Azərbaycanın sürətli inkişafında rabitə və informasiya texnologiyaları sektorunun mühüm rolu

Ölkəmizin taleyi və xalqımızın müqəddəratı baxımından çox mühüm proses, tarixi hadisə olan 2008-ci ilin 15 oktyabr prezident seçkiləri yaddaşlara “İlham—Xalq” birliyinin sarsılmazlığı, xalqımızın öz liderinə - möhtərəm İlham Əliyevə olan sonsuz məhəbbətinin, dərin inam və etimadının daha bir parlaq təzahürü kimi həkk olundu.

Bu reallığı bütün dünya gördü və bu seçkiləri möhtərəm İlham Əliyevin triumfu kimi qəbul etdi. Seçki prosesini, səsvermənin gedişini izləmiş çoxsaylı beynəlxalq müşahidə missiyalarının, Avropa Birliyinin, ABŞ, Türkiyə, digər Qərb dövlətlərinin, Avropa Şurasının, GUAM-ın, MDB-nin, müxtəlif QHT təmsilçilərinin öz rəsmi hesabat və bəyanatlarında Azərbaycanda keçirilmiş 15 oktyabr prezident seçkilərini tam şəffaf, demokratik və ədalətli seçki adlandırması, bu seçkilərin bəzi Qərb dövlətlərinə nümunə göstərilməsi ölkəmizdə demokratiyanın təntənəsi hesab edilməlidir.

Bu seçkilər Azərbaycanda Avropa standartlarına uyğun seçki mədəniyyətinin formalaşmasından, xalqımızın intellektual səviyyəsinin yetkinliyindən və mütəşəkkilliyindən xəbər verir.

Seçkilərdə cənab İlham Əliyevin inamlı və şəksiz qələbəsi, seçicilərin böyük əksəriyyətinin səsini qazanaraq növbəti dəfə Prezident seçilməsi xalqımızın iradəsini bir daha bütün dünyaya bəyan etdi ki, Azərbaycanda əsası ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan və hazırda möhtərəm İlham Əliyev tərəfindən yeni məzmun və keyfiyyətdə uğurla davam etdirilən siyasi kursun alternativi yoxdur. Xalqımız Prezident İlham Əliyevi növbəti dəfə dövlət başçısı seçməklə, əslində, öz xoşbəxt gələcəyinə səs verib.

Son illər dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin cəmiyyətimizdə çox nüfuzlu və şəksiz lider kimi qəbul edilməsi seçkilərin nəticələrini hələ xeyli əvvəl müəyyənləşdirmişdi. Hamımız “İlhamla irəli” çağırışı ilə aparılan seçki-təşviqat kampaniyası dövründə Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi siyasi, demokratik, hüquqi, sosial-iqtisadi islahatların xalq tərəfindən yekdilliklə dəstəkləndiyinin və müdafiə olunduğunun canlı şahidləriyik.

Seçkilərin nəticələri ilə bağlı “İzvestiya” qəzetində dərc olunmuş “İlham Əliyev: ümidlər və əminlik” məqaləsindəki fikirlər bu baxımdan səciyyəvidir: “İlham Əliyevin ikinci müddətə prezident seçilməsi təkcə toplanmış səslərin hesablanmasının nəticələri və təkcə seçicilərin fəallığını, onların İlham Əliyevin həyata keçirdiyi xətti dəstəkləməsini ifadə edən fikirlər deyildir. Başa çatmış prezident seçkiləri və onların keçirildiyi şəraitin özü həm də Azərbaycan xalqının ölkənin sabit inkişafına və tərəqqisinə ümidinin təcəssümü, bu ümidlərin, bu planların hökmən gerçəkləşəcəyinə əminliyinin ifadəsidir”. Qəzet haqlı olaraq bildirir ki, möhtərəm İlham Əliyev ikinci prezidentlik müddətinə xalqın etimadını qazanmaqla tam mənada tarixi şəxsiyyətə çevrilir.

2008-ci il prezident seçkilərinə möhtərəm İlham Əliyevin ölkə rəhbəri kimi fəaliyyəti kontekstində yanaşsaq, qətiyyətlə demək olar ki, bu tarixi məqama müstəqil Azərbaycan dövləti çox böyük siyasi və iqtisadi nailiyyətlərlə, həyatımızın bütün sahələrində köklü dəyişikliklərlə daxil olub. Hələ beş il bundan əvvəl, 2003-cü ildə keçirilən prezident seçkiləri ərəfəsində ümummilli liderimiz Heydər Əliyev xalqa müraciətində ölkəmizin gələcək inkişafının, dövlət müstəqilliyinin möhkəmliyinin yüksək intellektli, praqmatik düşüncəli, müasir dünya siyasətini və iqtisadiyyatını gözəl bilən, enerjili və təşəbbüskar bir şəxsiyyətin — cənab İlham Əliyevin simasında etibarlı əldə olacağına qəti inamını ifadə etmişdi: “İnanıram ki, mənim axıra çatdıra bilmədiyim taleyüklü məsələləri, planları, işləri sizin köməyiniz və dəstəyinizlə İlham Əliyev başa çatdıra biləcək”. Həqiqətən də, bu inamın, etibarın arxasında möhtərəm İlham Əliyevin uzun illər ərzində topladığı sanballı siyasi dividendlər və onun tükənməz enerjisi dururdu. Prezident kimi fəaliyyətə başlayandan sonra isə cənab İlham Əliyevin daha bir keyfiyyəti — dünyamiqyaslı dövlət başçısı və liderə məxsus təkrarsız qabiliyyəti və bacarığı özünü büruzə verdi. ABŞ-ın çox nüfuzlu konqresmeni Kurt Ueldonun dövlətimizin başçısının fenomenal keyfiyyətləri barədə səmimi sözlərini xatırlayaq: “Bir çox xalqlar arzulayırlar ki, onların da cənab İlham Əliyev kimi bacarıqlı, beş dildə danışa bilən, müxtəlif mövzulara dair geniş bilgilərə malik, geniş dünyagörüşlü bir lideri olsun. Hesab edirəm ki, bu baxımdan Azərbaycan xoşbəxt ölkədir, çünki bu ölkəyə İlham Əliyev kimi lider qismət olmuşdur”.

