Təranə

 

İndi SMS, şou, ara mahnılar dünyasıdır

 

O, uşaqların sevimli bəstəkarıdır. Balaca müğənnilər onun mahnılarını sevə-sevə oxuyurlar. Vaxtilə özümüz də o mahnıların musiqisini dinləyərək, ürəyimizdə zümzümə edərək böyümüşük. Gözəl, maraqlı mövzulardan, həyat hadisələrindən bəhs edən bu mahnılarda sadə şəkildə böyük fikirlər ifadə olunub. Ona görə də bu mahnılar nəinki kiçiklərin, elə böyüklərin də zövqünü oxşayır.
   Daim uşaqları düşünən, onlar üçün yeni-yeni mahnılar yazan Oqtay Zülfüqarov söhbətinə bədii rəhbəri olduğu Uşaq Filarmoniyasının fəaliyyətindən başladı.
   - Uşaq Filarmoniyasındakı təhsil adi musiqi məktəblərindəki təhsildən nə ilə fərqlənir?

   - Musiqi məktəbində uşaqlara musiqi dərsi keçirilir. Amma burada 2 yaşından 7 yaşına qədər çalmağı, oxumağı, oynamağı bacaran uşaqlar oxuyur. Filarmoniyanın nəzdində "Aysel" teatrı fəaliyyət göstərir. Əvəllər bu teatr "Tumurcuq" adı ilə tanınırdı. Uşaqlardan ibarət yaxşı rəqs ansamblı, nəfəsli orkestrimiz var. Ansamblla festivallarda iştirak etmişik. Hazırda bu sənət ocağı çox gözəl fəaliyyət göstərir. Burada fəaliyyət göstərən ayrı-ayrı kollektivlərin xarici ölkələrə qastrolları təşkil olunur. Mən öz kollektivimlə çox yeri gəzmişəm. Filarmoniyada çox istedadlı şagirdlər təhsil alır. İstedadlı uşaqlar təhsili bitirəndən sonra onları burada saxlayırıq. Vaxtilə bu məktəbi bitirən uşaqlarımızın çoxu dövlət ansambllarında işləyir. İndi onların çoxu nənə, baba olub. Çoxu mənimlə əlaqə saxlayır. Eləsi var, nəvəsini Filarmoniyaya gətirir. Tumurcuqlar bəhrəsini verəndə istər-istəməz adam sevinir.
   - Taleyinizi bu sənət ocağına bağlamağınız, ümumiyyətlə, yaradıcılığınızda uşaq mövzularının mühüm yer tutması körpələrə məhəbbətinizdənmi irəli gəlir?
   - Konservatoriyanın sonuncu kursunda oxuyanda Qara Qarayev: "Oqtay, sənin musiqin çox oynaqdır. Çalış, bir gör uşaqlar üçün əsərlər yaza bilərsənmi?" - deyə məsləhət gördü. Mən də 1 saylı bağçaya gedib uşaqlarla tanış oldum. Sonra da onlar üçün mahnılar yazmağa başladım. İlk dəfə qızım Leyla ilə çıxış etməyə başladıq. O, mənim mahnılarımın ilk ifaçısı oldu. Qonşu respublikalara, bir sıra ölkələrə qastrola getdik. Moskva televiziyası və Az.TV-nin Ekran Birliyi tərəfindən haqqımızda çəkilən 2 film bizi çox populyar etdi. Məni də hər yerdə Oqtay Zülfüqarov kimi yox, Leylanın atası kimi tanıyırdılar. Mirmehdi Seyidzadə, Abdulla Şaiq, Teymur Elçin, Ənvər Əlibəyli, Hikmət Ziya, Tofiq Mütəllibov, İlyas Tapdıqla işləmişəm. Son 15 ildə mahnıların mətnlərini də özüm yazıram. O vaxtlar cavan idim. Şairlərin "cibinə" girmək istəmirdim. Mətnlərin müəllifi özüm olan mahnılarımdan ibarət kitablar da nəşr etdirmişəm.
   - Yaradıcı adama mütləq ilham lazımdır, yoxsa yaxşı əsərlər vərdişdən yaranır?
