Həmidqızı S.

 

Est­ra­da mü­ğən­ni­sin­dən mu­ğam ifa­çı­sı ol­maz

 

Mən­sum İb­ra­hi­mov: "Ba­ya­ğı mah­nı­lar­dan qaç­ma­ğın bir­cə yo­lu var: düz­gün təb­li­ğat və ic­ti­mai qı­naq"

 

Bu gün si­zin­lə gö­rüş­dür­dü­yü­müz mü­sa­hi­bi­mi­zi ta­nı­yan­la­rın ha­mı­sı ey­ni sö­zü de­yir: sa­də və sə­mi­mi­dir. Elə bu xü­su­siy­yə­ti­nə gö­rə də onu bir in­san ki­mi hər kəs se­vir. Söh­bət Aka­de­mik Mil­li Dram Teat­rı­nın so­lis­ti, mu­ğam us­ta­sı və səh­nə­mi­zin Məc­nu­nu ad­lan­dı­rı­lan Mən­sum İb­ra­hi­mov­dan ge­dir. - Mən­sum müəl­lim, əv­vəl­cə ya­ra­dı­cı­lı­ğı­nız­dan baş­la­yaq. Ha­zır­da nə iş­lə məş­ğul­su­nuz və han­sı ye­ni­lik­lər var? - Mən gə­lən həf­tə İran­da möh­tə­şəm bir kon­sert ve­rə­cəm. Bu həf­tə­nin so­nu yo­la dü­şə­cəm. Kon­sert­də mu­ğam­lar səs­lə­nə­cək və xalq mah­nı­la­rı ha­zır­la­mı­şam. Han­sı ki, o xalq mah­nı­la­rı hə­lə gənc ifa­çı­la­rı­mız və mu­ğam us­ta­la­rı­mız tə­rə­fin­dən o qə­dər də ifa olun­ma­yıb. Bun­lar na­dir hal­lar­da oxu­nan mah­nı­lar­dır və mən hə­min mah­nı­la­rı üzə çı­xart­mı­şam. Kon­set­də mu­ğam­la­ra da­ha çox üs­tün­lük ve­rə­cəm. Bi­lir­si­niz ki, İran­da da mu­ğam­lar se­vi­lir və ifa olu­nur. Yay­da mu­ğam­lar­dan ibə­rət dis­kim işıq üzü gö­rə­cək. Bun­dan əv­vəl­ki dis­kim 2003-cü il­də işıq üzü gör­dü. Hər­dən mə­nə su­al ve­rir­lər ki, ni­yə disk və ka­se­tin gec-gec işıq üzü gö­rür. Am­ma dü­şü­nü­rəm ki, gün­də disk çı­xar­maq ol­maz. Ça­lış­dı­ğım Ope­ra və Ba­let Teat­rın­da da iş­lə­rim nor­mal ge­dir. Ora­da da ta­ma­şa­lar üzə­rin­də iş­lə­yi­rəm. Bir söz­lə, həm teatr­da, həm də öz ya­ra­dı­cı­lı­ğım­da iş­lə­ri­mi pa­ra­lel şə­kil­də apar­ma­ğa ça­lı­şı­ram ki, bi­ri di­gə­rin­dən ge­ri qal­ma­sın. Ey­ni za­man­da pe­da­qo­ji fəa­liy­yə­ti­mi da­vam et­di­ri­rəm, çox­lu tə­lə­bə­lə­rim var, on­la­rı ye­tiş­dir­mək­lə məş­ğu­lam. - Disk və al­bom­lar­dan söh­bət aç­dı­nız. Bi­zim es­t­ra­da mü­ğən­ni­lə­ri­miz bun­dan gə­lir gö­tür­mə­dik­lə­ri­ni söy­lə­yir. Bəs mu­ğam ifa­çı­la­rı ne­cə, gə­lir gö­tü­rə bi­lir­mi? - Bə­zən söy­lə­yir­lər ki, est­ra­da mu­si­qi­lə­ri­nə meyl çox ol­du­ğu üçün, yə­ni on­la­ra hər bir tə­bə­qə qu­laq as­dı­ğı üçün bu sa­hə­də pi­rat­çı­lıq da­ha çox­dur. La­kin be­lə de­yil. Jan­rın­dan ası­lı ol­ma­ya­raq pi­rat­çı­lıq hər sa­hə­də var, özü də ki­fa­yət qə­dər­dir. Təə­ssüf­lər ol­sun ki, biz də heç bir gə­lir gö­tü­rə