Aşıq sə­nə­ti və Azər­bay­can xal­ça­la­rı Qey­ri-mad­di Mə­də­ni İrs Si­ya­hı­sı­na da­xil edi­lə­cək

 

Sə­nu­bər Ba­ğı­ro­va: Qey­ri-mad­di Mə­də­ni İr­sin Qo­run­ma­sı üz­rə Kon­ven­si­ya­nın ikin­ci ses­si­ya­sın­da ye­ni kri­te­ri­ya­lar mü­za­ki­rə və təs­diq olu­nub

 

Bil­di­yi­miz ki­mi, Fran­sa Res­pub­li­ka­sı­nın Pa­ris şə­hə­rin­də yer­lə­şən YU­NES­KO-nun Baş Qə­rar­ga­hın­da Qey­ri-mad­di Mə­də­ni İr­sin Qo­run­ma­sı üz­rə Kon­ven­si­ya­nın üzv öl­kə­lə­ri­nin Baş As­samb­le­ya­sı­nın ikin­ci ses­si­ya­sı ke­çi­ril­di. Ses­si­ya za­ma­nı bir sı­ra mü­hüm mə­sə­lə­lə­rin mü­za­ki­rə olun­ma­sı nə­zər­də tu­tul­muş­dur.
   Sö­zü­ge­dən kon­ven­si­ya­nın hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si üçün qay­da­lar la­yi­hə­si­nin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si va­cib mə­sə­lə­lər­dən bi­ri­dir. YU­NES­KO-nun Qey­ri-mad­di Mə­də­ni İrs Ko­mi­tə­si­nə ye­ni üzv­lə­rin se­çil­mə­si və Qey­ri-mad­di Mə­də­ni İrs Fon­du­na üzv öl­kə­lər tə­rə­fin­dən ödə­ni­lə­cək va­hid töh­fə­lə­rin mü­əy­yən­ləş­di­ril­mə­si ki­mi mə­sə­lə­lə­rə kon­ven­si­ya­da ay­dın­lıq gə­ti­ril­miş­dir. Mə­lum ol­du­ğu ki­mi, Qey­ri-mad­di Mə­də­ni İrs Si­ya­hı­sı bir müd­dət mü­vəq­qə­ti da­yan­dı­rıl­dıq­dan son­ra təş­ki­lat ka­tib­li­yi və Qey­ri-mad­di Mə­də­ni İrs Ko­mi­tə­si üzv­lə­ri tə­rə­fin­dən ye­ni me­yar­lar əsa­sın­da bu si­ya­hı­nın bər­pa­sı gün­də­mə gə­ti­ril­miş­dir. Bu ses­si­ya­da mə­sə­lə ilə bağ­lı ye­ni kri­te­ri­ya­lar mü­za­ki­rə və təs­diq olun­muş­dur. Ar­tıq dün­ya ic­ti­ma­iy­yə­ti­nə mə­lum ol­du­ğu ki­mi, 2003-cü ilin no­yabr ayın­da Azər­bay­can mu­ğa­mı YU­NES­KO tə­rə­fin­dən Bə­şə­riy­yə­tin Şi­fa­hi və Qey­ri-mad­di İr­si­nin şah əsə­ri elan olu­nub. Ha­zır­da isə "Aşıq sə­nə­ti" və "Azər­bay­can xal­ça­la­rı" ad­lı ob­yekt­lə­rin Qey­ri-mad­di Mə­də­ni İrs Si­ya­hı­sı­na sa­lın­ma­sı sa­hə­sin­də iş­lər apa­rı­lır. Qeyd et­di­yi­miz ses­si­ya­da bu mə­sə­lə ilə əla­qə­dar mü­za­ki­rə­lər apa­rıl­mış və hər iki sə­nət nü­mu­nə­si­nin dün­ya mə­də­niy­yə­ti­nin şah əsər­lə­ri si­ya­hı­sı­na da­xil olun­ma­sı nə­zər­də tu­tul­muş­dur. İc­las­da Azər­bay­can Mə­də­niy­yət və Tu­rizm Na­zir­li­yi­nin xət­ti ilə Lə­tif Kə­ri­mov adı­na Azər­bay­can Xal­ça­çı­lıq və Xalq Tət­bi­qi