Son 5 il Azərbaycanın müasir tarixində keyfiyyətcə yeni mərhələ olmaqla, möhtərəm İlham Əliyevin şəxsində yalnız ölkəmizdə deyil, Avrasiya məkanında yeni Qərb yönümlü liderin parlaması ilə müşahidə olundu. Bu reallığı istər yerli, istərsə də xarici politoloqlar, dünyanın aparıcı dövlət başçıları birmənalı şəkildə təsdiqləyir, cənab İlham Əliyevin yürütdüyü daxili və xarici siyasət kursunu, şəxsi keyfiyyətlərini, praqmatizmini çox yüksək dəyərləndirirlər. Bu dövr ilk növbədə, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin ideyalarının əbədiyaşarlığının təsdiqi, xalqın tarixi seçiminin düzgünlüyü, dinamik iqtisadi inkişaf və Azərbaycanın dünya arenasında nüfuzunun daha da yüksəlməsi ilə əlamətdardır. Prezident İlham Əliyev bütün istiqamətlər üzrə verdiyi vədləri ardıcıl olaraq yerinə yetirib. Azərbaycanın hərtərəfli və dinamik sosial-iqtisadi inkişafı, qeyri-neft sektorunun ÜDM-də payının durmadan artırılması, milli sahibkarlığın tərəqqisi üçün əlverişli mühitin formalaşdırılması, müasir informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi, Qərbə geniş inteqrasiya, yeni iş yerlərinin açılması, əhalinin aztəminatlı hissəsinin, bütövlükdə isə hər bir ölkə vətəndaşının maddi-rifah halının yüksəldilməsi, Dağlıq Qarabağ probleminin beynəlxalq hüquq normaları və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində ədalətli həlli, ölkəmizin mənafeyinə cavab verən balanslaşdırılmış müstəqil xarici siyasətin yürüdülməsi bu strateji siyasi kursun prioritet istiqamətləridir.

“Mən hər bir Azərbaycan vətəndaşının Prezidenti olacağam, hər bir Azərbaycan vətəndaşının qayğı və problemlərinin həlli yolunda bütün bacarıq və qabiliyyətimi əsirgəməyəcəyəm” - söyləyərək Azərbaycanın müasir tarixinə yeni şərəfli missiya ilə qədəm qoyan möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin siyasi, iqtisadi və digər sahələr üzrə əsaslandırılmış fəaliyyət proqramı nəticəsində artıq bu sahələrin hər birində möhtəşəm uğurlar əldə olunub. Həyata keçirilən qlobal konsepsiya və dövlət proqramları sayəsində Azərbaycan artıq 4 ildir ki, iqtisadi artım tempinə görə dünyada liderliyini qoruyub saxlayır. Bu, dünyada analoqu olmayan çox yüksək nailiyyətdir. Son 5 ildə 700 minə yaxın yeni iş yerləri açılıb, minlərlə sənaye müəssisələri, təhsil, səhiyyə və digər xidmət obyektləri, ən müasir standartlara cavab verən olimpiya idman kompleksləri istifadəyə verilib. Yeni infrastruktur formalaşıb, nəhəng quruculuq və abadlıq işləri aparılıb.

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu, formalaşdırdığı və müəyyənləşdirdiyi daxili və xarici siyasət kursu bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla və qətiyyətlə davam etdirilir. Azərbaycanın yürütdüyü məqsədyönlü siyasi kurs MDB və region dövlətləri üçün bir nümunə, model ola bilər. Çünki bu, ən düzgün siyasi kursdur və ilk növbədə, Azərbaycanın milli və dövlətçilik maraqlarının təmin olunmasına yönəlib. Azərbaycanın milli və dövlətçilik maraqları isə ölkəmizin hərtərəfli inkişafı, daha da çiçəklənməsi, qüdrətlənməsi, əhalinin maddi rifahının yüksəlməsi, eyni zamanda, Azərbaycanın dünyadakı reytinqinin, mövqeyinin möhkəmlənməsidir.

