Mükərrəmoğlu  M.

 

Möhsün Sənanini yad edərkən

 

Sənət dünyamızda əbədiyaşar insanlar çox olub. Onların bir qismi aramızda olmasa da, biz bu insanların yoxluğunu hiss etmirik. Televiziya, kino onların yaradıcılığını vaxtaşırı təqdim etdiyindən bu insanlarla daim təmasda oluruq.
Bu gün xatirəsini hörmət məhəbbətlə yad etdiyimiz belə sənətçilərdən biri xalq artisti Möhsün Sənanidir. Bu adın mədəniyyət tariximizdə öz yeri var. Möhsün Sənani milli aktyor sənətimizin inkişafında mühüm rol oynadı, teatr sənətimizin, milli kinomuzun inkişafına öz töhfələrini bəxş etdi.
Möhsün Sənani səhnə fəaliyyətinə Tiflisdəki müsəlman teatrından başlamışdı. Bu teatrın yetirmələrinin Azərbaycan aktyor məktəbinin formalaşmasında, doğrudan da, xüsusi rolu olmuşdur. İlk addımlarını bu teatrda atan onlarla aktyor sonralar Azərbaycana gəlib, burada sənət yollarını davam etdirmişdir. Möhsün Sənani belələrindən idi. O, 1941-ci ildə Bakıya gəlir Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında fəaliyyətini davam etdirir. Aktyor o dövrün teatr üslubunu asanlıqla mənimsəmişdi. A. Gəraybəyli, M. Əliyev, A. M. Şərifzadə, S. Ruhulla, Ə. Ələkbərov başqaları ilə birgə Möhsün Sənani milli teatrımızın formalaşmasında mühüm xidmətlər göstərdi.
Deyillər, çox çılğın adam imiş, içində elə bil od gəzdirirmiş. Tez-tez əsəbiləşər, sonra isə peşmançılıq çəkərmiş. Amma tədbirli adam idi Möhsün müəllim. Özünə hörmət edən, şəxsiyyətini qoruyan insan idi. Çox işləyərmiş. Bəzən rolunu günlərlə məşq edər, istədiyini almayınca sakitləşməzmiş. Möhsün Sənani yaradıcılığı 60 ildən artıq bir dövrü əhatə edir. 60 il, əslində bir insan ömrüdür. Yaradıcılığın 60 ili isə tək-tək sənətkara nəsib olur. Yüksək temperamentli güclü səs onun ifası üçün xarakterik olan əlamətlər idi. Azərbaycan Dram Teatrında ilk yaratdığı rollar “1905-ci ildə”, “Almazpyeslərindəki rolları oldu. Bu rollarla o, böyük sənət üçün hazır olduğunu təsdiq etdi tezliklə rejissorlar ona daha ciddi rollar tapşırmağa başladılar.
Hacı Qara”da Heydər bəyi oynayırdı. Deyirlər, onun səhnəyə gəlişi hər vaxt alqışlarla qarşılanarmış. Onu sevirdilər. Afişalarda bu adı axtarırdılar. Möhsün Sənani səhnəyə ilk gəlişindən görkəmli aktyorlarla birgə səhnəyə çıxmağa başlamışdı. Ona görə əvvəldən özündə məsuliyyət hiss etmişdi. Qaçaq Nəbi” (Süleyman Rüstəm) pyesində Qaçaq Nəbini oynayırdı. Yaratdığı obrazın xalq qəhrəmanı olduğunu yaxşı bilirdi Nəbinin bütün qəhrəmanlıq ruhunu əks etdirməyə çalışırdı.
Möhsün SənaniVaqif”də (
S. Vurğun) Eldarı olduqca səmimi yaratmışdı. Onun Eldarı sonradan bu rolu ifa edənlərdən tamamilə fərqlənirdi.
Göz həkimi” (İ. Səfərli) tamaşasındakı sürücü Həsənağanı da çox məharətlə ifa etmişdi. Elə bil bu rol elə onun üçün yazılmışdı. Həsənağa yaxşı oğlandır. Deyib-gülən, zarafatcıl, bir az da əhli-kef insandır. Onun sevgi macəraları da olduqca maraqlıdır. Ümumiyyətlə, onun oynadığı rollarda bir şirinlik olardı. Həmişə tamaşaçını gərgin vəziyyətdə saxlayar, onlara bolluca gülüş bəxş edərdi.
Klassik aktyorluq ənələrindən məharətlə bəhrələnən aktyor Möhsün Sənani çox az vaxt içərisində məşhurlaşdı, tanındı Xalq artistifəxri adına layiq görüldü. Doğrudan da, o, əsl mənada xalqın sevimlisi idi. Əlbəttə, yuxarıda onun rollarının bəzilərini qeyd etdik. Bu böyük aktyorun rollarını sadalamaqla qurtaran deyil. Təkcə onu demək olar ki, Möhsün Sənani Akademik Dram Teatrının səhnəsində 100-dən çox tamaşada müxtəlif rollar ifa etmişdi.
