Mehdiyev M.

Üzə çıxan həqiqətlər

 

Respublika Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin qayğısı, köməyi ilə son vaxtlar Dövlət Film Fondu 60-70 il əvvəl ölkəmizdə lentə alınmış, az qala yaddan çıxmış xeyli bədii, qısametrajlı, sənədli filmləri xaricdən gətirməyə nail olmuşdur. Həmin filmlərin göstərilməsinə keçmiş SSRİ zamanı qadağa qoyulmuş, onlar respublikamızdan uzaqda saxlanılmışdır. Bir çox ekran əsərlərinin yaradıcısı, ilk azərbaycanlı qadın rejissor Qəmər Salamzadənin anım günündə Fondun direktoru, əməkdar incəsənət xadimi Cəmil Quliyevlə görüşdük. O dedi:

- Müstəqillik qazandıqdan sonra ölkəmiz bütün sahələr üzrə sürətlə inkişaf edir. İqtisadi uğurlarımız artır, vətəndaşların güzəranı yaxşılaşır. Eyni zamanda, mədəniyyətə, incəsənətə qayğı gündən-günə artır. Ötən ilin fevral ayında dövlət başçısı İlham Əliyevin imzaladığı "Azərbaycanda kino sənətinin inkişaf etdirilməsi haqqında" sərəncam Film Fondunun inkişafında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Biz bu etimadı doğrultmaq üçün var qüvvəmizlə çalışırıq. Qısa müddət ərzində keçmiş Sovet İttifaqının müxtəlif respublikalarından onlarla bədii, sənədli filmləri fondumuza gətirmişik. Onlardan biri mərhum Qəmər Salamzadənin quruluşçu rejissoru olduğu "Dəcəl dəstə" filmidir. Bildiyiniz kimi, Qəmər Salamzadə nəinki Azərbaycanda bütün Qafqaz rejionlarında, eləcə bütün Şərq dünyasında ilk qadın kinorejissoru olmuşdu. O, ötən əsrin bu vədəsində - 1908-ci ilin baharında Naxçıvan şəhərində dünyaya göz açmışdı. Anası erkən vəfat etmiş, atası - unudulmaz Cəlil Məmmədquluzadənin sadiq dostu, məşhur mollanəsrəddinçi şair, publisist Əliqulu Qəmküsar obyektiv səbəblərdən yeganə övladı ilə Tiflisə köçmüşdü. Amma onun bəxti orada da gətirməmişdi. Zaman-zaman millətimizə qənim kəsilən erməni-daşnaklar onu qətlə yetirmiş, arzu-istəklərini ürəyində qoymuşdu. İmkansız, çarəsiz, ata-anasını erkən itirmiş gənc Qəmər Bakıya gəlmiş, Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda oxumuş, sonra Moskva Dövlət Kinematoqrafiya Texnikumunda təhsil almış, Moskva Elmi-Tədqiqat İncəsənət İnstitutunun aspirantı olmuşdu.

C.Quliyev daha sonra Q.Salamzadənin kino sənəti sahəsində rastlaşdığıı haqsızlıqları, dözülməz münasibətləri də xatırlatdı:

- İlk qadın rejissoru kimi onun başı min bir bəla çəkmişdi. Təsəvvür edin, əzablara qatlaşıb araya-ərsəyə gətirdiyi bədii, publisist filmlərin sonluğunda "Quruluşçu rejissor Qəmər Salamzadə"dir titrini verməyi ona qadağan etmişdilər. O, təzyiqlərlə üzləşirdi. Lakin bu gərginliklərə baxmayaraq, Qəmər xanım amalından, əqidəsindən dönməmiş, bir çox ekran əsəri yaratmağa cəhd göstərmişdi. Bu səbəbdən onun adı milli kino sənətimizin tarixinə yazılmışdı. "Qızıl kol", "Əlsiz adamlar", "26 komissar" filmlərində rejissor köməkçisi, "Dəcəl dəstə", "Rəqs edən bağalar" filmlərinin quruluşçu rejissoru (Moskvadan gəlmiş A.Popovla birgə), "Şəfa nəğməsi", "Ordenli Azərbaycan" sənədli filmlərinin rejissoru, "Səbuhi", "Bir ailə" filmlərində isə assistent kimi işləmişdi. Unudulmaz kino sənətkarımızın xidmətlərindən biri sovet kinolarını ana dilimizə dublyaj etməsi olmuşdur.

Cəmil müəllim dedi ki, Qəmər xanım həm də məşhur fırça ustası, xalq rəssamı Salam Salamzadənin həyat yoldaşı idi. Onlar yarım əsrdən artıq birgə ömür sürmüşdülər. 86 yaşında o, dünyasını dəyişmişdi.
Unudulmaz kino xadimi Qəmər xanımın anım günündə rejissoru olduğu, 1937-ci ildə lentə aldığı, amma ölkəmizdə ekranlara çıxmayan, uzun illər Moskva kinostudiyasının filmotekasında saxlanılan "Dəcəl dəstə" bədii filmi nümayiş etdirildi. Tamaşaçılar Azərbaycan Dövlət Film Fonduna minnətdarlıqlarını bildirib, rejissor yaradıcılığına qayğını sənətə, sənətkara hörmətin, ehtiramın əlaməti kimi qiymətləndirdilər.

Azərbaycan.- 2008.- 21 mart.- S. 8.