Məhərrəmova T.

Məkan rəssam üçün əhəmiyyətsizdir

Mustafa Mustafayev: "Daxilində böyük sevgi olan adamlar səhnəyə gələ bilərlər"

Bu gün gənc rəssamların dolanışığı o qədər də ürəkaçan deyil. Küçələrdə əsərlərini satanlar, emalatxanalarında qalaq-qalaq şəkilləri yığıb saxlayanlar, dolanışıq üzündən emalatxanadan həmişəlik və müvəqqəti uzaqlaşanlar çoxdur. Ancaq elələri də var ki, "müvəqqəti" deyib sənətindən uzaqlaşsalar da, içlərində nə vaxtsa ilk və əbədi sevgilərinə qayıtmaq istəyi yaşayır. Yenidən bu dünyanın qayğılarından qopub emalatxanalarında - kətanla, fırçayla, rənglərin qoxusu ilə baş-başa qalmaq istəyirlər.

Gənc rəssam Mustafa Mustafayev də bu sənətə ötəri bir həvəs kimi baxmır.

- Rəssam olmağınızı ailə ənənəsinin davamı adlandırmaq olarmı?

- Elə ailələr var ki, valideynləri rəssam olsa da, övladları onların davamçısı olmur. Məncə, bu, Allah vergisidir. Uşaq olanda bəzən rəssamın emalatxanası, məişəti ona təsir edir və o, gələcəkdə bu yolu seçir.

- İlk dəfə çəkdiyiniz rəsm yadınızdadırmı?

- İki yaşım olanda kağız üzərində nəsə çəkməyə başlamışam. Atam da anama deyib ki, deyəsən, bu uşaq rəssam olacaq. Gerçəkdən rəssam olmaq istəyimi 6 yaşımdan hiss etməyə başlamışam. Yadımdadır ki, Moskvada Puşkin muzeyinə getmişdik. Muzeyin girişində Mikelancelonun nəhəng "David" heykəli qoyulmuşdu. Heykəl o qədər qüdrətli idi ki, içəri girənləri valeh edirdi. Eləcə də məni valeh etdi. Elə ordaca atama dedim ki, rəssam olacağam. Ondan sonra özüm üçün bu istiqaməti müəyyənləşdirdim.

- İlk işləriniz necə qarşılandı? Sərgilərdə iştirak edirdinizmi?

- 15 yaşım olanda "br" Bakıda təzəcə fəaliyyətə başlamışdı. Onlar balaca rəssamlar üçün üç qrup üzrə sərgi təşkil etmişdi. Mən həmin sərgidə birinci yerə layiq görüldüm. Bu həm də mənim ilk sərgim idi. Sərgidə nümayiş olunan işlərim yaxşı qarşılandı. Onu da qeyd edim ki, rəssam olana qədər heç bir dərnəyə, kluba getməmişəm. Atam özü rəssam olduğundan məni o cür fəaliyyətlərdən uzaqlaşdırmağa çalışırdı. "Uzaqlaş ki, nəsə öyrənə biləsən. Rəssam olmaq üçün sənə başqa şeylər lazımdır. Azadlıq daha çox lazımdır" - deyə atam bildirirdi. Mən yalnız indi bu sözlərin nə demək olduğunu başa düşürəm. Çünki elə şeylər var ki, rəssamın fikrini məhdudlaşdırır. Rəssam olmaq üçün akademik şəkil çəkməyə malik olmaq azdır. Rəssamın formalaşmasında başqa amillər də vacibdir.

- Yaradıcılığınız təkrarçılıq baxımından atanızın işləri ilə üst-üstə düşmədi ki? Yoxsa öz yolunuzu erkən müəyyənləşdirə bildiniz?

- Atam mənə məsləhətləri ilə çox kömək elədi. Ancaq o, dünyasını çox tez dəyişdi. Demək olar ki, bəzi şeyləri mənə başa salmağa vaxt çatmadı. Ancaq mən ondan o qədər informasiya əldə etmişəm ki, ömrümün axırına qədər bəs edər. Yaradıcılığımıza gəlincə, təkrarçılıq olmadı. Bu baxımdan atamla mənim aramda çox böyük fərq var.

