Gülnarə

Xocalı faciəsi bəşəriyyət əleyhinə cinayətdir

Xarici ölkələrdə soyqırımın tanınması istiqamətində iş aparılır

1992-ci ildə Xocalı şəhərində törədilən faciə Azərbaycan xalqının qan yaddaşında dərin iz buraxıb. Xocalı hadisələri zamanı günahsız insanların xüsusi qəddarlıqla qətlə yetirilməsi faciəsi, bəşəriyyət tarixində ən dəhşətli hadisələrdən olduğu sübuta yetiriləcək və zaman-zaman gələcək nəsillərin yaddaşından heç vaxt silinməyəcək. Bu faciə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdiyi analoqu olmayan vəhşilik və qəddarlıq aktıdır. Bu gün Xocalı faciəsinin 16-cı ildönümü ildönümü ilə bağlı nəinki respublikamızda, o cümlədən, dünyanın əksər ölkələrində anma mərasimləri, tədbirlər davam edərək, faciənin günahsız qurbanları bir daha yad edilir. Faciə ilə əlaqədar Türkiyədə soyqırımın bəşəri və insalığa qarşı yönələn akt kimi tanınması istiqamətində müzakirələr aparılıb. TBMM-in vitse-spikeri Gürdal Mumçunun sədrlik etdiyi iclasda çıxış edən Ərdahandan millət vəkili Ənsar Öyüt Xocalı faciəsinin ildönümlərinin Azərbaycanda və bütün türk dünyasında geniş qeyd olunduğunu, bu dəhşətli faciəni törədənlərin öz cəzalarını alacaqlarını bildirib.

   Türkiyə-Azərbaycan parlamentlərarası dostluq qrupunun sədri, millət vəkili Mustafa Kabakçı çıxışına erməni jurnalistinin "Xaç naminə" kitabından sitat gətirərək, qeyd etdi: "Kaplan" adlanan və cəsədlərin yandırılması ilə məşğul olan erməni qrupu martın 2-də 100 azərbaycanlının meyitini Xocalının 1 km qərbində bir yerə gətirdi. Sonuncu yük maşınında 10 yaşlı bir qız uşağı gördüm. Başından və əlindən yaralı idi, üzü göyərmişdi. Soyuğa, aclığa və yaralarına rəğmən hələ sağ idi. Gözlərini ölüm qorxusu sarmışdı. Elə bu zaman, Tiqranyan familiyalı bir əsgər onu cəsəd qalağının üzərinə atdı. Sonra bütün cəsədləri yandırdılar. Sanki yanan cəsədlər arasından bir fəryad eşitdim. Əlimdən bir şey gəlmirdi və mən Şuşaya qayıtdım. Onlarsa xaç naminə müharibəyə davam etdilər.

Bu qorxunc dəhşətin hətta erməni jurnalistində də vicdan əzabı doğurduğunu qeyd edən Mustafa Kabakçı, faciənin qurbanlarına Allahdan rəhmət dilədi və 16 il keçməsinə baxmayaraq, onların yaxınlarına dərin hüznlə başsağlığı verdi. Bildirdi ki, beynəxalq insan haqları təşkilatlarının hesabatlarına görə, Xocalıda şəhid olan mülki insanların sayı 613 nəfərdir. 487 nəfər ağır yaralanmış, 1275 nəfər isə əsir alınmışdır. Təxminən 150 nəfər hələ də itkin düşmüş sayılır. Aparılan araşdırmalar nəticəsində bir çox cəsədin yandırıldığı, qətlə yetirilən onlarla soydaşımızın gözlərinin çıxarıldığı, cəsədlərin tanınmaz hala salındığı müəyyən olunub.

   Xocalı soyqırmı ilə bağlı çıxış edən digər millət vəkili Ərtoğrul Kumçuoğlu bu qətliamı Azərbaycan və Türkiyə yeni tarixinin ən acı, insanlıq tarixinin isə ən qara günlərindən biri kimi dəyərləndirdi. Bildirdi ki, dinc əhaliyə qarşı törədilən bu cinayət bir soqyqırım planının tərkib hissəsidir. Millət vəkili Azərbaycanda 1 milyona yaxın insanın qaçqın və köçkün durumuna düşdüyünü və ölkəmizə səfəri zamanı onların ağır vəziyyətini hər an ürəyində daşıdığını dedi.

   Faciə ilə bağlı tədbirlərdən bir də Strasburqda, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının binasında Azərbaycanın Avropa Şurası yanındakı Daimi Nümayəndəliyi Xocalı soyqırımı qurbanlarının 16-cı ildönümü ilə əlaqədar anma mərasimi keçirilib.

