Xəlilzadə F.
Azərbaycan təsviri
sənətinin korifeyi sayılan Hacağa Nəzərli ilk
plakatçı-rəssamdır. Bəllidir ki, ötən
əsrdə plakat janrı təsviri sənətin öncül
sırasında dayanırdı. Elə bir yer olmazdı ki, ora
müəyyən hadisələrlə bağlı plakatlar
asılmasın. Plakat janrının ahəngindəki
çağırış insanları həmişə
gərəkli mövzu ətrafında həm
birləşdirirdi, həm də
düşündürürdü. Xüsusilə İkinci
dünya müharibəsi dövründə Azərbaycan rəssamlarının
ön cəbhədə fədakarlıq göstərən
döyüşçülərin, eləcə də
qələbənin qazanılmasında böyük
əməyi olan əməkçi insanların fədakar
surətləri plakatlarda dolğun əks olunurdu.
Plakat təsviri sənətin ən kütləvi
növlərindən biridir. O, həm də operativliyinə
görə çevik janr hesab olunur. Əslində, latın
dilindəki "plakatium" sözündən
götürülüb. Mənası "elan" olan bu
təsviri sənət növü ötən əsrdə -
müəyyən bir tarixi mərhələdə xalqın
fikir və duyğularının kağız
üzərində ifadəsidir. Bu janrın bir önəmli cəhəti
də ondan ibarətdir ki, cəmi 3 rəngin köməyi
ilə rəssam ürək sözlərini deyə bilirdi.
Öz yaradıcılığı ilə
mədəniyyət xəzinəmizi daha da
zənginləşdirən Hacağa Nəzərli
ömrünün yarım əsrdən çoxunu incəsənətin
məhz bu sahəsinə həsr edərək plakat ustası
kimi məşhurlaşmışdı.
O, 1923-cü ildə Bakı şəhərində ziyalı
ailəsində anadan olub. Uşaqlıqdan rəssamlığa
böyük maraq göstərməsi ailədən gəlirdi.
Əmisi Nəcəf Rasim dövrünün peşəkar
və məşhur rəssamı olmuşdu. Nəcəfin bir
neçə əsəri, o cümlədən 12 akvareldən
ibarət rəsm albomu R.Mustafayev adına Azərbaycan
Dövlət İncəsənət Muzeyində
saxlanılır. Belə bir mühit, təbii ki,
Hacıağanı da rənglər aləminə bağlayırdı.
1951-ci ildə Ə.Əzimzadə adına Bakı
Rəssamlıq Məktəbini bitirən Hacağa
Nəzərli yaradıcılığında plakat janrına üstünlük
verərək bu sahədə ən gözəl
əsərlərin müəllifinə çevrildi. Xalq
rəssamı Kamil Əliyev unudulmaz həmkarı
barəsində belə yazırdı: "Adətən
rəssamların danışmaqla arası olmur. Onlar demək
istədiklərini rənglərlə çatdırırlar.
Hacağanın da ürək sözləri əsərlərindədir.
O, mübariz rəssam idi. Belələrini indi barmaqla saymaq
olar".
Ötən əsrin 50-ci illərində Hacağa
Nəzərli adətən plakat çəkməklə
müntəzəm məşğul idi. O bu sahənin,
demək olar ki, "yükçəkən"i
sayılırdı. Bu səbəbdən də plakat
janrından söz düşəndə mütləq onun ilk
yaradıcılarından biri Hacağa Nəzərlinin adı
çəkilir. Günün hadisələri ilə
səsləşən, müəyyən tələblər
əsasında çəkilən plakatlarda rəssamın
öz daxili hissləri, emossiyaları, fikirləri aydın
duyulurdu. Əgər rəssam bir tərəfdən
əmək adamlarının, siyasi xadimlərin,
idmançıların portretlərini yaradırdısa,
digər tərfədən ürəyindəki
mövzuları unutmurdu. Məsələn, 1963-cü ildə çəkdiyi
"Səadət" portreti. Burada xoşbəxt ananın
və körpənin sifətindəki cizgilər çox
aydın və təbii işlənmişdi. Rəssamın diqqətçəkən
və maraqlı əsərlərindən biri də
"Ağ şanı, qara şanı" tablosudur. Yurdumuzun
təbii sərvəti və üzümçü qızlar
barədə olan bu əsər yenə də aktualdır.
1965-ci ildə Hacağa Nəzərlinin bir arzusu
rənglərlə həyat verdiyi "Qoy həmişə
bahar olsun" əsərinə çevrilib.
Üz-gözündən təbəssüm yağan,
əlində gül-çiçək tutmuş qaraqaş,
qaragöz azərbaycanlı qızın başına ağ
göyərçinlər fırlanır. Nə qədər
gözəldir. Bu sülh arzusu tək bir rəssamın
ürəyində qərar tutmur. Bəşəriyyətin,
bütün sülhsevər insanların ən böyük diləyi
əmin-amanlıqdır.