- Bəzən yaradıcı adamlar haqqında: "Filankəs anadangəlmə aktyor və ya reyissordur" - deyirlər. Yəni həmin adamlara təhsil lazım deyil, fitrən istedaddırlar. Maraqlıdır, bəs, rəssamlıqda təhsil nə qədər rol oynayır? İlahi tərəfindən verilən vergiyə nəzəriyyə nə qədər kömək edir?

- Rssamlıq elə bir yoldur ki, orda düzgün verilməmiş istiqamət Allah vergisini öldürə, məhv edə bilər. Bəxtim onda gətirib ki, mənim çox yaxşı müəllimlərim olub. İncəsənət İnstitutunda oxuyanda müəllimlərimiz Zaur Abbasov və Tamella xanım bizə düzgün istiqamət göstəriblər. Onlar şəkildən çox fikrə üstünlük verir və tövsiyə edirdilər ki, rəssam fikirləşməlidir. İşdə fikir olmasa, mənasız bir şey alınacaq. Tutaq ki, "Ermitay"da gəzib şəkillərə baxırsınız. Bəzən baxıb görürsən ki, hansısa əsər çox gözəldir, ancaq o səni cəlb eləmir. Birdən sizi hansısa bir şəkil ayaq saxlamağa məcbur edir. Sizi ora çəkib aparan hansısa mənəvi gücdür.

- İndi rəssamların çoxu emalatxana problemi ilə üz-üzədir. Sizin də belə probleminiz varmı?

- Tələbə yoldaşlarımdan və bir çox rəssamdan fərqli olaraq, bəxtim onda gətirib ki, atamdan qalan əmlakım - emalatxanam var. Həqiqətən də mən burda çalışıb nəsə edə bilirəm. Düz deyirsiniz ki, bu, bir çox gənc rəssam üçün böyük problemdir. Ev şəraitində yağlı boya ilə işləmək qeyri-mümkündür. Rəssam üçün emalatxana qadın qədər intimdir. Emalatxana rəssamın intim dünyasıdır. Emalatxanada özünlə təkbətək qalırsan, istədiyini çəkə, yarada bilirsən. Emalatxananın böyük və kiçikliyinin rəssam üçün fərqi yoxdur. Məkan onun üçün əhəmiyyətsizdir. Əsas odur ki, içindəki eneryini orada sərf edə biləsən.

- Rəssamların emalatxana problemi öz yerində, bəs həmkarlarınızın bugünkü dolanışığı haqqında nə deyə bilərsiniz? Rəssamlar öz əsərlərini satıb güzəranlarını təmin edə bilirlərmi?

- Desəm ki, rəssamlar işlərini sata bilmirlər, yanılaram. Elə rəssamlar var ki, işlərini yaxşı satırlar. Daha doğrusu, onlar öz alıcılarını tapıblar. Bəlkə kimsə ondan da güclü rəssamdır, ancaq öz alıcısını tapa bilmir. Bu həm bəxtdir, həm də özünü reklam eləmək bacarığı. Özünün piarını yaratmaq böyük amildir. Hər rəssam da bunu bacarmır. Ona görə də rəssamların çoxu başqa işlə məşğul olur, dolanışıq pullarını başqa sahələrdən qazanırlar.

- Teatr rəssamı olmağınız da ailə ənənəsidir?

- Sadəcə, teatra sevgidir. Özünüz bilirsiniz ki, teatrda maaşlar çox simvolikdir. Ailəsini normal dolandırmaq istəyən adam teatra üz tutmaz. Ancaq daxilində teatra böyük sevgi olan adamlar səhnəyə gələ bilərlər. Mən demək olar ki, teatrda böyümüşəm. Anam Almas xanım Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktrisasıdır. Qardaşım Tural isə "Yuğ" Teatrının reyissorudur. Böyük qardaşım Rövşən Mustafayev İnsan Haqları İnstitutunun direktorudur. O da sənət yolumuzu müəyyənləşdirməkdə bizə çox kömək edib. Həmişə bizə mənəvi yardımçı olub.

- Teatrda ilk dəfə hansı tamaşanın quruluşçu rəssamı oldunuz?