Mərasimdə daimi nümayəndəliyin rəhbəri, səfir Arif Məmmədov ermənilər tərəfindən xalqımıza qarşı törədilmiş, insanlıq tarixində ən dəhşətli cinayətlərdən biri olan bu soyqırımın əsil mahiyyətini açıqlamış, Heydər Əliyev Fondunun Azərbaycan həqiqətləri, o cümlədən, faciə barədə avropalılara dolğun və düzgün məlumat vermək sahəsində apardığı işləri diqqətə çatdırıb, bununla bağlı fond tərəfindən müxtəlif dillərdə nəşr edilmiş kitablardan, günahkarların layiqli cəzalarını alacaqlarını və haqq-ədalətin öz yerini tapacağını bildirib. Xocalı faciəsi qurbanlarının xatirəsi birdəqiqəlik sükutla yad edilib.

   Tədbirdə Avropa Şurası yanında akkreditəolunmuş diplomatik korpusun və nümayəndəliyimizin əməkdaşları, Strasburqda təhsil alan tələbələrimiz, Azərbaycan diasporunun təmsilçiləri iştirak edib.

Nümayəndəlik tərəfindən Xocalı soyqırımı haqqında tutarlı məlumatları özündə əks etdirən pres-reliz hazırlanmış və Avropa Şurasının Katibliyi, üzv ölkələrin daimi nümayəndəlikləri və eləcə də, Strasburqda fəaliyyət göstərən konsulluqlar arasında yayılıb.

   Xocalı soyqırımının 16-cı ildönümü ilə əlaqədar Nyu-Yorkda da silsilə tədbirlər keçirilib. Qeyd edək ki, şəhərdəki "Türk Mərkəzi"ndə və Azərbaycan Respublikasının BMT yanında daimi nümayəndəliyindəki tədbirlərdə ABŞ-da yaşayan Azərbaycan, türk diaspor təşkilatlarının rəhbərləri və üzvləri iştirak edib. Mərasimlərdə 1992-ci il fevralın 26-da Xocalı şəhərində erməni və rus hərbi birləşmələri tərəfindən günahsız əhaliyə qarşı törədilən soyqırım aktında həlak olan Azərbaycan oğul və qızlarının xatirəsi birdəqiqəlik sükutla yad edildi.

   Tədbirdə Azərbaycan Respublikasının BMT-dəki daimi nümayəndəsi A.Mehdiyev çıxış edərək, bu hadisəni Azərbaycan xalqına qarşı yönəlmiş böyük bir cinayət olduğunu bildirdi.

   Tədbirin sonunda "Dua" adlı film nümayiş etdirildi.

   Eyni zamanda, 2008-ci il fevralın 26-da Azərbaycan diasporunun təşkilatçılığı ilə Ermənistanın BMT yanındakı daimi nümayəndəliyi qarşısında etiraz nümayişi keçirilib. Nümayişdən sonra Ermənistanın işğalçı siyasətini pisləyən bəyanat qəbul edilib və Ermənistan nümayəndəliyinə təqdim edilib.

   Kaliforniyanın San Bernardino Universitetində Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsi yad edilib.

Azərbaycan Respublikasının Los Ancelesdəki baş konsulluğu, Amnesty İnternational və San Bernardino Universitetində təhsil alan tələbələrin birgə təşkil etdikləri tədbirdə baş konsul Elin Süleymanov, Amnesty İnternational təşkilatının prezidenti Alfredo Bonilla və universitetdə təhsil alan azərbaycanlı tələbə Qalib Rüstəmov çıxış ediblər. Bildirilib ki, bu soyqırımı planlaşdıran və həyata keçirən müharibə cinayətkarlarının hazırda Ermənistanda hakimiyyətə gəlmələri qorxulu tendensiyadır. Sonra Xocalı soyqırımından bəhs edən videofilm nümayiş olunub.

   Xocalı soyqırımının 16-cı ildönümünə həsr olunmuş silsilə tədbirlərdən biri də Azərbaycanın Çexiyadakı səfirliyində keçirilib. Mərasimdə Çexiyada akkreditə olunmuş diplomatik korpusun nümayəndələri, o cümlədən, Türkiyə, Gürcüstan və Moldovanın səfirləri, Ukraynanın müvəqqəti işlər vəkili, Çexiya xarici işlər nazirliyinin nümayəndəsi, Çexiyanın Türkiyədəki keçmiş səfiri, Çexiyada yaşayan həmyerlilərimiz və bu ölkədə təhsil alan azərbaycanlı tələbələr iştirak ediblər.