Prezident İlham Əliyev bünövrəsi ulu öndərimiz Heydər Əliyev tərəfindən hörülmüş müstəqil Azərbaycan dövlətinin sürətli və davamlı inkişafı üçün iri miqyaslı işlər, dövlət proqramları və islahatlar həyata keçirib. Möhtərəm İlham Əliyevin dəfələrlə bəyan etdiyi kimi, bütün bunlara o, yalnız xalqın dəstəyinə arxalandığı üçün nail ola bilib: “Mən öz fəaliyyətimdə xalqa güvənirəm, xalqdan güc alıram və sizin dəstəyiniz məni daha çox əzmkar edir, məni daha da güclü edir. Mən bunu hiss edirəm, ona görə bütün islahatları, siyasəti çox cəsarətlə aparıram. Mənim üçün ən başlıcası Azərbaycan xalqının xoşbəxtliyidir, Azərbaycan dövlətinin maraqlarıdır. Bütün siyasətim buna yönəldilib və əminəm ki, biz birlikdə, xalqın dəstəyi ilə Azərbaycanı hərtərəfli inkişaf etdirəcəyik, zəngin dövlət yaradacağıq”.

Möhtərəm İlham Əliyev siyasətə yeni ab-hava, yeni çalarlar gətirib. Bu siyasi kurs nəinki ölkəmizdə və regionda, eləcə də dünyada cərəyan edən geosiyasi və iqtisadi proseslər və bu sahədəki müsbət beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla müəyyənləşdirilib. Təsadüfi deyil ki, qloballaşan dünyanın ən müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının Azərbaycanda tətbiqi bu siyasi kursda prioritet məsələlərdəndir. Azərbaycanın İKT sahəsində regionun aparıcı ölkəsinə çevrilməsi üçün məqsədyönlü dövlət siyasəti həyata keçirilir. XXI əsr müasir informasiya cəmiyyətinin yaradılması, zəngin təbii sərvətlərin insan kapitalına çevrilməsi və yüksək intellektual səviyyənin formalaşması baxımından keyfiyyətcə yeni eranın başlanğıcı sayıla bilər.

Qloballaşan, daim irəliyə — yeniliyə doğru can atan dünyamızı bu gün ən müasir informasiya və kommunikasiya texnologiyaları — İnternet, elektron poçt və qlobal rabitə imkanları olmadan təsəvvür belə etmək mümkün deyil. Yeni minillikdə bəşər sivilizasiyasını düşündürən ən aktual və təxirəsalınmaz məsələ — telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları sahəsində “inqilabi” dəyişikliklər yolu ilə əlçatmaz zirvələri fəth etmək, dövlətlər və xalqlararası zaman və məkan fərqlərini aradan qaldırmaqdır.

Müstəqil dövlət kimi gənc olmasına baxmayaraq, Azərbaycan qısa zaman kəsiyində bu mühüm sahədə də böyük nailiyyətlər əldə etmişdir. Siyasi sabitlik, dinamik sosial-iqtisadi inkişaf, cəmiyyətimizin tam demokratikləşməsi, beynəlxalq birliyə və Qərb iqtisadiyyatına geniş inteqrasiya, nəhəng enerji və nəqliyyat layihələrinin reallaşması, mütərəqqi təcrübənin mənimsənilməsi Azərbaycanın informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi, rabitənin inkişafı sahəsində də qabaqcıl dövlətlər sırasına çıxmasına imkan yaratmışdır. Təsadüfi deyil ki, bu il Davosda keçirilən Ümumdünya İqtisadi Forumunun texnoloji hesabatında Azərbaycan informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf səviyyəsinə görə MDB ölkələri arasında birinci yerdə durur. Bu olduqca böyük nailiyyətdir. Təbii ki, bu yüksək qiymətin, qazanılan uğurların arxasında təkcə İKT sektorunun və informasiya infrastrukturunun inkişafı yox, həmçinin son illər İKT-nin ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafının bütün istiqamətlərində kütləvi tətbiqi və istifadəsi dayanır.

Qabaqcıl ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, elm, təhsil və iqtisadiyyatı əhatə edən sistemli siyasət hər bir ölkənin davamlı və uzunmüddətli inkişafının başlıca təminatçısıdır. Bu siyasətin aparıcı qüvvəsi olan informasiya-kommunikasiya texnologiyaları son illərdə sürətlə inkişaf edərək, bütün sahələrdə və gündəlik həyatda insan fəaliyyətinin, sosial-iqtisadi münasibətlərin tərkib hissəsinə çevrilmişdir. İKT-nin ən yeni nailiyyətləri idarəetmə, rabitə, təhsil, səhiyyə, biznes, turizm və bank- maliyyə sahələrində tətbiq edilərək, cəmiyyətin hər bir üzvünə mövcud imkanlardan faydalanmağa şərait yaradır. Bu baxımdan, yeni texnologiyalar üzrə dövlət siyasəti cəmiyyətin ictimai və siyasi təfəkkürünü qabaqlamalı, yaxın onilliklər üçün bu istiqamətdə görüləcək işlərin strateji xəttini müəyyənləşdirməlidir. Azərbaycanda da İKT sahəsinin inkişaf etdirilməsi üzrə dövlət siyasəti bu prinsip üzərində qurulur və Qərbin ən son nailiyyətlərinə əsaslanır.

