Zülaloğlu A.

Hər daşın altında bir tarix yatır

Dünənimizi, keçmişimizi xatırlayanda tariximizin vərəqlərini səhifələyirik. Yaşadığımız yerin tarixi, xalqımızın adət-ənənələri, bu günə örnək olan oğulları ilə ilk dəfə bu səhifələrdə tanış oluruq. Mirzəağəli Əliyev adına Lənkəran Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi də belə bir kitabdır. Qeyd edək ki, muzey 1924-cü ildə yaradılmış, lakin İkinci Dünya müharibəsində fəaliyyəti dayandırılmışdır. 1961-ci ildə muzey yenidən fəaliyyətini davam etdirmişdir. Azərbaycan hökumətinin qərarı ilə muzeyə onun ilk təşkilatçısı, görkəmli maarifpərvər ziyalı Mirzəağəli Əliyevin adı verilmişdir. Muzey 1991-ci ildən XIX əsr memarlıq abidəsi olan Mirəhmədxan Talışinskinin mülkündə fəaliyyət göstərir.

Muzey xalqımızın qədim tarixini əks etdirən əşyalarla zəngindir. Muzeyin ekspozisiyası 6 bölmədən ibarətdir. Təbiətən qədim dövr, erkən orta əsrlər, yeni dövr, ən yeni dövr (1917-45-ci illər). Müasir dövr (1945-ci ildən indiyədək). Burada “H.Əliyev idarəçiliyi məktəbi” də öz əksini tapır. Ümummilli liderimizin keçdiyi həyat yolu, siyasi fəaliyyəti geniş nümayiş etdirilir və bura məktəblilərin ən çox maraq göstərdikləri guşədir.

İlk tanışlıq təbiət bölməsindən başlanır. Burada rayonun ərazisində bitən və adı «Qırmızı kitab»a düşmüş nadir ağaclar, dərman bitkiləri, eləcə də nadir heyvanların adları və müqəvvaları toplanmışdır. Muzeydə qədim dövrlərə aid tapıntılar içərisində misgərlik sənəti nümunələri mühüm yer tutur. Naxışlı mis aftavalar, dolça və qazanlar XIX əsrlərdən xəbər verir. Bu eksponatlarda babalarımızın zövqü, sənətə sevgisi öz əksini tapmışdır. Onlara ötəri, həyəcansız baxmaq mümkün deyil.

İnqilabaqədərki dövrdə yerli əhalinin işlətdiyi məişət əşyaları, döyüş silahları, qadın bəzək əşyaları və müxtəlif dövrlərin pul vahidləri həqiqətən böyük maraq doğurur, bir anlığa tamaşaçını keçmişə qaytarır.

Müasir dövrə aid bölmədə N.Nərimanovun həyat və fəaliyyəti şəkillərlə, faktlarla canlandırılır. Burada N.Nərimanovun imzası ilə buraxılmış pul nümunələri, ayrı-ayrı illərdə nəşr olunmuş əsərləri də vardır. Muzeyin bölmələrinin birində Müslüm Maqomayevin Lənkəran fəaliyyətinə aid fotoşəkillər, qiymətli sənədlər nümayiş etdirilir. Unudulmaz maarifpərvər Mirzəağəli Əliyevə həsr olunmuş bölmədə onun şəxsi əşyaları, maarifçiliyi təbliğ edən materialları, müxtəlif illərdə ayrı-ayrı qəzet və jurnallarda dərc olunmuş yazılan, görkəmli şərqşünas-alim B.V.Müllerin ona yazdığı məktublar, o vaxtlar dərs dediyi şagirdləri ilə birlikdə çəkdirdiyi fotoşəkillər, eləcə də digər sənədlər saxlanılır.

«İlk maarifçi xadimlər» bölməsində Lənkəranda ilk I rus-Azərbaycan məktəbinin təşkilatçısı Teymur bəy Bayraməlibəyovun, rayonda ilk Azərbaycan qızlar məktəbini yaradan birinci ümumittifaq müəllimlər qurultayının nümayəndəsi Məryəm xanım Bayraməlibəyovanın və başqalarının fəaliyyətini əks etdirən fotolar muzeyə gələnlərin yaddaşında silinməz izlər buraxır. Muzeyə baxdıqca bu qiymətli nümunələri toplayanlara «çox sağ ol» deyirsən.

Söhbət zamanı Ülviyyə xanım bildirdi ki, əsas fonda 6342 muzey sərvəti qorunub saxlanılır. İndiyədək muzeydəki eksponatlara 14 min 450-ə yaxın tamaşaçı baxıb. Muzey əməkdaşlarından Fəridə Əliyeva, Xalid Məmmədov, Mehriban İbadova, Kənan Fərəcov və başqaları bura gələnləri səmimi qarşılayır, onları eksponatlarla ətraflı tanış edirlər.

Mədəniyyət.- 2008.- 5 iyul.- S. 14.