Tədbiri giriş sözü ilə Azərbaycanın Çexiyadakı səfiri Tahir Tağızadə açaraq, Xocalı soyqırımı barədə məlumat verib, günahsız insanların - qocaların, qadınların və uşaqların amansızlıqla qətlə yetirildiyi həmin hadisənin bəşəriyyət tarixində qara ləkə olduğunu söyləyib. Çexiyanın Türkiyədəki keçmiş səfiri Tomaş Lanye Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünün kökləri haqqında danışmış, Sovet İttifaqının "Parçala və hökmranlıq et!" siyasətinin Xocalı faciəsinə gətirib çıxaran amillərdən biri olduğunu qeyd edib. Liditse memorialının direktoru Miloş Çerventsl Çexiya xalqının da 1942-ci ildə Liditsedə soyqırıma məruz qaldığını, bu hadisədən yarım əsr sonra eyni hadisələrin Xocalıda təkrarlanmasının hamı kimi onu da dəhşətə gətirdiyini, Xocalı soyqırımının cəmi 16 il bundan öncə baş verdiyindən bunun Çexiya gəncləri üçün daha böyük təsir qüvvəsinə malik olduğunu qeyd etdi.

   Tədbirdə Mehriban Ələkbərzadənin Xocalı soyqırımına həsr etdiyi sənədli filmi nümayiş olundu və Xocalı qurbanlarının ruhu birdəqiqəlik sükutla yad edildi.

   Eyni zamanda, Azərbaycanın Tacikistandakı səfirliyində Xocalı soyqırımının qurbanları anılıb. Tədbirdə Düşənbədəki Azərbaycan diaspor təşkilatlarının üzvləri, tacik xalqının nümayəndələri, jurnalistlər işrirak edib, şəhidlərin xatirəsi birdəqiqəlik sükutla yad olunub.

Səfirliyin nümayəndəsi N.Ağababayev Xocalı şəhərinin müdafiəçiləri və dinc sakinlərinə qarşı törədilmiş soyqırım haqqında məlumat verib, erməni terrorçularının keçmiş sovet ordusunun 366-cı motoatıcı alayı ilə birgə Xocalını tamamilə yer üzündən sildiklərini, qətlə yetirilən insanların cəsədlərinin təhqir edildiyini, əsirlərə misli görünməmiş əzab verildiyini bildirib.

   Mərasimdə çıxış edənlər Xocalıda törədilən faciənin ancaq Azərbaycan xalqına qarşı deyil, ümumən insanlığa qarşı ən ağır cinayətlərdən biri olduğunu bildirdilər. Tədbirdə Xocalı faciəsini əks etdirən kitab və şəkillərdən ibarət sərgi və faciə ələ bağlı sənədli film nümayiş olunub. Xocalı faciəsi haqqında materiallar toplusu, həmçinin, Heydər Əliyev Fondu tərəfindən ingilis dilində Qarabağ haqqında çap olunmuş kitabçalar, "Erməni terroru", "Xocalı soyqırımı" kitabları Tacikistandakı səfirlik və beynəlxalq təşkilatların nümayəndəliklərinə göndərilib.

   Azərbaycanın Özbəkistandakı səfirliyində də Xocalı faciəsinin 16-cı ildönümü ilə əlaqədar anma mərasimi keçirilib.

   Tədbirdə Daşkənddə yaşayan Azərbaycan və türk diaspor təşkilatlarının üzvləri iştirak edib. Əvvəlcə faciə qurbanlarının xatirəsi birdəqiqəlik sükutla yad olunub, şəhidlərin ruhuna dua oxunub.

   Azərbaycanın Özbəkistandakı səfiri Namiq Abbasov Xocalı faciəsinin yaranma səbəbləri, onun kökləri haqqında iştirakçılara geniş məlumat verib. Səfir bildirib ki, erməni faşistləri və onların havadarlarının Xocalıda törətdikləri qırğınlar XX əsrin ən dəhşətli faciələrindən biri kimi tarixə düşüb.

   Onun sözlərinə görə, Xocalının yer üzündən silinməsində keçmiş sovet ordusunun 366-cı motoatıcı alayı bilavasitə iştirak etmiş, şəhərin dinc əhalisinə divan tutulmuş, görünməmiş vəhşiliklər törədilmişdir. Qadınlar, qocalar, uşaqlar, hətta südəmər körpələr qaddarlıqla qətlə yetirilmiş, əsir götürülən insanlar ağılasığmaz işgəncələrə, zülmə və təhqirlərə məruz qalmışlar.

Türkiyənin Özbəkistandakı səfiri Kamal Asya, Daşkənddəki Axıska Türkləri Mədəni Mərkəzinin sədri Ömər Salman, soydaşlarımızdan Südabə Məmmədova, Yusif Əliyev və başqaları ermənilərin və onların havadarlarının bu vəhşiliklərini ittiham edib.

   Mərasimdə "Məhv edilmiş şəhər" adlı sənədli film göstərilib, iştirakçılara Xocalı faciəsi ilə əlaqədar məlumatlar toplusu paylanılıb.