Azərbaycanda telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları sektorunun inkişafının geniş vüsət alması ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Bu sahənin inkişafının zəruri olduğunu önə çəkən ümummilli liderimiz Heydər Əliyev demişdir: “Telekommunikasiya, rabitə, əlaqə böyük əhəmiyyətə malik olan bir sektordur. Bu sektorda bizim nailiyyətlərimiz Azərbaycanın iqtisadi əlaqələrini, insani əlaqələrini, bütün dünya ölkələri ilə əlaqələrini və bütün Azərbaycan Respublikasının həyata keçirəcəyi siyasəti dünya miqyasında bildirməsi üçün çox əhəmiyyətlidir.”

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin səyləri nəticəsində hələ 1970-80-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyasında, ali məktəblərdə və sahə institutlarında elektron avadanlıqlar və telekommunikasiya texnologiyaları üzrə kadr hazırlığı genişləndirildi, istedadı alimlər və təcrübəli mütəxəssislər yetişdirildi, istehsalat müəssisələri tikildi. Kibernetika İnstitutu, Kosmik Tədqiqatlar Mərkəzi, İnformasiya-Telekommunikasiya Elmi Mərkəzi, “Neftqazavtomatika” və s. kimi mühüm elmi-tədqiqat müəssisələri yaradıldı, “AZON”, ”NORD” elm-istehsalat birlikləri, radio, elektron hesablama maşınları zavodları, “Peyk”, “Ulduz” kimi nəhəng istehsalat kompleksləri tikilib istifadəyə verildi. Diqqətəlayiq haldır ki, ümumən 30-dan artıq belə müəssisə təkcə Bakıda deyil, həmçinin Naxçıvanda, Mingəçevirdə, Gəncədə, Sumqayıtda, indiki Tərtər və Şirvanda da işə salınmışdır.

Ulu öndər Heydər Əliyevin birbaşa köməyi ilə Azərbaycana ilk böyük elektron hesablama maşını—BESM-6 gətirildi. Bu hadisə idarəetmədə ilk tətbiqlərdən olan respublika avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemi—”RASU Azərbaycan”ı yaratmağa və respublika iqtisadiyyatı üçün ciddi hesablamalar tələb edən müxtəlif məsələlərin avtomatlaşdırılmış həllinə imkan verdi. Daha sonra respublika kompyuter şəbəkəsi, akademşəbəkə, bütün SSRİ-də tanınan və istifadə olunan avtomatlaşdırılmış neftçıxarma idarəetmə sistemləri və kompleksləri işlənib yaradıldı. Beləliklə, respublikada yeni və son dərəcə perspektivli bir sənaye sahəsi təşkil olundu və onun elmi potensialı formalaşdırıldı. Elmi-tədqiqat işlərinin səmərəliliyini artırmaq və nəticələrini əyani olaraq sınaqdan keçirmək üçün elmi-tədqiqat institutları nəzdində “Kristal”, “Registr”, “Tellur”, “Kibernetika”, “Biotex”, “Mikroelektronika”, “Kaskad” xüsusi konstruktor büroları fəaliyyətə başladı. İndiki Bakı Dövlət Universiteti, Dövlət Neft Akademiyası, Azərbaycan Texniki Universiteti, Dövlət İqtisad Universiteti, Sumqayıt Dövlət Universiteti, Lənkəran Dövlət Universiteti, Naxçıvan Dövlət Universiteti kimi ali təhsil müəssisələrində İKT ixtisasları üzrə mütəxəssislərin hazırlanması üçün maddi-texniki baza yaradıldı.

Müstəqilliyin ilk illərində ölkəmizin düçar olduğu gərgin vəziyyətdə xalqın təkidi və xahişi ilə hakimiyyətə qayıdan ümummilli lider Heydər Əliyev, hətta bu şəraitdə də informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə xüsusi diqqət yetirməyə imkan tapır və bu sahədə inkişafa nail olmaq üçün daim səylər göstərirdi. 1993-cü ilin avqustunda Heydər Əliyev Azərbaycanla Amerika qitəsi arasında birbaşa rabitənin yaradılmasına imkan verən peyk-rabitə sisteminin açılışını etdi. Onun bu diqqəti nəticəsində ölkə iqtisadiyyatında ilk xarici investisiyalar məhz telekommunikasiya sahəsinə qoyuldu. 1994-cü ildə “Baksell” və 1996-cı ildə “Azərsell” birgə müəssisələri yaradıldı və Azərbaycanda mobil rabitənin inkişafının əsası qoyuldu. 1996-cı ildən başlayaraq “AzEvroTel” və “Ultel” birgə müəssisələri lokal telekommunikasiya şəbəkəsi üzrə xidmət göstərməyə başladı. 1995-ci il dekabrın 9-da Bakı şəhərində Azərbaycanda ilk beynəlxalq telefon stansiyasının, habelə yenidən qurulmuş Şəhərlərarası Telefon Stansiyasının açılışı oldu. Azərbaycanda yeni texnologiyaların tətbiqinə, telekommunikasiya infrastrukturunun modernləşdirilməsinə start verildi, ilk elektron ATS-lər quruldu. Bütün bunlar Heydər Əliyevin Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk illərində rabitənin inkişafına göstərdiyi diqqətin əyani nümunələridir.