Onun teatrdakı xidmətləri əvəzolunmazdır. Ancaq onu da deyək ki, o, teatrda oynamaqla yanaşı, milli kinomuzun da aparıcı aktyorlarından olmuşdur. Azərbaycan kinosunda Möhsün Sənaninin çəkildiyi onlarla film vardır ki, onlarda aktyor müxtəlif xarakterli insanlara ekran həyatı vermişdir. “Bismillah”, “İsmət”, “Kəndlilər”, “Yeni Horizont”, “Kölgələr sürünür”, “Dağlarda döyüş”, “Koroğlu”, “Sehirli xalat başqa filmlərə tamaşa edənlər bu aktyorun yüksək istedada malik olduğunu bir daha təsdiq edə bilər.
Kəndlilərfilmində Eldarın obrazını yaradıb. Bu, çox qorxmaz, cəsur bir gəncdir. İnqilabi mübarizənin genişləndiyi bir dövrdə o da öz yolunu seçir sona kimi öz əqidəsinə sadiq qalır. Eldar baş qəhrəman olmasa da, hər halda, hadisələrin inkişafında onun böyük rolu var hər dəfə onun ekranda görsənməsi tamaşaçıda da xüsusi ovqat yaradır.
Qazmacı Rubeni isəYeni horizontfilmində yaratmışdı. Bu film neftçilərin həyatından bəhs edir. M. Sənaninin qəhrəmanı bütün fəaliyyəti ilə bu peşəni sevən onun əzablarına sinə gərən insandır. Neft mövzusunda çəkilmişQara daşlarkinolentində usta Qurban rolunu vermişdilər ona. Rejissor Ağarza Quliyevin bu filmində qabaqcıl neftçilərin təşəbbüslərinin necə həyata keçirilməsindən bəhs olunur. Neftçi Qurban da uzun illər bu sahədə çalışan insandır kollektivdə böyük hörməti var. Möhsün Sənani bu obrazı sevərək yaratmışdır sevdirə bilmişdi.
“O olmasın, bu olsunfilmində isə aktyor qoçu Əsgərin obrazını canlandırır. Qoçu Əsgər XX əsrin əvvəllərində Bakıda at oynadan dələduzlardan birinin obrazıdır. Möhsün Sənani qoçu Əsgəri o qədər təbii oynayır ki, tamaşaçı onun ifasından həqiqətən həzz alır. Bazar səhnəsi, hamam epizodu, eləcə qonaqlıq səhnəsində qoçu Əsgərin bütün daxili siması açılır. Tamaşaçı hiss edir ki, bu qoçu qorxaq, hiyləgər yalançı bir insandır.
Bir məhəlləli iki oğlan”, “Qızmar günəş altındafilmlərində o, yaddaqalan rollar ifa edib.
Koroğlufilmi onun kino yaradıcılığında əhəmiyyətli yer tutur. Həmzə rolu əslində çox mürəkkəb kino qəhrəmanıdır. Mənfi tip olsa da, iti adamdır, şəraitdən baş çıxarır. Qıratı qaçırmaq üçün çox hiylələrə əl atmalı olur. Həmzə istəyinə çatır. Amma bununla özünün alçaq, mənfur sifətini bir daha təsdiq edir.
Dağlarda döyüşfilmində Qənbər rolunda çəkilmişdi. Bu onun rolları içərsində ən səmimi müsbət qəhrəmanlardan idi. Sərhəd zonasında yaşayan Qənbər kişi öz qızı Hicranı hər an qoruyur. Onun sərhədçi Fərruxla (Şahmar Ələkbərov) münasibətlərindən narahatdır. Hiss edirsən ki, təmiz, saf insandır, mehriban qayğıkeşdir. Möhsün Sənani öz qəhrəmanının ən kiçik xarakterik cizgilərini belə ustalıqla yaradır. Onun qəhrəmanı filmin ümumi süjetində mühüm yer tutur.
Möhsün Sənani geniş yaradıcılıq imkanlarına malik istedadlı aktyor idi. Onun rollarında özünəməxsus bir qəribəlik var idi. Onlar bizim teatrda da, kinoda da asanlıqla seçilə bilən qəhrəmanlardır. Biz onları sevirik bizdən sonrakı nəsillər bu aktyorun yaratdığı rollara böyük maraqla tamaşa edəcəklər.
Xalq artisti Möhsün Sənani həmişə xatırlanacaq, hörmət məhəbbətlə yad ediləcək.,

 

Xalq qəzeti.- 2008.- 19 iyun.- S. 10.