr-hüquqşünas İsmayıl Ağayev, sədr müavini, professor Vaqif Arzumanlı, Şimal (Quba) bölgəsinin rəhbəri Vaqif Əhmədov təmsil edirdilər. İlk görüşümüz fevralın 18-də oldu. Yerusəlim şəhərində - Knessitində (Parlamentində) olduq. Knessitin (Bu ölkənin parlamenti 1949-cu ildən Yerusəlimdə yerləşir (V.A.) Beynəlxalq Münasibətlər Daimi Komissiyasının sədri David Talla görüşümüzdə çox önəmli çıxışlar oldu. Komissiyanın sədri belə görüşlərin əlaqələr üçün olduqca vacib olduğunu söylədi.

Təbii ki, mən, İsmayıl Ağayev, Vaqif Əhmədov Azərbaycan-İsrail münasibətlərindən, Xocalı faciəsindən, bütünlüklə XX əsrdə azərbaycanlılara qarşı törədilmiş soyqırımlardan damşdıq. Hiss olundu ki, İsrail Knessitində ümumiyyətlo Xocalı soyqırımı və azərbaycanlılara qarşı erməni daşnaklarının və onların havadarlarının törətdikləri vəhşiliklər barədə kifayət qədər məlumat yoxdur. Məncə bunun da günahı ilk növbədə İsrail-Azərbaycan - parlamentlərarası dostluq və əməkdaşlıq komissiyasının sədri Yosef Şaqalda, elecə də Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Azərbaycan-İsrail parlamentlərarası komissiyasının sədri Yevda Abramovdadır. Qeyd edim ki, həm bu, həm də başqa məqamlara gələcək cıxışlarımda toxunacam. İndi oxuculara sadəcə görüşlərlə bağlı məlumat vermək istəyirəm. Beləliklə, bizim nümayəndə heyəti Knessitin daimi komissiya sədrindən xahiş etdi ki, Xocalı faciəsi məsələsinə İsrail parlamentində baxılıb, bu qansız aktın beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində soyqırım faktı kimi qəbul olunmasına cəhd göstərilsin. David Tal isə bu məsələnin mümkünlüyü ilə yanaşı, soyqırım məsələsinin İsrail-Azərbaycan parlamentlərarası komissiyasının təklifı ilə Knessitin gündəliyinə salınması ilə reallaşa biləcəyini dedi. Yəni yenə də iş artıq bizə qalır. Əgər təklif edilərsə, o zaman Knessit üzvlərinin Xocalı faciəsinə mütləq soyqırım aktı kimi qiymət verəcəklərinə inandığını söyləyir David Tal. Komissiya sədri deyir ki, bəzi dairələrin hər cür cəhdlərinə baxmayaraq, İsrail parlamenti bir müddət əvvəl qondarma "erməni soyqırımı" məsələsinin Knessitdə müzakirəsinin qarşısını almış və bütünlükdə belə bir addımın əleyhinə çıxmışdır.

Bir sözlə, görüş zamanı cox gözəl fikir mübadiləsi oldu, ən əsası İsrail və Azərbaycan diasporlarının birgə fəaliyyətinin mümkün yollarından danışıldı. İsrail Knessitində növbəti görüşümüz bir qrup deputatla oldu. Tanmmış İsrail parlamentariləri - Marina Salotkina, İsrael Kats, Amiya Tom, Zeyev Elkin ilə keçirilən görüş zamanı da Azərbaycan-İsrail münasibətlərindən, diasporlarımız və lobbilərimiz arasındakı əlaqələrdən, Xocalı soyqırımı və Dağlıq Qarabağ həqiqətlərindən danışdıq.

Qonaqları çöx diqqətlə və böyük maraqla dinləyən parlamentarilər də Ermənistan-Azərbaycan münasibətləri barədə onlarda çox az məlumat olduğunu bildirdilər və bu cür görüşlərin olduqca əhəmiyyətli oldugunu dilə gətirdilər. Digər görüşlərimizdə olduğu kimi, bu görüşdə də vurğulandı ki, Azərbaycanla İsrail arasındakı qarşılıqlı münasibətlərin daha da genişlənməsi üçün yeni təşəbbüslərə, qarşılıqlı rəsmi və qeyri-rəsmi görüşlərə ehtiyac vardır. İsrailli parlamentarilər bu faktı xüsusi olaraq nəzərə çatdırdılar ki, əgər İsraildə Azərbaycan dövlətinin səfirliyi açılarsa, bu hər iki ölkənin xeyrinə yeni addımların atılması yolunda çox böyük imkanlar yarada bilər.