Əməkdar rəssamın yaradıcılığında
rəngkarlıq qrafikası xüsusi yer tuturdu. Gözəl
əsərləri ilə neçə-neçə
sərgilərdə iştirak etmiş Hacağa Nəzərli
Səttar Bəhlulzadə, Mikayıl Abdullayev kimi
sənətkarların layiqli davamçısı
sayılır. M.F.Axundovun, N.Nərimanovun, H.Cavidin,
M.Müşfiqin, C.Cabbarlının, İsmi bəy Nakamın
portretlərini əzəmətli və təbii yaradan
Hacağa Nəzərli bu məşhur əsərləri
ilə Azərbaycan təsviri sənətində öz
imzasını əbədi həkk etdirdi. Bu
əsərlərə indi də heyrətlə baxaraq
fikirləşirik ki, böyük rəssamın cani-dildən
yaratdığı sənət incilərinin
həqiqətən də əvəzi yoxdur. Hələ
sağlığında bu plakatlar rəssama çox
böyük şöhrət gətirmişdi.
Tədqiqatçıların biri yazırdı ki,
Hacıağa müəllim təkcə "Mikayıl
Müşfiq" tablosunu yaratsaydı, bu, rəssamın
sənət dünyasında əbədi qalmasına bəs
edərdi.
Xalq artisti Zeynəb Xanlarova Hacağa Nəzərlinin
rəngkarlıq, qrafika, illüstrasiya, plakat, dekorasiya, teatr,
reklam janrlarında olan bir sıra dəyərli
əsərlərinə baxarkən duyğularını
belə dilə gətirib: "Dünyanın çox
ölkəsində olmuşam. Hər yerdə çoxlu
rəng görmüşəm. Amma Azərbaycan
təbiətindəki əlvanlığı heç yerdə
duymamışam. Maraqlıdır ki, bu rənglərin
hamısı Hacağa Nəzərlinin
əsərlərində var. Elə bil ki, o, mövcud
rənglərlə yanaşı, həm də təzə rənglər
işləyir. Biz bu gözəlliyi onun
əsərlərində görürük".
Azərbaycan incəsənətində öz irsi,
dəst-xətti və zəngin yaradıcılığı
ilə seçilən Hacağa Nəzərli
dəfələrlə xarici ölkələrdə
olmuşdur. Onun əsərləri keçmiş SSRİ-nin
əksər respublikalarında, eləcə də Yuqoslaviya,
Bolqarıstan, Polşa, Hindistan, Sinqapur, Malayziya və başqa
ölkələrdə keçirilən sərgilərdə,
mədəniyyət ongünlüklərində nümayiş
etdirilib.
Təsviri sənətin inkişafında əvəzsiz
xidmətlərinə görə 1982-ci ildə
"Əməkdar rəssam" adını alan Hacağa Nəzərli
mədəniyyətimizə daim qayğı
göstərən ümummilli lider Heydər Əliyev
barəsində ötən əsrin sonlarında
yazırdı: "Sənəti və sənətkarı
ən çox sevən insanlar Azərbaycandadır. Ancaq
sənəti sevmək azdır, sənətkara qayğı
ilə yanaşmaq gərəkdir. Bu münasibətin özü
də bir sənətkarlıqdır. Mən sənətə
və sənətkara qayğı ilə yanaşan çox
soydaşımızı görmüşəm. Ancaq heç
kəs Heydər Əliyev qədər Azərbaycan
mədəniyyətinə qayğı göstərə
blməmişdir. Biz sənət adamları Heydər
Əliyevin 1969-1982-ci illərdə, həm də 1993-cü
ildən sonra ölkəmizə rəhbərlik etdiyi
dövrlərdə bu qayğını çox
məmnuniyyətlə hiss etdik. Şair bu barədə
gözəl deyib ki, dünyada qalacaq yalnız yaradan. Ancaq
yaradıcı şəxsin qədrini bilən və onu
dəyərləndirənlər isə daha çox
yaşayacaqlar".
Unudulmaz rəssamın doğmaları söyləyirlər ki,
Hacağa Nəzərli həmişə qürurla deyərdi:
"Mənim əməyimə qiyməti əsl sənət
xiridarı olan Heydər Əliyev və xalqım verib". O
bununla çox fəxr edərdi.
İllər bir-birinə bağlanaraq aramızda olmayan
Hacağa Nəzərlinin daim xatırlanacaq yaşının
üstünə yaş gətirir. Yaxşı ki,
sənətin ömrü həmişəlikdir. Bu mənada
Hacağa Nəzərli bizə ərməğan qoyub getdiyi
əsərlərində yaşamaqdadır.
Azərbaycan.- 2008.- 16 may.- S. 6.