Azərbaycanda radio-televiziya yayımının dünya standartları səviyyəsinə yüksəlməsi və bu sahədəki uğurlar da məhz ümummilli lider Heydər Əliyevin xidmətləridir. Müstəqil Azərbaycanın reallıqlarını dünya ictimaiyyətinə çatdırmaq, həmçinin blokada şəraitində olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının əhalisinin milli televiziya proqlamlarını seyr edə bilməsini təmin etmək məqsədilə 1996-cı ildə AzTV-1 milli televiziya proqramı TÜRKSAT süni peyki vasitəsilə yayımlanmağa başladı. Əsası 1981-ci ildə Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan Teleqüllənin tikilib başa çatdırılması da məhz onun səyləri nəticəsində reallaşdı və 1996-cı ildə Teleqüllə istifadəyə verildi. Azərbaycanda dünya standartları səviyyəsində teleradio yayımını təmin etmək üçün müvafiq qanunvericilik bazası yaradıldı və tədbirlər görüldü. 2002-ci il oktyabrın 5-də ümummilli liderimiz teleradio sahəsində dövlət tənzimlənməsini həyata keçirən müstəqil qurumun—Milli Televiziya və Radio Şurasının yaradılması haqqında fərman imzaladı.

Bu gün Azərbaycanın İKT sahəsindəki fəaliyyəti ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi strateji xətt üzrə davam etdirilir. “Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə informasiya-kommunikasiya texnologiyaları üzrə Milli Strategiya (2003-2012-ci illər)” ölkəmizdə bu sahənin sürətli inkişafına güclü təkan verdi. Cənubi Qafqazda ilk dəfə olaraq qəbul edilmiş bu qlobal strategiya Azərbaycanın İKT sahəsinə xüsusi diqqətini cəmiyyətimizə və bütün dünyaya bəyan etdi.

Son illər iqtisadiyyatımızın davamlı və dayanıqlı inkişafı, sosial sferada mövcud problemlərin tədricən həlli, yeni iş yerlərinin açılması, əməkhaqlarının və pensiyaların bir neçə dəfə artırılması, ünvanlı sosial yardımların tətbiqi, yoxsulluğun azaldılması, regionların sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsi, yeni müasirtipli məktəblərin tikilməsi, onların müasir İKT-lərlə təchizatı, beynəlxalq qurumlarla sıx əməkdaşlıq münasibətlərinin qurulması və digər bu kimi nailiyyətlər Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin həyata keçirdiyi məqsədyönlü islahatların uğurlu nəticəsidir.

Bu islahatlar və sürətlə inkişaf edən yüksək texnologiyalar fonunda Rabitə Nazirliyi ləğv edilərək, onun bazasında Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin (RİTN) yaradılması bu sahənin gələcək çox sürətli inkişafına güclü baza formalaşdırdı. Azərbaycan vətəndaşları müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının imkanlarından daha geniş bəhrələnmək imkanı əldə etdilər. Qısa müddət ərzində bu istiqamətdə bir çox işlər görüldü və mühüm addımlar atıldı.

Təsadüfi deyildir ki, Azərbaycan Prezidenti kimi cənab İlham Əliyevin ilk beynəlxalq səfəri 2003-cü il dekabrın 12-də Cenevrədə keçirilən İnformasiya Cəmiyyəti üzrə Dünya Sammitində iştirakla bağlı oldu. Sammitdə “Qara qızılı insan qızılına çevirək” tezisini səsləndirməklə cənab Prezident ölkə iqtisadiyyatında yeni inkişaf mərhələsinin əsasının qoyulduğunu bütün dünyaya bəyan etdi və respublikamızda informasiya cəmiyyətinin qurulması istiqamətində dövlət səviyyəsində məqsədyönlü işlərə başlanğıc verdi. Regionda ilk olaraq Azərbaycanda informasiya cəmiyyəti quruculuğu prosesinə başlanıldı. Yaxın on il üçün Milli Strategiyada müəyyənləşdirilmiş strateji xəttin həyata keçirilməsi məqsədilə “Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçün Dövlət Proqramı” (Elektron Azərbaycan)” təsdiq olundu. Dövlət Proqramında informasiya cəmiyyəti quruculuğunun birinci mərhələsində rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsində islahatlar aparılması, sahə üzrə normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi, yeni texnologiyaların tətbiqi ilə müasir tələblərə cavab verən informasiya-kommunikasiya infrastrukturunun formalaşdırılması və elektron xidmətlərin təqdim olunması öz əksini tapıb. Bu gün təhsil, səhiyyə, elm, mədəniyyət və digər sahələrdə İKT-nin geniş tətbiqi də məhz bu proqramın icrası ilə bağlı həyata keçirilən layihələrin real nəticəsidir.

Beləliklə, bilik və yüksək texnologiyalara əsaslanan yeni iqtisadiyyatı formalaşdırmaq üçün İKT-nin inkişafı və hərtərəfli tətbiqi Azərbaycanın iqtisadi siyasətinin prioritet istiqamətlərindən birinə çevrildi.

Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi sahə üzrə məsul dövlət qurumu və Dövlət Proqramının əlaqələndiricisi olaraq, telekommunikasiya infastrukturunun modernləşdirilməsi, yeni texnologiyaların tətbiqi, tənzimləmə funksiyasının təkmilləşdirilməsi, İKT bazarının tənzimlənməsi və liberallaşdırılması, eləcə də sahənin istehsal potensialının artırılması istiqamətində çoxşaxəli fəaliyyəti təşkil etdi.