Təl-Əvivin yaxınlığındakı Rişon Zeion İnzibati Mərkəzində də çox maraqlı görüşümüz oldu. Şəhər meri Meir Nitzan bizi cox böyük mehribanlıqla qarşıladı. 25 ildir bu vəzifədə çalışan Meir Nitzan (cənab Meir Nitzan həm də hərbçi kimi briqada generalıdır) Azərbaycan və azərbaycanlılar haqqında xeyli məlumata malikdir.

Amma yenə də ölkəmiz haqqında yeni məlumatlar almağa calışdı. Xüsusən, onun bütün dünyada yaşayan azərbaycanlılar, Cənubi Azərbaycanda (İranda) yaşayan soydaşlarımız barədə verdiyi maraqlı sualların cavablarından çox məmnun qalan cənab Meir Nitzan bu görüşdən sonra Təl-Əvivin məşhur İsrail dövlətinin dostları xiyabanında Azərbaycan Respublikasının da dövlət bayrağının dalğalanacağına söz verdi. O, bu sözləri Azərbaycandan gəlmiş qonaqlar adından Dövlət Bayrağımızın (İri həcmli) şəhər merliyinə bağışladıqdan sonra böyük fəxrlə dilinə gətirdi. Ertəsi gün, yəni fevralın 19-da günün birinci yarısında Təl-Əvivin və Rişon Lezionun şəhər rəsmilərinin, KİV nümayəndələrinin və Azərbaycandan gəlmiş qonaqların iştirakı ilə "əbədi məşəl" parkının görməli yerində Azərbaycan Respublikasının bayrağı ucaldıldı. Azərbaycan-İsrail münasibətləri tarixində bu ilk hadisə oldu ki, İsrail torpağında ölkəmizin bayrağı dalğalanmağa başladı. Mərasimdə çıxış edənlərin hamısı ölkələrimiz arasında münasibətlərin yaxşılaşdırılması istiqamətində kifayət qədər imkanın mövcudluğundan danışdılar.

Elə həmin gün Türkiyənin İsraildəki səfirliyində çox möhtəşəm bir tədbir keçirildi. Bu, İsraildə ilk dəfə Xocalı faciəsi ilə bağlı hazırlanmış dəyirmi masa və anım mərasimi idi.

Tədbiri Türkiyənin İsraildəki böyük elçisi Namiq Tan açdı. Mənim Xocalı soyqırımı ilə bağlı geniş məruzəm oldu. O cümlədən, İsrail Knessitinin üzvləri - Mixail Nudelman, Mixail Klayner, İsrael Kats, İsrail Azərbaycanlıları Konqresinin sədri Aleks Şapiro, DAK AN-nin sədri İsmayıl Ağayev, İsrail Beynəlxalq Mətbuat xidmətinin rəhbəri Mixail Sutodski və başqaları da çıxış edərək, Xocalı faciəsindən danışdılar.

Xocalı faciəsinin dəhşətlərindən bəhs edən sənədli filmin nümayişi də tədbir iştirakçılarının təəssüratlarını xeyli genişləndirdi. Bəzi xarici ölkələrin diplomatik nümayəndələrinin də qatıldığı bu tədbirdə Azərbaycandan gəlmiş qonaqların hazırlığı sərgi və foto sənədlərin nümayişi hamıda böyük maraq oyatdı. Xocalı faciəsi ilə bağlı xeyli sayda kitab və broşüra da qonaqlara və Türkiyə səfirliyinə təqdim edildi.

Xatırladım ki, Xocalı faciəsinin 16-cı ildönümü münasibətilə Türkiyə səfırliyində keçirilən möhtəşəm tədbir həmin gecə təkcə İsrail televiziya kanalları ilə deyil, həmçinin ABŞ, Almaniya, Rusiya və Türkiyə televiziya kanalları (BBS, RTVİ, Star) ilə də işıqlandırıldı.

Bütünlükdə DAK AN-nin İsrailə bir neçə günlük səfəri çox səmərəli keçdi.

Təl-Əvivdə olarkən orada İsrail Azərbaycanlıları Konqresi ilə DAK Azərbaycan Nümayəndəliyi arasında imzalanan niyyət protokolu isə gələcəkdə bu istiqamətdə qarşılıqlı şəkildə çox vacib və lazımlı görüşlərin, tədbirlərin keçirilmşsi üçün möhkəm zəmin oldu.

İsrailə edilən qısamüddətli səfər bir daha sübut etdi ki, rəsmi dövlət səviyyəsində aparılan işlərlə yanaşı, ölkələr arasında qeyri-hökumət təşkilatlarının xətti ilə xeyli iş görmək olar. DAK AN-nin isə bu istiqamətdə görəcəyi işlər kifayət qədərdir.

Üç nöqtə.- 2008.- 22 fevral.- S. 6.