Kərəm dedi, qayıtmaram bu yoldan..
“Yanıq Kərəmi” havası üstündə “Rami” filmi
Azərbaycan ədəbiyyatı üçün
tərsa qızına
aşiq olan türk növcavanı obrazı təzə deyil. Kərəmdən
əvvəl də, sonra da tərsaya
aşiqanə şeirlər
qoşan şairlərimiz,
aşıqlarımız az
olmayıb. Sevgi sərhəd tanımır.
Həm də sevgi deyilən yerdə milli və dini münaqişələrin
də ya çəkisi azalır, ya da tamam
yox olur. Çünki sevgi özü bir dindir. Və bu dində insanların
bərabərliyi əsas
məsələdir.
Sevgi illüziyadır,
illüziya da sərhəd tanımaz. Sərhəd tanımayan bir başqa din, bir başqa
illüziya isə kinodur.
Əsla bura
qədər yazılanları
indi söhbət açacağım filmin süjetinə bəraət
kimi qəbul etmənizi istəmirəm.
Bu, sadəcə olaraq təsvir-girişdir.
Haqqında danışılacaq
film isə ayın əvvəlində
“Nizami” kinoteatrında
təqdimatı keçirilən
“Rami” filmidir. Filmin rejissoru və ssenari müəllifi İran rejissoru Babək Şirinsifətdir. Rami (Kamran Yunus) filmin
qəhrəmanının adıdır.
O, Qarabağ müharibəsinin
acılarını özündə
daşıyan, həm
də ikiqat artıq daşıyan birisidir. Bu Rami Cəbrayılda
yaşayırmış. O zaman
hələ müharibə
başlamasa da münaqişə qığılcımları
parıldayırmış. Raminin əsas melodramı isə müharibədən əvvəl
başlayır: erməni
qızına aşiq olanda və onu götürüb qaçanda. Müharibə
başlayanda isə onların artıq bir körpə uşaqları var. Ermənilərin hücumuna
məruz qalan dinc əhali ora-bura dağılışanda
Raminin qardaşı anası ilə birgə erməni gəlinlərini də o taya, Cənubi
Azərbaycana, yəni
İrana keçirir. Rami o zamandan
bəri tək yaşayır, ailəsindən
soraq gözləyir və onları axtarmağa başlayır.
Film “Əsli-Kərəm” dastanından
iqtibaslarla, illüstrasiyalarla,
dastanı danışan
aşığın səsi
ilə başlayır
və bu aşıq dastan nəql etməklə özünün də xəbəri olmadan filmin temporitmini tutur. Film enerjisini
yoldan, dastandan və aşıq musiqisindən alır. Amma film hətta
sentimental melodramayadək
belə gedib çatmır. Bu, filmin janrına yaddır. Əgər rejissorun total faciə yaratmaq istəyi vardısa belə, bu da
puça çıxıb.
Buna həm də “ənənəvi İran melodraması” demək olar.
Qəhrəman film boyu yolda
olur, arvadını və oğlunu axtarır. Arabirsə onu xatirələri müşayiət edir. Filmin süjeti də bu xatirələrdən
açılır. Sadə
və işə yarayan bir üsulla.
Söhbət “Rami”nin ideyasından
gedərsə, yalnız
bunu demək olar: O, tamaşaçıları
qane edəcək deyil. Bu, yerli
tamaşaçı üçün
yenidən dövriyyəyə
buraxılmış kart
oyunu kimidir. Tərsa qızına aşiq olmuş müsəlman gənci və yaxud erməni
qızına vurulmuş
azərbaycanlı obrazından,
yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, kasadlığımız yoxdur.
Yeganə maraq doğuran rejissorun bu əhvalatı necə bitirməsi, yəni məsələni
necə həll etməsidir.
Məhz bu
məqam tamaşaçılar
üçün qənaətbəxş
sayıla bilər: İranda arvadını axtaran Rami yalnız
oğlunu tapır, arvadı o taya
keçəndən üç
gün sonra dünyadan köçüb.
Kədərinə təsəlli
kimsəni bula bilər ki, qəhrəman? Əlbəttə,
o, yalnız ağaca sarılır, ona sığınır. Yəqin rejissorun filmi nədən belə bitirməsinin özünə məlum olan və olmayan
səbəbləri var.
Məncə, bu səbəblərdən biri
əlacsızlıqdır.
Aktyor Kamran Yunus əvvəldən axıradək
filmin enerjisinə, daha doğrusu “Əsli-Kərəm” dastanının enerjisinə
köklənməyə çalışır.
İnsafən, onun aşiq obrazı haqqında nəsə tənqidi söz demək istəmirik, zira adam saç-saqqalı, ifadə və görüntüsü
ilə əsl məhəbbət faciəsinin personajıdır.
Yalnız əsəb və əzab ifadələri özünətəlqin
kimi görünür.
Əvəzində Qurban
Səfiyevin sürücü
qəhrəmanı canlı,
real və diqqətçəkəndir. Bu
sürücü daim qəhrəmanın, Raminin
fonunda olsa belə, o unudulmur.
Daha doğrusu, onsuz adam darıxır.
Partlayış və
döyüş səhnələrinin
özü də inandırıcı və
realdır. Bu reallıqları isə yalnız bu aşiq-məşuq əhvalatı “korlayır”(?).
Gün.- 2008.- 23 may.- S. 14.