Xocalı faciəsinin qurbanları Azərbaycanın Təbrizdəki baş konsulluğunda da anıldı. Mərasimdə Türkiyənin Təbrizdəki baş konsulluğunun əməkdaşları, Azərbaycandan dəvət olunmuş ziyalılar, şəhər ictimaiyyətinin nümayəndələri iştirak edib. 1992-ci il fevralın 26-da erməni cəlladları tərəfindən Azərbaycanın Xocalı şəhərində törədilən hərbi cinayət nəticəsində şəhid olan həmvətənlərimizin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. Baş konsul Ayxan Süleymanov mərasim iştirakçılarına Xocalı soyqırımı barədə geniş məlumat verib. Bildirib ki, eməni daşnakları Xocalı şəhərinin dinc sakinlərini qətlə yetirməklə, uzun illərdən bəri Azərbaycan xalqına qarşı həyata keçirikləri cinayətləri növbəti dəfə təkrarlayıb.

AMEA-nın Naxçıvan Bölməsinin Tarix, Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun direktoru, tarix elmləri doktoru Fəxrəddin Səfərli və AMEA-in Naxçıvan Bölməsinin İncəsənət, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun elmi işçisi, yazıçı-publisist Rafiq Babayev çıxışlarında erməni millətçilərinin 200 ilə yaxın bir dövrdə qədim Azərbaycan torpaqlarında törətdikləri ağır cinayətlərdən bəhs etdi. Qeyd olundu ki, Xocalı soyqırımı erməni daşnaklarının təkcə Azərbaycan xalqına deyil, bütün sülhsevər bəşəriyyətə qarşı törətdikləri hərbi cinayətdir.

   Mərasimdə "Xocalı faciəsi" sənədli filmi və soyqırımı əks etdirən fotosərgi nümayiş olunmuşdur.

   Azərbaycanın İspaniya Krallığındakı səfirliyində Azərbaycan və türk diasporu nümayəndələrinin, yerli ictimaiyyətin təmsilçilərinin iştirakı ilə Xocalı faciəsini anma mərasimi keçirildi. Tədbirdə Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinin birdəqiqəlik sükutla yad edildikdən sonra, səfir Məmməd Əliyev 1992-ci ilin fevralında erməni millətçilərinin Xocalıda törətdikləri vəhşiliklər haqqında iştirakçılara ətraflı məlumat verib, bu faciənin Azərbaycan xalqının yaddaşından heç vaxt silinməyəcəyini vurğulayıb. O bildirib ki, yalnız Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin yenidən siyasi rəhbərliyə qayıtmasından sonra erməni cəlladlarının xalqımıza qarşı törətdikləri dəhşətli cinayətlər, o cümlədən, Xocalı soyqırımı barədə həqiqətlər dünya dövlətlərinə, beynəlxalq ictimaiyyətin nəzərinə çatdırıldı.

   Xocalı soyqırımı həqiqətlərinin İspaniya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırılması məqsədilə bu ölkənin nüfuzlu "El Pais", "El Mundo", "La Razon" və "ABC" qəzetlərinin müxbirləri toplantıya dəvət olunmuşdu.

Tədbirin sonunda Xocalı soyqırımına dair fotostend və film nümayiş etdirildi.

   İtaliyada Xocalı faciəsinin 16-cı ildönümü ilə bağlı bu ölkədə yaşayan soydaşlarımızın iştirakı ilə tədbir təşkil olundu. Əvvəlcə Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsi birdəqiqəlik sukutla yad edildi. Sonra səfir Emil Kərimov Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tarixi, ermənilərin təcavüzkar siyasəti, habelə, Xocalı soyqırımı haqqında məlumat verdi.

Diplomat Xocalı soyqırımının dünya dövlətləri və nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən tanınması, erməni vəhşiliyinin ifşası məqsədilə beynəlxalq ictimaiyyətə, o cümlədən, İtaliya ictimaiyyətinə geniş məlumat verilməsinin zəruriyyətini vurğuladı.

   Tədbirin sonunda "Məhv edilmiş şəhər" adlı sənədli film nümayiş etdirildi.

Xocalı soyqırımı barədə məlumatın İtaliya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırılması üçün isə səfirliyin hazırladığı məlumat dövlət qurumlarına, beynəlxalq təşkilatlara, elmi-tədqiqat müəssisələrinə, kütləvi informasiya vasitələrinə, diplomatik nümayəndəliklərə göndərildi.

   Bundan əlavə, Milan şəhərində də "Azərbaycanla Mədəni Əlaqələr Cəmiyyəti"nin təşkilatçılığı ilə anma mərasimi keçirilib.

Səs.- 2008.- 28 fevral.- S. 5.