- Əvvəla, onu qeyd edim ki, teatr rəssamı ayrıca bir ixtisasdır. Azərbaycanda çox az rəssam var ki, bu sahədə böyük nailiyyətlər əldə edib. Emalatxanada kağızla işləyirsənsə, səhnədə eskizlərlə işləyirsən. Teatr rəssamı yalnız kağız üzərində işləməməlidir. O, materialı, fakturanı, həcmi, heykəltaraşlığı da bilməlidir. Rəssamlıq sexində çox az rəssamımız var ki, istədiyini ortaya çıxara bilər. Hal-hazırda teatr texniki tərəfdən çox böyük böhran yaşayır. İncəsənət İntitutunda da teatr rəssamı olmaq istəyən tələbə yoxdur. Bu, böyük bir böhrana səbəb olacaq. Məcbur qalıb ya Rusiyadan, ya da başqa xarici ölkələrdən rəssam dəvət edəcəyik. Bu isə böyük xərcdir. Ən yaxşısı özününkünü yetişdirməkdir. Teatra qayğı çoxalsaydı, bu sahədə də artım olardı. Hal-hazırda 5-6 peşəkar rəssam qalıb. Onların da yaşı 70-i ötüb. Ona görə də onları əvəz edə biləcək teatr rəssamları yetişməlidir. Bu gün Rusiyada 200-dən çox teatr, hər teatrın da öz tamaşaçısı var. Orada bu sahədə inkişaf hiss olunur. Dövlət tərəfindən teatra mütləq dəstək olmalıdır. Bütün dünyada belədir. Çünki sonradan hər şeyi sıfırdan başlamaq o qədər də asan olmayacaq.

Teatrda ilk işimə gəlincə, 1998-ci ildə Nicat Kazımov məni Gənc Tamaşaçılar Teatrında səhnələşdirdiyi "Ələddinin sehirli lampası" tamaşasına dəvət etdi. O vaxta qədər o mənimlə işləməmişdi. Nicat özü də reyissor kimi təzəcə fəaliyyətə başlamışdı. Bizim tandemimiz yaxşı alındı. Tamaşa uğurla qarşılandı və indi də repertuardadır. Bu tamaşadan sonra 14 tamaşada quruluşçu rəssam işləmişəm. Elə tamaşalar var ki, təkcə Azərbaycanda deyil, bir sıra ölkələrdə qastrol səfəri çərçivəsində göstərilib. Xüsusən Nicat Kazımovla işlədiyim tamaşaların taleyi çox uğurlu alınıb. Ona görə Nicat Kazımova minnətdaram ki, tanımadan mənə inandı.

- Gərək ki, Bələdiyyə Teatrında da hansısa tamaşanın quruluşçu rəssamı olmusunuz?

- Amalya xanımla Hüseyn Cavidin "İblis" faciəsində işləmişəm. Təəssüf ki, hazırda həmin teatr binasızlıq üzündən problemlə üzləşib. Nəticədə tamaşanın məşqləri yarıda qalıb. Yerlə təmin olunduqdan sonra işimizi davam etdirəcəyik.

- İndi teatrların əksəriyyəti təmir dövrünü yaşayır. Yəqin ki, boş qalmamaq üçün daha çox emalatxanada məşğul olursunuz?

- Mən hazırda dizaynla məşğul oluram. Bir ara yalnız qazanmaq məqsədi ilə ora gəlmişdim. Ancaq sonradan gördüm ki, burda teatrla bir uyğunluq var. Ona görə də bu iş ürəyimcə oldu. Düzdür, bu iş məni bir az emalatxanadan uzaq saldı. Demək olar ki, yarım ildir emalatxanaya getmirəm. Yaşın elə bir dövrü olacaq ki, bəlkə də onu ancaq emalatxanaya sərf edəcəyəm.

- Gələcəkdə fərdi sərgi keçirmək fikriniz varmı?

- Yəqin ki, nə vaxtsa olacaq. Deyirlər ki, rəssamlar 50-60 yaşlarında hiss edirlər ki, öz hisslərini göstərmək vaxtıdır və öz real dünyasını göstərməlidir. Bunun üçünsə bütün əsərləri toplamaq lazımdır.

- Həyat yoldaşınız Eleonora xanım vokal ifaçısıdır. Sənət adamlarının ailədə tandemi necə alınır?

- Ailədə hər ikisi incəsənət adamı olanda bir-birinə çox kömək edir. Həmişə deyirəm ki, əgər başqa bir sahənin adamı ilə ailə qursaydım, mənə bu qədər asan olmazdı. Onda ayrı-ayrı dünyalarımız olardı. İndi isə bir-birimizə çox kömək edir, məsləhətlər veririk. Bu, daha yaxşıdır.

Kaspi.- 2008.- 7 may.- S. 12.