Mövcud potensialdan səmərəli istifadə edilməsi və onun inkişafı rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsinin təşkilati, hüquqi, texniki, kadr baxımından modernləşdirilməsi, İKT sənayesinin yaradılması, bu sahəyə yeni investisiyaların cəlb edilməsi və sahibkarlığın genişləndirilməsi, azad bazar və sağlam rəqabət prinsiplərinin gözlənilməsi, sosial əhəmiyyətli layihələrin həyata keçirilməsi və nəticədə Azərbaycanda informasiya cəmiyyətinə keçidin təmin edilməsinə yönəlmiş mühitin formalaşdırılması İKT sektorunda aparılan fəaliyyətin ana xəttini təşkil etdi.

Bu istiqamətdə, ilk növbədə, sahə üzrə normativ-hüquqi bazanın yaradılmasına diqqət yetirildi. “Elektron imza və elektron sənəd haqqında”, “Elektron ticarət haqqında”, “İnformasiya əldə etmək haqqında”, “Telekommunikasiya haqqında”, “Poçt rabitəsi haqqında” və digər mühüm qanunlar və “Azərbaycan Respublikasında telekommunikasiya sahəsinə dair siyasət planı” qəbul edildi. Bu normativ aktlar və sənədlər rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsi üzrə qanunvericilik bazasını təkmilləşdirərək, sahənin inkişafı üçün yeni imkanların yaradılmasını və İKT-dən hərtərəfli istifadənin səmərəliliyinin artırılmasını təmin edir.

Azərbaycanın ümumi sosial-iqtisadi inkişafı üzrə dövlət siyasətinin tərkib hissəsi olaraq İKT sahəsində görülmüş işlər nəticəsində son 5 ildə sahə üzrə gəlirlərin artım tempi ümumdünya inkişaf tempini 4,4 dəfə üstələyərək, hər il üçün orta hesabla 30-35 faiz təşkil etmişdir. Bu, İKT sektorunda inkişafa, rabitə və informasiya xidmətlərinin tərkibinin genişlənməsinə və keyfiyyətinin yüksəlməsinə səbəb olmuşdur. Sabit telekommunikasiya şəbəkəsinin inkişafı “100 ailəyə 100 telefon” layihəsi çərçivəsində reallaşır. Bu qlobal layihə yeni nəsil texnologiyaların tətbiqi ilə müasir genişzolaqlı xidmətlərin göstərilməsinə imkan verir. Belə ki, bir xətlə eyni zamanda həm telefon, həm yüksəksürətli internet, həm də radio-televiziya xidmətləri paralel olaraq həyata keçirilir. Layihə texniki kreditlər, “Aztelekom” və “Bakı Telefon Rabitəsi” istehsalat birliklərinin gəlirləri hesabına mərhələ-mərhələ icra olunur. Sahə üzrə inkişaf göstəricilərinə əsasən, 2003-2008-ci illər ərzində hər 100 nəfər əhaliyə düşən əsas telefon aparatlarının sayı artaraq təxminən 15,3 ədəd təşkil etmişdir. Əhalinin hər 100 nəfərinə düşən mobil abunəçilərin sayı 4 dəfədən çox artaraq 62,2 nəfər, ATS-lərin elektronlaşma səviyyəsi təqribən 2 dəfə artaraq ölkə üzrə 81,4 faiz, o cümlədən Bakı şəhəri üzrə 85,3 faiz, respublikanın digər əraziləri üzrə isə 3 dəfə artaraq 77,3 faiz təşkil etmişdir. Genişzolaqlı rabitə xidməti istifadəçilərinin sayı isə on minlərlədir.

Sektor üzrə əməkhaqqı 3 dəfə artmış, 5000-dən çox yeni iş yerləri yaradılmış, 612 yeni poçt şöbələri tikilmiş, sabit telefon şəbəkəsi üzrə ümumi nömrə tutumu 416 626 ədəd artırılaraq 1 445 526 ədəd olmuşdur.

Ən ucqar yaşayış məntəqələrinin peyk texnologiyası vasitəsi ilə telefonlaşdırılması istiqamətində görülmüş məqsədyönlü işlər nəticəsində qısa müddət ərzində respublikamızda telefonlaşdırılmamış yaşayış məntəqəsi qalmamışdır.