   - Əsas çətinlik oturmaqdır. Mən oturdumsa, yazmağa başlayıram. Fikirlər, mövzular isə həmişə başda gəzir. Yadımdadır, bir dəfə avqust ayında uzanıb istirahət edirdim. Birdən "Obamıza qış gəldi" mahnısını yazmaq üçün mənə ilham gəldi. Tez ayağa durub sözlərini də, musiqisini də yazdım. Bir neçə il bundan əvvəl isə qışa aid köhnə bir mahnımı tapıb aranjiman etdim. Belə işləmək də var. Oturmaq məsələsi isə çox çətindir. Evdə iş, xeyir-şər, hökumət işi və s. məsələlər var. Ona görə də özümü yaxşı hiss edəndə gecələr işləyirəm. Bir neçə il bundan əvvəl infarkt keçirmişəm. Bu da mənə bir az mane olur. İndi şükür Allaha ki, yaxşıyam. Nə qədər ki, məni yaxşı adamlar əhatə edir, özümü yaxşı hiss edirəm.
   - Mahnılarınızı ilk dəfə uşaqların dilindən eşidəndə hansı hissləri keçirirsiniz?
   - Bəstəkarın ləzzət aldığı vaxt əsəri yazan vaxtıdır. İş prosesində adam özünü xoşbəxt hiss edir. Nəsə tapırsan, axtarırsan... Mahnı hazır olub ifa olunanda həmin duyğular olmur. Mahnı ifa olunur, əl çalırlar, xoş, tərifli sözlər deyirlər. Bunu isə hamı xoşlayır. Mən əsasən iş prosesindən həzz alıram. Yaxşı əsər yazmaq üçün 3-4 ay vaxt lazımdır. Onda da gərək ya evdə, ya da bağda oturub heç yerə çıxmayasan. Simfonik əsərlər çalınanda orada ayrı hisslər olur. İndi maddi cəhətdən böyük əsər çaldırmaq çətindir. Nəsə çatışır, nəsə çatışmır... Əvvəllər bu işlərlə musiqi fondu məşğul olurdu. İndi isə bütün xərcləri özün çəkməlisən. Ona görə də çoxdandır ki, böyük əsərlər çalınmır. Amma mən uşaq mahnısı yazanda, simfonik əsərdə çalınan o hissləri balaca bir mahnıda hiss edirəm.
   Mənim müğənnilərim uşaqlardır. Vaxtilə mahnılarımı Zeynəb Xanlarova, Flora Kərimova, Müslüm Maqomayev kimi sənətkarlar oxuyub. "Şənlən, mənim xalqım!" adlı simfonik üvertüram 82 dirijorun müşayiəti ilə dünyanın hər yerində çalınıb. 1957-ci ildə Şostakoviç o əsəri tərifləmişdi və indiyə qədər də çalınır. Bu, bəstəkar üçün çox böyük mükafatdır. İndi isə yalnız uşaqlar üçün yazıram.
   - Bizim nəsil uşaqlıqdan sizin mahnılarınızı eşidə-eşidə böyüyüb. Musiqisi də, mətni də tamamilə uşaq psixologiyasına köklənən bu mahnıları sevməmək əslində mümkün də deyildi. İndi bu cür mahnılar istisna olmaqla, uşaqlar çox vaxt öz yaşlarına aid olmayan mahnılar oxuyur. Sevgidən, vüsaldan, ayrılıqdan dəm vururlar. Bəlkə bu gün uşaq bəstəkarlarının qıtlığından vəziyyət belədir?
   - İndi uşaqlar nə eşidirlər, onu da oxuyurlar. Bir də uşaqların böyüklərin mahnısını fonoqram ilə oxumasını qəbul edə bilmirəm. Evdə çox vaxt nənə-babaları uşağa naz verəndə belə mahnıları oxutdururlar. Mən çoxdan bunun düşməniyəm.
   Uşaq mövzusunda yaxşı mahnılar yazılıb. Sadəcə, təbliğat zəifdir. Bunlar "gözün, qaşın belə, dodağın bal, şəkər" və s. kimi uşaqlara yaraşmayan mövzular deyil. Televiziya kanalları balacaların psixologiyasına aid mövzuları əhatə etməyə çalışmalıdır. Ancaq uşaq verilişləri kanallara heç nə vermir. Müğənnilər uşaq mahnıları ilə toylarda pul qazana bilməzlər. Ona görə ara mahnılarla uşaqların zövqünü xarab edirlər. Başa düşürəm ki, özəl şirkətlər dolanmaq istəyir. Heç olmasa, qazana-qazana həftədə bir dəfə uşaqlara xeyir versinlər. Uşaq kollektivlərini işıqlandırsınlar. Onda bəstəkarlar da həvəsə gəlib yazarlar. Onda yeni Oqtay Zülfüqarovlar yaranacaq. Qabaqlar uşaq mahnıları üzrə yaxşı müsabiqələr təşkil edirdilər. Ən yaxşı uşaq mahnılarının mətni, musiqisi üzrə bir neçə müsabiqənin qalibi olmuşam. İndi belə müsabiqələr də yoxdur. Bu gün SMS, şou, ara mahnılar dünyasıdır. Ona görə uşaq mahnıları əl-ayaq altda qalıb.
