Mehdi
Məmmədov-90
Axtarışlarla
şübhələri eyni zamanda yaşayan korifey
İrihəcmli
romanlar qələmə alması ilə seçilən
Süleyman Rəhimov haqqında Səməd Vurğunun dediyi
"o, ədəbiyyatımızın ağır
artilleriyasıdır" ifadəsini, daha dolğun məna
yükünə söykənərək tam
məsuliyyətlə Mehdi Məmmədovun teatr
sənətimizin inkişafından ötrü
gördüyü işlərin, özündən sonra
qoyub-getdiyi sənətə hər hansı
güzəştsiz, kompromissiz yanaşma cəhətinin
örnək nümunəsi olaraq sanbalı barəsində
də söyləmək olar. Onun hətta ölümünün
də qənim kəsildiyi yerini bilməyən istedadsızların
qisas cavabı olduğunu qəbul edənlər var. Mehdi Məmmədov 1918-ci il may ayının
23-də Azərbaycanın
sənət "beşiyi"
olan qədim Şuşa şəhərində
dünyaya gəlib. Papaqçılıq sənəti ilə
məşğul olan Əsədulla kişinin və Sayalı xanımın tələbkarlıqla
qayğıkeşliyi düzgün
uzlaşdırmağı bacaran
valideyn tərbiyəsi
altında böyüyüb
boya-başa çatan
gələcəyin SSRİ xalq artisti 1922-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Bakıya köçür. Orta təhsilini ana dilində alır. Yeddiilliyi bitirdikdən sonra Teatr Texnikumuna
daxil olmaq istəyir. Lakin texnikumun direktoru və qəbul komissiyasının sədri
Hacıağa Abbasov onu tələbələr
sırasına qəbul
etmir, deyir ki, "hələ balacasan, bir az böyüyəndə gələrsən". Lakin
özünü bütünlüklə
sənətə həsr
etmək yanğısı
gənc M.Məmmədova
rahatlıq verə bilməzdi. Və dostunun məsləhəti
ilə İşçi
Teatrının rejissoru
Həbib İsmayılovun
yanına gəlir. O, gəncin teatra həvəsinin ötəri
olmadığını görür,
yeniyetmə M.Məmmədovun
gur, yapışıqlı
səsi də öz təsir gücünü göstərir.
Beləliklə, Həbib
İsmayılov onu İşçi Teatrının
yardımçı heyətinə
qəbul edir. Bir müddətdən sonra isə M.Məmmədov Teatr Texnikumunun tələbəsi
olur. Artıq yuxarı kursda H.İsmayılov ona məsləhət görür
ki, əsas diqqətini təhsilə yönəltsin. 1935-ci ildə
Mehdi Məmmədov ali təhsil almaq həvəsi ilə Moskvaya üz tutur. Rus dilini bilməməsi
onun şərti olaraq Moskva Teatr
İnstitutuna qəbul
edilməsinə maneçilik
törətmir. O, rus dilini mənimsəməyə
elə səylə girişir ki, səhhəti bu gərginliyə dözmür
və Mehdi Məmmədov xəstəxanaya
düşür... Stanislavskinin
tələbəsi N.İ.Qorçakovun
kursunda oxuyan M.Məmmədov tez bir zamanda qabaqcıl
tələbələr sırasına
daxil olur. Rus dilini isə
elə mənimsəyir
ki, tələbələr
arasında keçirilən
qiraət müsabiqələrində
qalib elan edilir. SSRİ-nin baş teatr
institutunda dünya teatr təcrübəsinə
öz töhfələrini
vermiş, təsir göstərmiş pedaqoqların,
sənətkarların mühitində
aldığı mükəmməl
təhsil Moskva Bədaye Akademik Teatrının yaradıcısı
Nemiroviç-Dançenkonun yanında keçdiyi təcrübə, nəhayət, özünəxas fəhm, duyum, qavrama tərzi ona imkan verdi
ki, 1940-cı ilə qədər teatrımızda bərqərar
etdiyi fəlsəfi-psixoloji üslubuna sadiq qalsın. Teatrşünas İlham Rəhimlinin
"Sənətdə keçən
ömür" kitabından
öyrənirik ki, sənətşünaslıq doktoru,
müxtəlif illərdə
Akademik Dram Teatrında, C.Cabbarlı adına Gəncə Dövlət Dram Teatrında, Opera və Balet Teatrında
baş rejissor, direktor müavini vəzifələrində çalışmış, uzun illər İncəsənət
İnstitutunun rejissor sənəti kafedrasının
müdiri, Dövlət
Universitetinin estetika-etika
kafedrasının professoru
olmuş, neçə-neçə kitabın, monoqrafiyanın müəllifi
olan Mehdi Məmmədov özünün
rejissor yaradıcılığını
şərti olaraq 3 dövrə bölürdü:
"İkinci institut dövrü, "Axtarışlar dövrü",
"Şübhələr dövrü". Sonuncu dövr haqqında ustad sənətkar müsahibələrinin birində
belə söyləyib:
"Elmi işimlə
əlaqədar 1963-cü ildə
Azərbaycan Dövlət
Akademik Dram Teatrının baş rejissoru vəzifəsindən
uzaqlaşmalı oldum.
O vaxtdan bəri yaradıcılığıma şübhələr
dövrü kimi baxıram. Düzdür, axtarışlarım olub,
ancaq özüm-özümə şübhəylə
yanaşmışam. Hiss
etmişəm ki, məni daxilən silkələyən, qəlbimi
riqqətə gətirən
problemləri səhnədə
bütünlüklə tamaşanın
canına hopdura bilməmişəm. Hətta
bəzən hər şeyi təzədən,
teatr sənətinin əlifbasından başlamaq
istəyirəm. Buna görə də institut məni çox çəkir, tələbələrə dərs
deyə-deyə özüm də öyrənirəm, sanki həvəsim və enerjim artır". Bizim üçün isə hər hansı şübhədən
çox-çox uzaq olaraq bir mətləb
tam aydındır: Mehdi Məmmədovun quruluş
verdiyi "Dəli yığıncağı", "Xəyyam", "Canlı
meyit", "Aydın",
"Od gəlini",
"Leyli və Məcnun", "Toska"
və digər səhnə əsərləri
(tamaşaları yox) teatr sənətimizin
"qızıl dövrü",
səhnəmizin heç
vaxt paslanmayacaq inciləridir.
Həftə içi.-
2008.- 23 may.- S. 8.