Son illər ölkədə internetdən istifadə və bilavasitə xidmətlərin göstərilməsi səviyyəsi qat-qat yüksəlmişdir. Respublikanın internet provayderlərinin qlobal İnternet şəbəkəsinə giriş-çıxış həcmi təqribən 66 dəfə artaraq 6 Gb/s.-ni ötmüş və nəticədə respublikamızdan beynəlxalq İnternet şəbəkəsinə informasiya ixracının həcmi 25 dəfə, idxalının həcmi isə 17 dəfə artmışdır. İnternetdən istifadə qiymətləri 7 dəfə aşağı düşmüş, İnternet istifadəçilərinin sayı təqribən 3 dəfə artaraq hər 100 nəfərə 18 nəfər olmuş, respublikada fəaliyyət göstərən İnternet provayderlərinin sayı təqribən 3 dəfə artaraq 30-u keçmişdir. Bu gün Azərbaycan hər İnternet istifadəçisinə düşən orta xarici çıxış tutumuna görə Yaponiya, Koreya Respublikası, Sinqapur kimi ölkələrlə bir sırada gedir və bu ildən Azərbaycan artıq İnternet xidmətlərinin regionda ixracatçısına çevrilmişdir. “AZ” domeni zonasındakı saytların sayı təqribən 5 dəfə artaraq 7000-dən çox olmuşdur. Eyni zamanda, mütəmadi olaraq www.azerbaijan.az baş portalı vasitəsilə Azərbaycanda gedən proseslər və inkişaf barədə məlumatlar bir neçə dildə dünya ictimaiyyətinə çatdırılır.

Respublikanın rayon və kəndlərində əhalinin rabitə və informasiya xidmətlərinə olan tələbatını ödəmək paytaxtla regionlar arasında mövcud olan fərqi aradan qaldırmaq məqsədilə “AztelekomNET” internet xidmətinin təşkili nəticəsində respublikanın 34 rayon mərkəzində internetə yüksəksürətli qoşulma, digər rayonlarda və telefonlaşdırılmış kəndlərdə isə parolsuz qoşulma xidmətindən və kartla qoşulma üsulundan istifadə etməklə internetə çıxış imkanı yaradılmışdır. Sevindirici haldır ki, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyada konveyer üsulu ilə kompyuter istehsal edən ilk kompyuter zavodu — KÜR Mingəçevir şəhərində istifadəyə verilmişdir.

Radio-televiziya yayım şəbəkəsinin inkişafı üçün də geniş imkanlar yaranmışdır. Cənubi Qafqazda və Orta Asiyada ilk dəfə olaraq Azərbaycanda rəqəmli TV sistemi sınaqdan keçirilmiş, yayım keyfiyyətini yüksəltmək üçün Ağsu rayonu ərazisində yeni radio-televiziya yayım kompleksi istismara verilmişdir. Hazırda peyk, kabel, efir-kabel, internet televiziya və radio sistemləri vasitələrindən istifadə olunmaqdadır. Azərbaycan televiziyası və dövlət radiosunun respublika ərazisində əhatə dairəsi 100 faizə, İctimai televiziya və radionun əhatə dairəsi təxminən 82-85 faizə, özəl televiziya və radio yayımlarının əhatə dairəsi isə təxminən 75-80 faizə çatdırılmışdır.

2007-ci il fevralın 13-də “Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının (2004-2008-ci illər)” üç illiyi münasibətilə keçirilmiş konfransda Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev bu məsələnin vacibliyini bir daha önə çəkib: “Mən informasiya- kommunikasiya texnologiyalarının Azərbaycanda tətbiqini prioritet məsələ elan edirəm. Mənim informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində dünyanın aparıcı şirkətlərinin rəhbərləri ilə görüşlərim də məhz bundan qaynaqlanır ki, onlar Azərbaycana gəlsinlər. Azərbaycana yeni investisiyalar gəlsin, biz özümüz dövlət tərəfindən, Dövlət İnvestisiya Şirkəti tərəfindən bu investisiyaları qoyaq. Texnoparklar yaradaq, Azərbaycanda çox güclü informasiya-kommunikasiya mərkəzi yaradaq. Bu, gələcəkdir, gələcəyin inkişafıdır. ...Prioritetlərdən biri də informasiya-kommunikasiya texnologiyalarıdır. Mən buna çox böyük əhəmiyyət verirəm. Bu, ölkənin ümumi inkişaf dinamikasını göstərən bir sahədir. Bu sahədə çoxlu yeniliklər, çoxlu ixtiralar var. Azərbaycan da bu sahədə qabaqcıl yerlərdədir. Biz bu sahəyə böyük investisiyalar qoymaq fikrindəyik. Xarici şirkətləri, dünyanın aparıcı informasiya-kommunikasiya şirkətlərini Azərbaycana dəvət etmişik və onların da Azərbaycanda işləməyə böyük maraqları var. Biz indi texnoparkların yaradılması üzərində işləyirik.

Bir də demək istəyirəm ki, dövlət öz tərəfindən bu sahəyə investisiya qoymağa hazırdır. Biz tanınmış şirkətlərlə, sadəcə, tərəfdaşlıq etmək istəyirik. Bu sahənin çox böyük gələcəyi var və bəlkə də, neft sektorundan sonra ölkəmizi inkişaf etdirən ikinci sahə ola bilər”.

Azərbaycan beynəlxalq aləmdə neft ölkəsi kimi tanınsa da, aparılan dövlət siyasəti və iqtisadi islahatlar nəticəsində qeyri-neft sektoru da inkişaf etdirilməkdədir. Ölkəmizdə İKT sahəsində uğurla həyata keçirilən dövlət siyasəti və xüsusən də bu sahəyə Prezident İlham Əliyevin xüsusi diqqət və qayğı göstərməsi dünyanın aparıcı İKT şirkətlərinin Azərbaycana böyük marağına səbəb olur. Bu şirkətlərin rəhbərlərinin ölkəmizə səfərləri və 2007-2008-ci illərdə Davos İqtisadi Forumunda “Microsoft”, “Cisco” və “Intel” kimi dünya miqyaslı şirkətlərin prezidentlərinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevlə görüşləri bir daha göstərir ki, Azərbaycanın İKT sektoru potensial investorların diqqət mərkəzindədir və bu sahədə geniş əməkdaşlıq imkanları mövcuddur.

