Ağaoğlu T.

Mikayıl Abdullayevin əsərləri 23 ildən sonra vətənə qaytarıldı

Hər bir xalqın keçdiyi tarixi mərhələlərin sübutu kimi misilsiz dəyərlərə malik milli-mədəni irsin qorunması olduqca vacibdir və onların muzeylərdəki həyatı maraqlıdır. İlk baxışda sükutlu görünən bu həyat, əslində, gündəlik qayğı tələb edir, vətəndaşlıq təəssübkeşliyinə ehtiyac duyur. Muzey eksponatı hər hansı bir dövrün yadigarı olaraq öz mahiyyəti ilə insanların diqqətini çəkir, cəmiyyətin nəsillərarası inkişaf tendensiyalarını, mədəni-estetik həqiqətlərini yaşadır, nəzərə çatdırır. Xalqımızın yaşam tarixinin daşıyıcıları olan muzey əşyaları bu baxımdan xarakterikdir. Odur ki, onların toplanması, mühafizəsi, öyrənilməsi və təbliği olduqca gərəklidir. Bu məsələlərlə əlaqədar R.Mustafayev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyinin direktoru, professor İsrafil İsrafilov dedi:

- Müstəqillik yolunda uğurla irəliləyən ölkəmizin beynəlxalq aləmdə siyasi nüfuzunun artması, görünməmiş iqtisadi tərəqqisi sosial-mədəni sahənin də inkişafına müsbət təsir göstərmişdir. Bu, ən əvvəl ulu öndər Heydər Əliyevin siyasi kursunu ləyaqətlə və uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyevin varislik missiyasının təzahürləridir.
Ölkə başçısının apardığı siyasətin prioritet istiqaməti kimi mədəniyyətə verilən önəm, göstərilən qayğı və diqqət ictimai fikirdə müsbət yer almışdır. Son iki ildə təkcə muzey sahəsi ilə bağlı dövlət başçısı tərəfindən bir neçə sərəncam verilmişdir. Həmin sənədlər ölkəmizdə bu sahəyə göstərilən diqqəti aşkarlamaqla bərabər, muzey işinin inkişafını təmin edəcək perspektivlər də müəyyənləşdirmişdir. Xüsusən 2007-ci il 6 mart tarixli "Azərbaycanda muzey işinin yaxşılaşdırılması haqqında" sərəncama əsasən, bu sahədə fəaliyyətimizin miqyasını və səviyyəsini artırmaq istiqamətində geniş imkanlar açılmışdır. Həmin sənəddən irəli gələn məqsədlərin həyata keçirilməsi istiqamətində işlər ardıcıllıqla aparılır. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Tarixi Muzeyi əsaslı təmirdən sonra fəaliyyətə başlamış, Nizami adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində aparılan əsaslı təmir işləri sona çatmışdır. R.Mustafayev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyinin binasında isə rekonstruksiya prosesləri yekunlaşmaq üzrədir. Binanın bünövrəsindən tavan örtüyünədək bütün konstruksiyaları əsaslı təmir edilmişdir. Muzeydə ən müasir texnoloji avadanlıqların, o cümlədən qızdırıcı və sərinlətmə, yanğın əleyhinə və təhlükəsizlik sistemlərinin quraşdırılması, ekspozisiyada işıqlandırma parametrlərinin, temperatur rejiminin tənzimlənməsi müvafiq cihazlarla təmin olunacaqdır.
1936-cı ildə yaradılan Dövlət İncəsənət Muzeyi ötən illər ərzində şərəfli inkişaf mərhələləri yaşamışdır. Azərbaycanın elmi-estetik fikir tarixində xüsusi yeri olan Rasim Əfəndiyev, Salam Salamzadə, İsmayıl Axundov, Mürsəl Nəcəfov, Kazım Kazımzadə, Məmmədağa Tərlanov kimi unudulmaz şəxsiyyətlər bu muzeyin inkişafı üçün qədərsiz zəhmət çəkmişlər. Sonrakı nəslə mənsub olan muzey mütəxəssislərinin əməyi sayəsində tarixi yadigarların saxlandığı ünvanın nüfuzu, şöhrəti daha da artmış, sorağı Avropanın, Asiyanın, eləcə də Şərqin müxtəlif, tanınmış sərgi salonlarından gəlmişdir. Təkcə son beş ildə Dövlət İncəsənət Muzeyinin kolleksiyalarına aid eksponatlar Fransa, BƏƏ, İngiltərə, Almaniya, Rusiya, Türkiyə və başqa ölkələrdə təşkil edilən sərgilərdə nümayış etdirilmişdir. On altı mindən artıq eksponat - unikal sənət nümunələri saxlanılan muzeyin fondlarında Qərbi Avropa, Rusiya, İran, Türkiyə, Çin, Hindistan, Yaponiya, xüsusilə Azərbaycan mədəniyyətinə aid zəngin təsviri və tətbiqi sənət nümunələrindən ibarət kolleksiyalar toplanmışdır.
Dövlət İncəsənət Muzeyinin xarici əlaqələri də getdikcə genişlənir. Bir sıra ölkələrin, o cümlədən Fransanın məşhur Luvr, Belarus Respublikasının Milli İncəsənət Muzeyi ilə qarşılıqlı əməkdaşlıq haqqında müqavilələr bağlanmış, Almaniyanın Baden-Baden, İtaliyanın Venesiya, Qırğızıstan, Özbəkistan, Lixtenşteyn muzeyləri ilə bu istiqamətdə danışıqlar aparılmışdır. Əməkdaşlarımız İngiltərədə, Norveçdə, Rumıniyada, İranda, Avstriyada, Rusiyada keçirilən müxtəlif beynəlxalq konfranslarda və seminarlarda iştirak etmişlər. Bu, respublikamızı xarici ölkələrdə təmsil etməklə yanaşı, beynəlxalq mədəni məkan daxilində qarşılıqlı elmi-nəzəri bəhrələnmə prosesinə qatılmaq kimi olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edən fəaliyyətdir.

