“Yenə əvvəlki günlərin qayıtmasını istəyirəm”

Ənvər Həsənov, aktyor-reyissor: "Ümidsiz yaşamağın mənası yoxdur"

Bu gün bütün kino işçilərinin içində bir ümid var. Gənclər kinonun yenidən inkişafda olması, yeni filmlərin çox çəkilməsi, yaşlılar isə ötən illərdəki kimi intibahın baş verməsi ümidi ilə yaşayır. Prezidentin milli kinomuzun inkişafı ilə bağlı məlum sərəncamından sonra bu ümidlər bir qədər də canlanıb.

Əməkdar artist Ənvər Həsənov da kinomuzun sabahına ümidlə baxanlar sırasındadır.

- Siz üç il bundan qabaq "Sevil" kinoteatrının direktoru vəzifəsində çalışırdınız. Nə üçün oradan uzaqlaşdınız?

- Əgər idarə fəaliyyətini dayandırıbsa, orada qalmağın mənası varmı?

- Axı kinoteatrın təmir edilib normal fəaliyyət göstərməsi üçün şərait yaradılacağına söz vermişdilər. Siz həmçinin sponsorların köməyinə ümid bağlayırdınız.

- Bütün bunlar üç-dörd il bundan qabaq olub. İndi bu barədə danışmaq istəmirəm. Mən onda da kinostudiyanın işçisi idim, indi də burada çalışıram. 1965-ci ildən- 15 yaşımdan bu günədək kinodayam. Həyatım elə kino ilə bağlıdır. O vaxt rəhmətlik Adil İsgəndərov kinostudiyanın direktoru idi. O mənə sənət yollarını anladan bir insan olub. Onun rəhbərliyi ilə 1965-ci ildə "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında kinoaktyor bölməsi açıldı. O vaxt müsabiqədən keçənlər içərisində mən də vardım. Mən həm kursda, həm də gecə məktəbində oxuyurdum. Bir il keçəndən sonra kursu qurtarmasam da, kinostudiyada reyissor köməkçisi vəzifəsində işləməyə başladım. Rəhmətlik Arif Babayev onda "İnsan məskən salır" filmini çəkirdi. Mənim də Ariflə tanışlığım İçərişəhərdə qonşu olmağımızdan başlamışdı. Həm də kinokursda oxuyanda o bizə dərs keçirdi. O zaman Adil müəllim kinostudiyada iş prosesini elə qurmuşdu ki, Azərbaycanın ən gözəl reyissorları - Hüseyn Seyidzadə, Həsən Seyidbəyli, Şamil Mahmudbəyov, Əlisəttar Atakişiyev bizə dərs deyirdi. Çox təəssüf ki, mənə dərs deyən o reyissorların heç biri indi sağ deyil. Nədənsə Arif müəllimin gözü məni tutdu. Onun çəkdiyi filmə də reyissor köməkçisi vəzifəsinə daxil oldum və fəaliyyətə başladım. Gördüm tez-tez deyir ki, hazırlaş, səni filmə çəkəcəm. Görünür, bərabər işlədiyimiz müddətdə Arif müəllim görkəmimə, danışığıma, hərəkətlərimə, oturuşuma, duruşuma göz qoyurmuş. Tədricən mən də peşəkarlıq qazandıqca fikir verdim ki, əgər reyissor bir filmi başlamaq, o filmin qəhrəmanını kiməsə bənzətmək istəyirsə, həmin adamın bütün həyatını izləməlidir. Gərək ki, 66-cı ildə Şamil Mahmudbəyov "Torpaq, dəniz, od, səma" filmini çəkirdi. Həmin film 4 novelladan ibarət idi. 4-cü novellada gənc əsgər rolunu mənə tapşırmışdı. Deyəsən, ondan qabaq da Əlisəttar Atakişiyev "İstintaq davam edir" filmində məni epizodik bir rola çəkmişdi. Mən kinokursda oxuya-oxuya həmin filmlərdə çəkilmişdim. Arif Babayev filmini təhvil verdi. "Uşaqlığın son gecəsi" filmini başlayanda məni də dəvət etdi. Fotosınağın, kinosınağın və s. proseslərin necə keçməsindən danışmaq istəmirəm. Hamı süzgəcdən keçəndən sonra zəiflər bir tərəfə, bir az üstünlər digər tərəfə yığılırdı. Elə oldu ki, mən o sınaqdan keçdim. Filmin çox gözəl yaradıcı heyəti vardı. Film çəkiləndən sonra tamaşaçıların böyük rəğbətini qazandı. 69-cu ildə birdən-birə Kiyevdə keçirilən Ümumittifaq kino festivalında operator, ssenari, aktyor, bəstəkar, reyissor işinə görə 5 diplom aldıq. Bu, çox böyük nailiyyət idi. Mən də "Ən yaxşı kişi roluna görə" diplomuna layiq görüldüm. Kinofəaliyyətim belə başladı.

