Ülvi A.

Ovqatımızın Səttar səhifəsi

Səttar Bəhlulzadə... Bu ad neçə illərdir ki, dildə-dodaqdadır. Uşaqdan-böyüyə hər birimizə tanış və doğmadır. Azərbaycanın xalq rəssamı, Dövlət mükafatı laureatı Səttar Bəhlulzadənin fırçasında təbiətimizin gözəllikləri bir daha yağlı boyalarla kətan üzərinə köçüb. Dünyanın nüfuzlu sərgilərində Azərbaycan rəssamı qeyri-adi sənətkar kimi şöhrət qazanıb. Milyonlarla insanın qəlbini fırçasının qüdrəti ilə fəth edib, dünyanın məşhur sənətkarları sırasında özünə yer alıb. Yüzlərlə peyzaj lövhələri, naturadan etüdlər, saysız-hesabsız rəsm əsərləri - bu misilsiz sənət nümunələri, sənətkarlıq məktəbi ilə Səttar Bəhlulzadə ölməzdir. O, təbiətin torpaq qoynunda əbədiyyatdadır. Səttar Bəhlulzadə səhifələrə sığışmayan ömür yaşayıb. Ovqatımızın Səttar səhifəsini dünyanın məşhur bəstəkarlarından və Azərbaycan xalqının böyük şəxsiyyətlərindən biri Bakı Musiqi Akademiyasının professoru Arif Məlikovla olan söhbətimizdə vərəqləyirik:

- Arif müəllim, ölməz sənətkarımız Səttar Bəhlulzadəni lıansı duyğularla anırsınız?

- Səttar çox maraqlı insan idi. Onun dünya şəxsiyyətləri içərisində sevdiyi iki böyük düha var idi: Füzuli və Bax. Bunları nə üçünsə özü üçün mayak seçmişdi və dərin çətinliklərə düşəndə, böyük dünya problemlərinə dalanda bu iki şəxsiyyət Səttarın gözünün qabağında olub. O, bunları gizlətmirdi, danışırdı. Səttar əsasən peyzaj janrında işləyən rəssam olub. Amma onun rəsmləri içərisində Füzuli portreti bir neçə variantda işlənib. Orada da Səttarın öz dəst-xətti görünür. Bir şeyə heyfsilənirsən ki, Səttar kimi dahinin rəsmləri xaricdə yüksək səviyyədə çap olunmayıb. Tutaq ki, İtaliyada, Yaponiyada - harada ki, o nəşrlər poliqrafık cəhətdən müəllifə, orijinala daha yaxın olur. Çox təəssüf ki, bunları indiyəcən biz eləməmişik və dünyada Səttar kimi dahini tanıtdırmamışıq. Səttarla uzun illər dostluq etmişik. İş otağımda hərdən 8 saat, 10 saat söhbətimiz olurdu. Bəzən olub ki, mən dərsə getmişəm, o, mənim çalışma otağımda divanda bardaş qurub oturaraq siqaret çəkib, evdəkilər ona qulluq edib. Dərsdən qayıdırdım və söhbətimiz yenə davam edirdi. Hisslə yaşayan insan idi. Vəfatından bir neçə il qabaq onda belə bir ovqat yaranmışdı: o, darıxırdı. Gəlirdi yanıma, bir az söhbətdən sonra deyirdi ki, havam çatmır, ınəni Bakıdan çıxar. İşim-gücüm çox olsa da, onu maşınıma mindirib hara istəsə ora gedirdik. Bu səfərlərin nəticəsi idi ki, bir dəfə Gəncəyə getmişdik. Çox rəssamlar Göy-gölü çəkiblər, amma aşağı hissədən görüntüyə alıblar. Yuxarıdan isə ancaq Səttar çəkib.

- Bu, yəqin ki, "Kəpəzin göz yaşları" əsəridir. "Kəpəzin göz yaşları" kimi möhtəşəm bir əsərlə bütün yer üzünü gəzib dolanmaq olar və nəticədə Azərbaycan rəssamlıq məktəbinin, Azərbaycan rəssamlıq sənətinin qüdrəti ilə dünyanı heyran qoymaq olar.

- Bəli. Göygölü çəkib qurtarandan sonra bu sənin rəsmindir - dedi.

- Götürə bilmərəm, hər dəfə rəsmlərinin zirvələrini mənə bağışlayırsan, Səttar. Ümumiyyətlə, ona həmişə deyirdim ki, bu əsərlər mənim evimdə qalmalı deyil, gərək dünyanın sərgi salonlarında gəzsin.

- Səttarla, dostluq münasibətlərinizin müəyyəıı məqamlarından söz açmaq çətin deyil ki?