   - Bəzən deyirlər ki, yaxşı əsər şimşək çaxması kimi ani yaranır.
   - O fikir düzdür, amma onu çox yüksəkdən deyiblər. Bir-iki əsər elə yarana bilər. Elə əsərlər var ki, onu tez yazırsan və heç populyar olacağını da bilmirsən. "Şənlən, mənim xalqım!" əsərini bir həftəyə yazmışam. Elə əsər var ki, bir-iki ay fikirləşirsən. Musiqi yazmaq çox çətindir. Qəmbər Hüseynli 1948-ci ildə Gəncənin Pionerlər Evində məşq edəndə "Cücələrim" mahnısını yazdı. Heç ağlına da gəlməzdi ki, bu mahnı bütün dünyanı dolaşacaq. O mahnı şimşək kimi yarandı və bugünəcən sevilərək oxunur. Amma yaxşı musiqi yazmaq üçün gərək zəhmət çəkəsən. İndiki diplomu olmayan şairlər, bəstəkarlar kimi yox. Musiqidə yeddi səsdir və bütün dünya musiqisi bu səslər üzərində yaranıb. Bəstəkarın xoşbəxtliyi ondadır ki, çox bilir və seçməyi bacarır. İndiki bəstəkarlar isə heç nə bilmir, amma yazmağa başlayırlar. İndi hamı bəstəkar, hamı şair olub. Qulu Əsgərovu vaxtilə gözümçıxdıya salmışdılar. "Bu özfəaliyyət bəstəkarı haradan çıxdı" deyirdilər. Amma mən Qulu Əsgərovu klassik sayıram. İndi varmı Qulu Əsgərov kimi müğənni-bəstəkar? Yoxdur! İki not bilməyən indi bəstəkardır. Biz qapı dalında qalmışıq. Onlar isə hər gün ekrandadırlar. Hamısı da ordan-burdan - ərəb, türk, hind mahnılarını sintez edib, öz adlarına çıxırlar. İş ondadır ki, camaatın da xoşuna gəlir. Ancaq vaxt ələk kimi ələyəcək, kimin kim olduğunu göstərəcək. Ara mahnılar hamısı təqvim vərəqi kimidir, cırıb zibil qabına atırsan.
   - Bəstəkarın yaradıcılığında bəxt nə qədər rol oynayır?
   - Bəstəkarlıqda hər dövrün, hər zamanın öz intonasiyası var. Üzeyir bəy "Arşın mal alan"ı yazanda o zaman üçün əla idi. O əsər tarixdə qaldı. İndi o zaman üçün olan əsər yazılsa, primitiv adlanacaq. Və yaxud vaxtilə Bax yazıb, indi də canlıdır. Çaykovski də nə yazıbsa, hamısı incidir. Onun "Şelkunçik", "Sonalar gölü" baletləri, "Qaratoxmaq qadın", "Yevgeni Onegin" və s. operaları, 3 simfoniyası bütün dünyada məşhurdur. Deyək, bu naxışdı? Naxış deyil, Allah vergisidir. Çaykovski səhər 6-dan gündüz 12-dək işləyirdi. O, ilham gözləmirdi. Nizami, Füzuli Allah vergisidir. Deyək ki, onların bəxti gətirdiyi üçün belə əsərlər yazıblar? İstedad istedaddır.
    - İndi nə üçün yaxşı bəstəkarlar yetişmir?
   - Yaxşı bəstəkarlar yetişəcək. Azərbaycan xalqı çox istedadlı xalqdır, bəlkə də bizim aramızda Üzeyir bəylər var, amma onların istedadı zavodda, tarlada qurtarıb. Onların qabağa getməsi üçün inadkarlıq və şərait olmayıb. Nə qədər ki, həyat var, hisslər var, sevgi var, Azərbaycan xalqı törənir. Onların arasında Üzeyir bəy də, Qara Qarayev də, Fikrət Əmirov da olacaq. Ancaq gec-tezi var.
   - Yaradıcılıq mətbəxinizdə hansı yeniliklər var?
   - "İntizar" adlı simfoniyamı yazıb qurtarmışam. "Meşə nağılı" adlı biraktlı balet yazıram. Bu əsərdə Cırtdanın motivləri var. Bundan əlavə, uşaqlar üçün "Qarışsın səslər səsə", "Rəqs edək", "Azərbaycan bayrağı", "Ucalsın" və s. adlı bir neçə mahnı yazmışam.
   
 
Mövqe.- 2008.- 24-26 may.- S. 13.