- İndi kinostudiyada işləriniz necədir?

- "Cavad xan" filmini başa çatdırmışıq. Artıq film təqdimata hazırlanmaq üzrədir. Mən həmin filmdə həm ikinci reyissor, həm də Gəncə xanı Səlim xan rolunun ifaçısıyam. Yeganə aktyoram ki, həm də ikinci reyissor vəzifəsində çalışıram.

- Reyissuraya həvəsiniz aktyor kimi deyə bilmədiyiniz sözü demək istəyinizlə bağlıdır?

- Reyissorluq və aktyorluq kino sənətində vəhdət təşkil edir. Aktyorsuz reyissor, reyissorsuz da aktyor ola bilməz. Bu fəaliyyətlərimin hər ikisi kinostudiyaya bağlıdır. Mən 91-ci ilə qədər intensiv çəkilmişəm. Onda fəaliyyət çox idi. Sonra Qarabağ müharibəsi və s. problemlər kinonu ikinci plana atdı. Yaxşı ki, Allah bu istedadı da mənə vermişdi. Mən mərhələləri keçə-keçə reyissor oldum. Fəaliyyətim bu gün də davam edir. Sevinirəm ki, yaxşı filmlərin kinoreyissor kimi fəaliyyəti mənlə bağlı olub. Elə olurdu ki, işlədiyim filmlərdə həm də çəkilirdim. Bu mənə fəaliyyətimi dayandırmamağa imkan yaradırdı. Həmişə formada olurduq. İş prosesində beyin o qədər fəaliyyət göstərir ki, hər şey - aktyorların adı, soyadı, oynadıqları obrazlar, rolun mətnləri və s. hər şey yadda qalırdı. Artıq ikinci reyissor kimi 16 filmdə çalışmışam.

- Bəs hər hansı filmin quruluşçu reyissoru kimi çalışmamağınız öz istəyinizlə bağlı olub, yoxsa imkan və şəraitin olmaması ilə?

- Sözün düzü, quruluşçu reyissor kimi çalışmağa hələ vaxtım olmayıb. Bu barədə o qədər dərindən də fikirləşməmişəm.

- Deyə bilərsinizmi, aktyor kimi oynadığınız, yoxsa reyissoru olduğunuz filmlərin taleyindən daha çox razısınız?

- Hər ikisindən. Mən onları necə ayıra bilərəm? İkisinə də can qoymuşam, ikisinə də ürək yanğısı ilə yanaşmışam. Sevinci də, kədəri də mənimdir.

- Özünüz aktyor ola-ola film çəkərkən həmkarlarınıza münasibətiniz necə olur?