- Bir dəfə o, məni emalatxanasına dəvət etmişdi. Bununla belə əvvəllər də onu tanıyırdım. Uzun illər münasibətimiz olub. O, Əmircanda yaşayırdı. Rəssamlar İttifaqında isə emalatxanası var idi. Dəfələrlə saatlarla söhbətlərimiz olub. Bilirsiniz, insani dostluq var idi. Bir də ki, mən bəstəkaram, ürəyini mənim yanımda boşalda bilərdi, ona ehtiyacı var idi. Səttar mənim evimdə indi də yaşayır. Bir neçə gözəl rəsmləri evimdə divardan asılıb. Deməli, onu yaddan çıxara bilmərəm. Hər gün o rəsmləri görəndə Səttarla rastlaşıram. Səttar xəstələnəndə burada da, Moskvada da onunla mən də maraqlanmışam. 60 yaşı olanda Moskvada bir sərgi keçirmək istəyirdilər. O sərginin təşkilatıyla mən məşğul olurdum. Dostluqda insanlar gərək bir-birinə səmimi və saf olsunlar.Axır gününə qədər ona sadiq oldum. O da sadiq dost idi. Heykəltəraş Ömər Eldarov rəssamın qəbri üstündə Əmircanda çox gözəl bir heykəl düzəldib. Boş çərçivə içərisində görüntülər təbii olaraq tez-tez dəyişir. Səttar çox şeylərə layiqdir. Xalqımız fəxr edə bilər ki, Azərbaycanı bu gün də, gələcəkdə də zirvələrə qaldıran belə oğulları var.

- Səttar böyük sənətkar olduğu kimi, böyük də şəxsiyyət idi - dostları, onu şəxsən tanıyan insanlar belə deyir, belə yazırlar.

- Hərdən sual verirlər ki, nə üçün sən Səttarla saatlarla oturub belə söhbətlər edə bilirsən. Bizdə belə bir musiqi forması var - variasiya, yəni bir mövzu əsasında yeni-yeni çalarla o mövzunun daxili potensialı açılır. Kənardan Səttarı o qədər bilməyən, tanımayan adama elə gələrdi ki, Səttarın danışığında təkrarçılıq var. Yox, o, təkrarçılıqda həmişə nə isə bir yenilik olardı. Ona görə o yenilikləri duymaq üçün gərək onu sakit və uzun vaxt dinləməyi bacarasan. Yadıma gəlir ki, bir dəfə xaricdən Səttar üçün boyalar və fırçalar gətirmişdim. O fırçaları Səttar qıyıb işlətmədi.

- Onun ınusiqi duyumunu necə xarakterizə etmək olar?

- Səttarın rəng palitrası kimi musiqi palitrası da geniş idi. Həyatda musiqi aləmindən çox şeylər onun xoşuna gəlirdi. Amma bir şəxsiyyəti özü üçün etalon etmişdi.

- Deyirlər Səttar qeyri-adi insan olub. Onun qeyri-adiliyi nədə idi?

- Hərdən o bükülüb elə oturub ki, sanki sümüksüz insandır. Ümumiyyətlə, o, bardaş qurub rəsm çəkməyi sevirdi. Onun çox gözəl gözləri var idi. Mən bir dəfə Səttarın böyük bir portretini çəkdim. Uzun müddət fıkirləşdim ki, Səttarın gözlərini nə rəngdə verim? Səttarın gözləri rəngini dəyişirdi. Gah sarı olurdu, gah göyləşirdi, gah dərinləşirdi, gah irəliyə gəlirdi. Çox maraqlı və gözəl gözləri var idi. Əgər belə baxsan, mənim üçün o, gözəl bir insan idi. Onun barmaqları, əlləri danışanda hərəkətdə olurdu. Uzun barmaqları var idi. Elə bil o, sözünün və ya fıkrinin davamını barmaqlarında hərəkət etdirirdi. Onun haqqında söz demək də çətindi. Bəzi şeylər hissiyyatla bağlıdır. Bu hissiyyatı sözlə ifadə etmək o qədər də asan deyil. Bir şeyi demək olar ki, Azərbaycanın mənzərəsinə onun rəsmlərində baxırsan və deyirsən - o mənzərəyə mən də baxmışam, amma həmin gözəlliyi bəs niyə görməmişəm? Amma Səttar o gözəlliyi görüb və ora öz daxili gözəlliyini, vüqarını da daxil edib. Foto prinsipində deyil ki, gedib onu fotoqraf kimi çəksin. Öz daxilindən buraxaraq həmin o mənzərəni yaradıb. Eyni vaxtda görünən mənzərə Səttarın şəklindəki mənzərə deyil. Həmin tablolarda həm təbii oxşarlıq var, həm də Səttar var. Həm də bilirsiniz, bu dahilərin məsələsi, dahilər problemidir.

Qarşıdan Səttarın 100 illiyi gəlir. Bu dahi sənətkarı xatırlamaq, onun haqqında dönə-dönə danışmaq, yazmaq - dostlarının, sənət yoldaşlarının, tədqiqatçıların, qələm əhlinin övladlıq borcu olmalıdır. Səttar ruh kimi daim aramızda, Azərbaycan təbiəti qoynunda dolaşır.

Xalq qəzeti.- 2008.- 1 mart.- S. 7.