bil­mi­rik. Sa­də­cə, ta­ma­şa­çı­la­rı­mı­zın xa­ti­ri­nə disk və ya al­bom çı­xar­maq məc­bu­riy­yə­tin­də­yik. Hər bir mah­nı­nı yaz­dır­maq xey­li pul tə­ləb et­di­yin­dən mad­di cə­hət­dən zi­ya­na dü­şü­rük. Ye­nə də söy­lə­di­yim ki­mi, in­san­la­rın tə­lə­ba­tı­nı nə­zə­rə ala­raq on­la­ra mu­si­qi­lə­ri­miz­lə zövq ver­mə­yə ça­lı­şı­rıq. - Bü­tün dün­ya mu­si­qi­lə­ri ilə mü­qa­yi­sə­də bi­zim mu­si­qi­miz çox zən­gin­dir. Bəs bu zən­gin­lik­dən mu­si­qi­çi­lə­ri­miz ye­tə­rin­cə ya­rar­la­na bi­lir­mi? - Ya­rar­la­na bi­lən­lər var və olub. O vaxt­kı sə­nət­kar­lar ara­sın­da Zey­nəb Xan­la­ro­va­nı, Rə­şid Beh­bu­do­vu mi­sal çə­kə bi­lə­rəm. Yeri gə­lən­də bu gün də var. Am­ma əf­sus­lar ol­sun ki, bu gün be­lə sə­nət­çi­lə­rin sa­yı aza­lıb. Sö­zü­nü­zə qüv­vət, Azər­bay­can mu­si­qi­si ki­mi rən­ga­rəng və çox­şa­xə­li mu­si­qi yox­dur. La­kin bu gün bi­zim bə­zi sə­nət­çi­lər on­dan is­ti­fa­də edə bil­mir. Mu­ğam­lar üzə­rin­də ya­zıl­mış ye­ni mu­si­qi­lə­ri və mu­ğam­la­rı aran­ji­man adı al­tın­da qərb mu­si­qi­si­nə yön­lən­di­rir­lər. Ar­tıq bu aran­ji­man de­yil. Aran­ji­man ye­ni imp­ro­vi­zə de­mək­dir. Bi­zim mu­si­qi­lər­də isə imp­ro­vi­zə yox­dur. - Bəs ta­ma­şa­çı­nın zöv­qü si­zi qa­ne edir? - Bir ne­çə il bun­dan əv­vəl və­ziy­yət çox acı­na­caq­lı idi. Am­ma in­di ya­vaş-ya­vaş dü­zə­lir. Bu­nun isə gü­na­hı bi­zim yün­gül mu­si­qi ifa edən mü­ğən­ni­lə­ri­miz­də­dir. On­lar nə ifa edir­lər, ta­ma­şa­çı da onu qə­bul edir. Hə­min mü­ğən­ni­lər efir­də söy­lə­yir­lər ki, ba­ya­ğı mu­si­qi­ni ta­ma­şa­çı­lar tə­ləb edir. Bü­tün küt­lə­nin zöv­qü tə­bii ki, yük­sək ola bil­məz. Bəs mu­si­qi­çi nə üçün­dür? İn­san­la­rın zöv­qü­nü tər­bi­yə et­mək üçün­dür. Mu­si­qi­çi din­lə­yi­ci­nin sə­viy­yə­si­nə en­mə­mə­li­dir. Təəs­süf ki, biz­də bü­tün bun­la­rı ta­ma­şa­çı­nın üzə­ri­nə atır­lar. La­kin ona se­çim im­ka­nı ver­mir­lər. Bu­na bax­ma­ya­raq, bu də­qi­qə şou-biz­nes­də ələn­mə ge­dir və bu mər­hə­lə­ni di­gər öl­kə­lər ki­mi biz də keç­mə­li­yik. Prob­lem­lər za­man keç­dik­cə özü-özü­nə həll olun­ma­lı­dır. Bə­zi adam­lar de­yir ki, sen­zu­ra ol­ma­lı­dır. Am­ma elə de­yil. So­vet dö­nə­min­də ol­du­ğu ki­mi, qa­da­ğa və ya­saq­la heç nə həll olun­mur. İn­ki­şaf et­mək­də olan bir öl­kə­nin qar­şı­sı­na han­sı­sa sa­hə­də sədd çək­mək düz­gün de­yil. Bu­nun bir­cə çı­xış yo­lu var: düz­gün təb­li­ğat və ic­ti­mai qı­naq. Bir mə­qa­mı da vur­ğu­la­maq