Sə­nə­ti Döv­lət Mu­ze­yi­nin di­rek­to­ru Rö­ya xa­nım Ta­ğı­ye­va və Azər­bay­can Mil­li Elm­lər Aka­de­mi­ya­sı­nın Me­mar­lıq və İn­cə­sə­nət İns­ti­tu­tu­nun bö­yük el­mi iş­çi­si, YU­NES­KO eks­per­ti Sə­nu­bər xa­nım Ba­ğı­ro­va Fran­sa­ya ezam olun­muş­du­lar. Ses­si­ya­nın ge­di­şi və qə­bul olu­nan qə­rar­lar­la bağ­lı Sə­nu­bər Ba­ğı­ro­va ilə ələ­qə ya­rat­dıq: "Azər­bay­can mə­də­ni ir­si­nin dün­ya şah əsər­lə­ri si­ya­hı­sı­na da­xil edil­mə­si mil­li mə­nə­vi də­yər­lə­ri­mi­zə ve­ri­lən yük­sək də­yər ki­mi qiy­mət­lən­di­ri­lir. Mad­di-mə­nə­vi də­yər­lə­ri­mi­zə sa­hib ol­maq, on­la­rı dün­ya ic­ti­ma­iy­yə­ti­nə təq­dim et­mək ən va­cib mə­sə­lə­lər­dən bi­ri ki­mi qar­şı­da du­rur. Müa­sir döv­rü­müz­də Azər­bay­can mu­ğam­la­rı­nı, aşıq sə­nə­ti­ni, elə­cə də, xal­ça­la­rı­mı­zı la­yiq­li şə­kil­də təb­liğ edib, on­la­rın mən­şə­yi, kö­kü ilə bağ­lı hə­qi­qət­lə­ri araş­dı­rıb, təd­qiq et­mək mü­tə­xəs­sis­lər, sə­nət­şü­nas­lar tə­rə­fin­dən cid­di mə­sə­lə ola­raq qar­şı­ya qo­yu­lub. YU­NES­KO-nun Baş Qə­rar­ga­hın­da dörd gün da­vam edən təd­bir­də YU­NES­KO-nun mə­də­ni irs si­ya­hı­sı­na da­xil edi­lən əsr­lər­lə bağ­lı fi­kir mü­ba­di­lə­si apa­rıl­dı və ümu­mi nə­ti­cə ola­raq qə­ra­ra alın­dı ki, rep­re­zi­ta­tiv elə­cə də, təh­lü­kə al­tın­da olan əsər­lər bu şah əsər­lər sı­ra­sın­da yer ala bi­lər. 2003-cü il­də Azər­bay­can mu­ğam­la­rı YU­NES­KO-nun mə­də­ni irs si­ya­hı­sı­na da­xil edil­miş­di. İn­di YU­NES­KO-nun mə­də­ni irs si­ya­hı­sı­na da­xil olan əsər­lə­rə mü­na­si­bət həm for­mat ba­xı­mın­dan, həm də hü­qu­qi qa­nun­lar çər­çi­və­sin­də fərq­li­dir. Han­sı­sa bir xal­qın özü­nü­dər­ki xü­su­siy­yət­lə­ri­ni ya­şa­dan əsər­lər və məh­vol­ma təh­lü­kə­si al­tın­da olan nü­mu­nə­lər YU­NES­KO tə­rə­fin­dən qə­bul edi­lir. Qlo­bal­laş­ma döv­rü­nü ya­şa­dı­ğı­mız za­man­da ta­ri­xi əhə­miy­yət da­şı­yan əsər­lər ya­vaş-ya­vaş sı­ra­dan çıx­maq üz­rə­dir. Hə­min sə­nət nü­mu­nə­lə­ri­ni qo­ru­maq üçün cid­di ad­dım­lar atıl­ma­lı­dır. Azər­bay­can xal­ça­la­rı, elə­cə də, mu­si­qi alət­lə­ri müx­tə­lif xalq­la­rın adı ilə bir çox öl­kə­lər­də təb­liğ olu­nur. İran­lı­lar mil­li xal­ça­la­rı­mı­zı, er­mə­ni­lər isə mu­si­qi alət­lə­ri­mi­zi, xü­su­si­lə də, ba­la­ba­nı öz ad­la­rı­na