Dünyanın bir çox ölkəsinin muzeylərində Azərbaycan izlərini axtarmaq, milli-mədəni irsimizi soraqlamaq hər bir Azərbaycan vətəndaşı kimi, muzey mütəxəssisləri üçün də vacib əməldir. Odur ki, bu sahədə aparılan axtarışlar hər dəfə yeniliklərlə mənalanır. Belə sorğular sabiq SSRİ məkanında da aparılmış və uğurlu nəticələr əldə etmişik. Yaxın günlərin əlamətdar hadisəsi fikrimin sübutu kimi yadda qalıb. Xalq rəssamı, C.Nehru adına beynəlxalq və dövlət mükafatları laureatı, professor Mikayıl Abdullayevin 1964-1965-ci illərdə yaratdığı üç əsər (triptix) faşizm üzərində qələbənin 40 illiyinə həsr edilmiş sərgidə nümayiş etdirilmək üçün Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin 9 aprel 1985-ci il tarixli 168 saylı əmrinə əsasən 6 ay müddətinə Moskva Dövlət Rəsm Qalereyasına göndərmişdir.
Ötən illər ərzində baş verən fövqəladə siyasi hadisələr, o cümlədən bədnam qonşularımızın Dağlıq Qarabağ ətrafında yaratdıqları qarşıdurma, böyük insan tələfatları, 20 Yanvar faciəsi, Xocalı soyqırımı, ölkəmizin siyasi-ictimai həyatında hərc-mərclik mühitinin yaranması, SSRİ-nin dağılması keçmiş müttəfiq respublikalar arasında əvvəllər mövcud olan iqtisadi-mədəni əməkdaşlıq əlaqələrini də pozmuşdur. Bu səbəblərdən də cəmi 6 aylıq müddətə sərgiyə aparılan Mikayıl Abdullayevin əsərlərinin ünvanı bəlli deyildi.

Həmin əsərlərin axtarışı istiqamətində Rusiya Federasiyasının Rəssamlıq Akademiyasına, Rəssamlar İttifaqına, Moskva şəhərində ayrı-ayrı rəsm qalereyalarına, bədii fondların müdiriyyətinə, Moskva şəhərindəki müxtəlif muzeylərin rəhbərlərinə, Belarus Respublikasının Milli İncəsənət Muzeyinə müraciətlər etdik. Çoxsaylı yazışmaların, danışıqların nəticəsi olaraq M.Abdullayevin əsərlərinin yerini müəyyən etmək mümkün oldu. İncəsənət muzeyinin baş mühafizəçisi Nailə Rəhimovanı Moskva şəhərinə ezamiyyətə göndərdik. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyi, ölkəmizin Rusiya Federasiyasındakı səfirliyinin vasitəçiliyi sayəsində, eləcə də R.Mustafayev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyinin ardıcıl səyləri ilə mərhum Mikayıl Abdullayevin Tretyakov qalereyasında saxlanılan "Hospitala", "1941-ci ilin iyunu", "Əsgər" əsərləri 23 ildən sonra Dövlət İncəsənət Muzeyinin fondunda layiqli yerini tutdu. Başladığımız nəcib iş uğurlu nəticəsini verdi. Bu, nəzərdə tutduğumuz məqsədlərin başlanğıcıdır. Hələ neçə-neçə dəyərli əsərlərimiz, görkəmli rəssamlarımızın sənət inciləri vətənimizdən uzaqlarda, yad kolleksiyalarda saxlanılır. Ölkəmizin görkəmli fırça ustalarının əsərləri vətənə gətirilməlidir. Bu, bizim işimiz, borcumuzdur...
Daha sonra İsrafil müəllim dedi ki, muzeyin hər bir əməkdaşı qürur hissi keçirir ki, burada mühafizə olunan, nümayiş etdirilən tarixi yadigarlara qayğı, diqqət göstərir. Maraqlananlara dəqiq, dolğun məlumatlar verilir. Direktor xüsusi vurğuladı ki, ömürləri, taleləri, yadigarları yaşadan ünvanımızın qapısı qədirbilən insanların üzünə həmişə açıqdır.

Azərbaycan.- 2008.-12 iyul.- S. 7.