is­tə­yi­rəm ki, baş ver­miş boş­lu­ğu pis və ya yax­şı nə isə dol­dur­ma­lı idi. Bir müd­dət bu sa­hə­də boş­luq ya­ran­dı və ona gö­rə də ba­ya­ğı mu­si­qi­lər mey­da­na gəl­di. Ar­tıq be­lə mu­si­qi­lər sı­ra­dan çıx­maq üz­rə­dir. Çün­ki in­ki­şa­fa doğ­ru ge­di­rik. Mə­sə­lən, ötə­nil­ki mu­ğam mü­sa­bi­qə­si ilə buil­ki mu­ğam mü­sa­bi­qə­si ara­sın­da in­san­la­rın fik­ri, pro­fes­sio­nal mu­si­qi­yə ma­ra­ğı xey­li art­ıb. Ta­ma­şa­çı bi­lir ki, pro­fes­sio­nal mu­si­qi han­sı­dır, ba­ya­ğı mu­si­qi han­sı­dır. Hət­ta rus­dil­li ta­ma­şa­çı­lar be­lə mu­ğam mu­si­qi­lə­ri­ni hə­vəs­lə din­lə­yir. Ey­ni za­man­da gənc­lər ara­sın­da mu­ğa­ma qu­laq asan­la­rın sa­yı ço­xa­lıb. - Mən­sum müəl­lim, ha­zır­da biz­də be­lə bir təəs­sü­rat ya­ra­nıb ki, mü­ğən­ni­lik ən asan və gə­lir­li sə­nət­dir. - Təəs­süf edi­rəm ki, on­lar doğ­ru­dan da be­lə bir fi­kir­də­di­lər. Am­ma bu sə­nə­tin mə­su­liy­yə­ti­ni dərk et­mir­lər. Be­lə­lə­rin­dən elə bi­zim sə­nət alə­min­də də var. Ən çox da bu bə­la es­t­ra­da sa­hə­sin­də­dir. Oxu­maq­la­rı­na heç fi­kir ver­mir­lər. An­caq ek­ran­la­ra çı­xıb öz­lə­rin­dən da­nı­şır­lar. Gö­zəl ol­maq da la­zım­dır. Am­ma ta­ma­şa­çı­ya mü­ğən­ni­nin bi­rin­ci növ­bə­də sə­si və ifa­sı ma­raq­lı­dır. - Mən­sum müəl­lim, bu gün öl­kə­miz­də kon­sert ve­rən yer­li mü­ğən­ni­lər də ki­fa­yət qə­dər­dir, kə­nar­dan gə­lən sə­nət­çi­lər də. Çox vaxt ta­ma­şa­çı­la­rı­mı­zın türk və ya di­gər öl­kə­lə­rin mü­ğən­ni­lə­ri­nin kon­ser­ti­nə bö­yük axı­nı bi­zim­ki­lə­ri qı­cıq­lan­dı­rır. Am­ma bir mə­qa­mı yad­dan çı­xa­rır­lar ki, di­gər öl­kə­lə­rin sə­nət­çi­lə­ri can­lı oxu­yur, am­ma sən fo­noq­ram oxu­yur­san. Fo­noq­ra­mın toy­lara da yol aç­ma­sı xü­su­si ola­raq acı­na­caq­lı hal­dır. - Ra­zı­yam. On­la­rın bu qı­cı­ğı əsa­ssız­dır. Gü­na­hı öz­lə­rin­də ax­tar­ma­lı­dır­lar. Əgər ta­ma­şa­çı kon­sert­də mü­ğən­ni­nin can­lı ifa­sı­nı eşit­mə­yə­cək­sə, onu disk­dən də din­lə­yə bi­lər. Ba­yaq söy­lə­di­yim ki­mi, bun­la­rı yal­nız öz­lə­ri ma­raq­lan­dı­rır ki, ta­ma­şa­çı mə­ni can­lı gör­sün. Toy­lar­da fo­noq­ra­ma gə­lin­cə isə, bu, bi­zim çox ağır­lı ye­ri­miz­dir. Siz elə bi­lir­si­niz ki, o "i­fa­lar­dan" toy sa­hib­lə­ri ra­zı­dır? Əs­la! Sa­də­cə uşaq­la­rı­nın sö­zü ilə hə­min mü­ğən­ni­lə­ri ça­ğı­rır­lar, ad ol­sun ki, fi­lan­kəns gəl­di toy­da oxu­du. Am­ma hə­min mü­ğən­ni­nin ifa­sı­na heç qu­laq asan yox­dur. Bu