çı­xa­raq, öz­lə­ri­nə məx­sus ol­du­ğu­nu təs­diq et­mə­yə ça­lı­şır­lar. Bu hal­la­rın qar­şı­sı­nı al­maq üçün təd­bir­lər gö­rül­mə­li­dir. Er­mə­ni­lər il­lər­dir ki, aşıq sə­nə­ti ilə məş­ğul olub, şi­fa­hi xalq ədə­biy­ya­tı­nın bu nö­vü­nün on­la­ra məx­sus­lu­ğu­nu var güc­lə­ri ilə təs­diq­lə­mə­yə ça­lı­şır­lar. Hət­ta bi­zim şe­ir­lə­ri­mi­zi de­yib, hə­ya­sız­ca­sı­na mu­si­qi­lə­ri­mi­zi be­lə ifa edir­lər. YU­NES­KO-nun kon­ven­si­ya­sı­na qə­bul edil­miş konk­ret mad­də­lər, məhz bun­la­rın qo­run­ma­sı üçün zə­ru­ri­dir. YU­NES­KO-nun kon­ven­si­ya dai­rə­si ol­duq­ca ge­niş­dir. Şi­fa­hi xalq ədə­biy­ya­tı nü­mu­nə­lə­ri ağız­dan-ağı­za ke­çə­rək ya­yı­lır ki, bun­lar da, əsa­sən, toy, bay­ram, mə­ra­sim nəğ­mə­lə­ri­ni təş­kil edir. Ümu­mi qa­nun­la­rın tə­sis edil­mə­si mü­əy­yən qay­da-qa­nun­la­ra uy­ğun­dur. Bu əsər­lər şi­fa­hi şə­kil­də ya­şa­ma­lı­dır. Şi­fa­hi şə­kil­də de­dik­də mü­əy­yən ka­te­qo­ri­ya­lar, me­yar­lar nə­zər­də tu­tu­lur. Əgər biz aşıq sə­nə­ti­ni təq­dim edi­rik­sə, onun kök­lü şə­kil­də tət­bi­qi­nə na­il ol­ma­lı­yıq. Biz özü­mü­zü təq­dim edən­də, xal­ça­mı­zı, aşıq sə­nə­ti­mi­zi, mu­ğam­la­rı­mı­zı ilk ön­cə or­ta­ya qo­yur, on­la­rın ta­ri­xən qə­dim­li­yi­ni təs­diq edi­rik. YU­NES­KO-nun ko­or­di­na­to­ru ki­mi mu­ğam sə­nə­ti ki­mi aşıq sə­nə­ti­nin, elə­cə də, xal­ça­la­rı­mı­zın YU­NES­KO-nun mə­də­ni irs si­ya­hı­sı­na da­xil edil­mə­si yö­nü­mün­də iş­lə­rin təş­ki­li mə­nə hə­va­lə olun­muş­dur. Qeyd edim ki, hə­lə mu­ğam sə­nə­ti­nin də YU­NES­KO-nun şah əsər­lər sı­ra­sı­na da­xil edil­mə­sin­də mən mü­əy­yən la­yi­hə­lər ha­zır­la­yıb təq­dim et­miş­dim. Ha­zır­da aşıq sə­nə­ti­nin dün­ya­nın şah əsər­lə­ri sı­ra­sı­na da­xil edil­mə­si üçün el­mi mə­qa­lə yaz­maq, film çək­mək, fo­to-al­bom, disk, xə­ri­tə və s. ha­zır­la­maq mə­nə tap­şı­rıl­mış­dır. Okt­yabr ayı­na qə­dər hə­min nü­mu­nə­lər YU­NES­KO-ya təq­dim olun­ma­lı­dır. Tə­bii ki, sent­yabr ayın­da qeyd olu­nan iş­lə­ri ta­mam­la­ma­lı­yam. YU­NES­KO-nun şah əsər­lər sı­ra­sı­na ta­ri­xi əhə­miy­yət kəsb edən nü­mu­nə­lə­ri təq­dim et­mək niy­yə­tin­də olan yü­zə qə­dər döv­lət var­dır ki, on­la­rın içə­ri­sin­də ən gö­zəl və də­yər­li sə­nət nü­mu­nə­lə­ri se­çi­lə­cək­dir".

 

Səs.- 2008.- 25 iyun.- S. 12.