- Çox gözəl... Hərdən mənə deyirlər ki, sən aktyorlara üstünlük verirsən. Mən də deyirəm ki, ömür boyu belə olub, belə də olmalıdır. Mən keçmiş reyissorların aktyorlara münasibətini görüb-götürmüşəm. Onların aktyorlara qarşı hörmət-izzəti o qədər yüksək olub ki, o məhəbbəti ürəyimdə saxlamışam. Fəaliyyət göstərdiyim filmlərdə də çalışmışam ki, aktyorlara eyni münasibəti göstərim. Filmin taleyini həll edən reyissor olsa da, sonda o da, operator da, rəssam da kadr arxasında qalır. Filmin ürək yanğısını, istəyini ancaq aktyorlar vasitəsilə tamaşaçılara çatdırırlar. Ona görə hörmət-izzət birinci növbədə aktyorlara olmalıdır.

- Söz düşmüşkən, ikinci reyissoru olduğunuz "Ovsunçu" filminin quruluşçu reyissoru Oqtay Mirqasımov müsahibəmiz zamanı analoyi sualıma "aktyor mənimçün yaxşı mənada alətdir" cavabını verdi. İki reyissorun haçalanan münasibəti iş prosesində narazılıq yaratmırdı ki?

- Elə bir film olmur ki, sakit keçsin. Kino elə bir şeydir ki, orda qalmaqal da, səmimi münasibət də olur. Bütün bunlar filmin sona çatmasına səbəb olan amillərdən biridir. Kim deyir ki, qalmaqal olmur, yalandır. 45 ilə yaxın fəaliyyətimdə hələ yadıma gəlmir ki, hansısa filmdə qalmaqal, söz-söhbət olmasın. Harda iş varsa, orda mübahisə var. Mübahisə həqiqəti yaradır.

- Bir dəfə "bütün həyatımız nostalgiyadan ibarətdir" demisiniz. Ən çox nəyin xiffətini çəkirsiniz?

- Mən həyatımı kino ilə bağlamışam. O vaxt elə idi ki, təyyarəyə oturub ürəyin istəyən vaxt sakit, problemlərsiz hara istəsən gedib-gələrdin. İndi nə gedə, nə gələ bilirsən. Əvvəllər kinostudiyanın həyəti bilirsiniz necə olurdu? 7-8 film birdən çəkilirdi. Dəhlizdə adam, həyətdə maşın əlindən tərpənmək olmurdu. İndi kinostudiyada həyat əvvəlki kimi deyil. Gözləyirsən ki, dəhlizin o başından kimsə çıxacaq. Mən yenə əvvəlki günlərin qayıtmasını istəyirəm. İstəyirəm yenə studiyanın həyəti qaynayıb-qarışsın, studiyanın qabağı maşınla dolsun, işçilər çəkilişə getsinlər, kinoteatrlar fəaliyyət göstərsin!

- Arzularınızın həyata keçməsinə ümidləriniz necədir?

- İndi kino işçilərinin hamısı ümidlə yaşayır. Kinonu inkişaf etdirmək üçün prezidentin sərəncamı var. Hamımız bu sərəncama ümidlə yanaşırıq. Artıq kinoda inkişaf hiss olunmaqdadır. Hazırda ildə 5 film çəkilir. Kinostudiyanın təmirindən, müasir avadanlıqlarla təchizindən sonra yeni proyektlərin həyata keçməsinə ümidlər çoxdur. Həm filmlərin sayı, həm də keyfiyyəti artacaq. Onda kinostudiyadan uzaqlaşan adamlar yenidən qayıdacaq. Ümidsiz yaşamağın mənası yoxdur.

- "Mən aktyor-reyissor olmuşam, əlim bala batıb?" - deyə övladınızın aktyor olmasına razı deyildiniz. Bu gün necə, fikriniz dəyişibmi?

- Zarafat deyil, necə olsa, mən Azərbaycan kinosunda nəyəsə nail olmuş adamam. SSRİ və Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının, Konfederasiyanın üzvü, kino əlaçısıyam. Ensiklopediyada adım var. Mənə elə gəlir ki, ailədə sənətdə bir nəfərin olması bəsdir.

Kaspi.- 2008.- 23 may.- S. 12.