şə­rai­ti on­la­ra ya ada, ya da nə­yə­sə gö­rə ta­ma­şa­çı­la­rı­mız ya­ra­dır. Can­lı ifa­nı hər kəs se­vir. - Səh­nə­də 100-ə qə­dər Məc­nun ya­rat­mı­sı­nız. Məc­nun ola­na qə­dər de­yə­sən çox əziy­yət çək­mi­si­niz... - Əl­bət­tə ki, biz o vaxt çox əziy­yət çə­kir­dik. İn­di­ki gənc­lər üçün im­kan­lar ge­niş­dir, ra­dio­lar, te­le­vi­zi­ya­lar, qə­zet­lər və s. Yə­ni ta­nın­maq üçün əl­ve­riş­li şə­rait var. Am­ma biz daş­lı-kə­sək­li yol­lar­dan keç­mi­şik, hət­ta yo­lu­muz­da o qə­dər ma­neə­lər olub. İn­di mən həm dərs de­di­yim kon­ser­va­to­ri­ya­da, həm də teatr­da gən­c­lə­rə kö­mək et­mə­yə ça­lı­şı­ram. On­la­rın əlin­dən tu­tub cı­ğır açı­ram. Bi­zim vax­tı­mız­da bö­yük sə­nət­kar­la­rın bi­zə qar­şı qıs­qanc­lı­ğı var­dı. - Han­sı sə­nət­kar­lar idi on­lar? - Yox, on­la­rın ad­la­rı­nı söy­lə­mək eti­ka­dan kə­nar olar­dı. Am­ma Al­lah on­la­ra rəh­mət elə­sin, ey­ni za­man­da ba­ğış­la­sın. - Qeyd et­di­niz ki, xalq mah­nı­la­rı­nı qərb bo­ğaz­la­rı ilə ifa edir­lər, adı­nı da "a­ran­ji­man" qo­yur­lar. Bəs mu­ğam­la es­t­ra­da­nın sin­te­zi­nə ne­cə ba­xır­sı­nız? - Mu­ğa­ma müx­tə­lif ya­naş­ma­lar var. Mə­sə­lən, Va­qif Mus­ta­fa­za­də caz­la mu­ğa­mı sin­tez edib, am­ma sə­viy­yə­li şə­kil­də. İn­di­ki­lə­rin isə ək­sə­riy­yə­ti öz­fəa­liy­yət sə­viy­yə­sin­də­dir. - Est­ra­da ifa­çı­la­rı­nın mu­ğam oxu­ma­sı­na ne­cə ba­xır­sı­nız? Çün­ki mu­ğam ifa­çı­la­rın­dan fərq­li ola­raq, es­t­ra­da mü­ğən­ni­lə­ri müx­tə­lif janr­la­ra mü­ra­ciət edir. Siz­cə, bu, nor­mal­dır? - Mə­nim bu­na mü­na­si­bə­tim nor­mal­dır. Han­sı janr­da oxu­ma­sın­dan ası­lı ol­ma­ya­raq, sə­nət­çi­nin mu­ğa­mı bil­mə­si müs­bət hal­dır. Ən azın­dan ifa et­di­yi mah­nı­nın han­sı mu­ğam üzə­rin­də ya­zıl­dı­ğı­nı bi­lir. Am­ma est­ra­da mü­ğən­ni­lə­ri nə qə­dər mu­ğam ifa et­sə də, on­lar­dan mu­ğam ifa­çı­sı çıx­maz. - Mən­sum müəl­lim, ki­tab oxu­maq­la ara­nız ne­cə­dir? - Çox yax­şı­dır. Evim­də bö­yük bir ki­tab­xa­nam var. Ora 3 min­dən çox ki­tab top­la­mı­şam. On­la­rın içə­ri­sin­də Azər­bay­can əsər­lə­ri ilə ya­na­şı, dün­ya əsər­lə­ri də var. Hər bi­ri­ni oxu­mu­şam. Dü­şü­nü­rəm ki, sə­nət­çi, ümu­miy­yət­lə, ic­ti­maiy­yət ara­sın­da olan in­san mü­ta­liə ilə da­im məş­ğul ol­ma­lı­dır. Çün­ki o, hər an, hər də­qi­qə xalq­la ün­siy­yət­də olur. Ona gö­rə də onun in­tel­lek­tual sə­viy­yə­si yük­sək ol­ma­lı­dır.

Üç nöqtə.- 2008.- 24 may.- S. 15.