“Microsoft” şirkətinin prezidenti Bill Qeytsin Bakıda keçirilmiş “Bakutel-2006” XII beynəlxalq telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları sərgisinə göndərdiyi məktubda bu məqam xüsusi olaraq vurğulanır: “Microsoft” şirkəti Azərbaycanın dünyanın ən dinamik inkişaf edən ölkələrindən birinə çevrilməsini böyük maraqla izləyir. Sürətli iqtisadi inkişaf hökumətinizin iqtisadi artımla bağlı qəbul etdiyi strateji qərarların düzgün olduğunu göstərir. Prezident İlham Əliyevin informasiya texnologiyalarının əhəmiyyətini vurğulaması böyük önəm kəsb etmişdir. Onun bu sahədə dəstəyi bir çox beynəlxalq biznes dairələrini Azərbaycana gələcək investisiyalar üçün böyük potensiala malik olan ölkə kimi baxmağa təşviq edir. Mən Azərbaycan hökumətinin iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı gördüyü işlərdən heyrətlənir və müasir texnologiyalar, elmi və texniki tərəqqi, təhsil və insan ehtiyatları sahəsinə investisiya qoymaq qərarını alqışlayıram. Azərbaycan özünün təhsili və bacarıqlı işçi qüvvəsi ilə elm, texnologiya, mühəndislik və digər sahələrdə böyük potensiala malik olduğunu açıq şəkildə göstərir”.

Elm və təhsil xalqımızın tarixi irsini səciyyələndirən xüsusiyyətlərdən olduğundan, həmçinin inkişaf üçün intellektual, texnoloji, ən əsası isə səriştəli kadr potensialı yaratdığından, bu sahələr həmişə Azərbaycan dövlətinin diqqət mərkəzində olmuşdur. Elm və təhsil işçilərinə və ümumiyyətlə, ziyalılara göstərilən xüsusi dövlət qayğısı ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən həssaslıq və qayğıkeşliklə həyata keçirilmişdir və bu gün də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən böyük uğurla davam etdirilir. Təhsil müəssisələrinin maddi-texniki və tədris-metodiki bazasının möhkəmləndirilməsi, tədris müəssisələrinin müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyaları ilə təmin olunması, yeni ixtisasların açılması və tədris binalarının tikilməsi istiqamətində böyük nailiyyətlər qazanılmışdır. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin 21 avqust 2004-cü il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı (2005-2007-ci illər)” üzrə 3500-dən çox məktəb kompyuterləşdirilmişdir və hazırda respublika üzrə 29 şagirdə 1 kompyuter, dövlət ali məktəblərində isə hər 28 tələbəyə 1 kompyuter düşür. Hazırda respublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 82 faizi, texniki-peşə məktəblərinin 42 faizi, dövlət orta ixtisas təhsil məktəblərinin 91 faizi, ali məktəblərin isə hamısı kompyuter avadanlığı ilə təmin olunmuşdur.

2009-cu il ərzində Bakı, Sumqayıt şəhərlərində və Abşeron rayonunda yerləşən məktəblərin yüksəksürətli internetə çıxışının təmin olunması üçün tədbirlər görülür. Bu işlərin daha geniş formatda həyata keçirilməsi və bütün təhsil müəssisələrini əhatə etməsi dövlət başçısının 10 iyun 2008-ci il tarixdə təsdiq etdiyi “Azərbaycan Respublikası təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı (2009-2012-ci illər)” çərçivəsində təmin olunacaqdır.

İKT sektorunun gələcəyi üçün insan resurslarının inkişafı da zəruri şərtdir. Hazırda İKT üzrə ixtisaslı kadr hazırlığı məqsədilə dünyanın bir neçə tanınmış informasiya texnologiyaları universiteti ilə əlaqələr qurulmuşdur. ABŞ-ın Corc Meyson, San-Xose Dövlət və Los-Anceles, Kaliforniya, İsveçin Çalmers Texnologiya və İnformasiya Texnologiyaları universitetləri ilə anlaşma memorandumları imzalanmışdır. Artıq bu müqavilələr əsasında 25 nəfər azərbaycanlı gənc dünyanın müxtəlif tanınmış universitetlərində müasir informasiya-kommunikasiya texnologiyaları ixtisasları üzrə təhsil alırlar. 30-dan çox gənc isə ixtisasları üzrə xarici ölkələrdə qısamüddətli hazırlıq kursları keçmişlər. Gürcüstanda yaşayan və bu ölkənin ali təhsil müəssisələrində təhsil alan 50-yə yaxın gəncə Nazirlik tərəfindən təqaüd verilir. Bu prosesə daha da təkan vermək üçün respublikada fəaliyyət göstərən yerli və xarici informasiya texnologiyaları şirkətlərinin həmtəsisçiliyi ilə İKT-nin İnkişafı Naminə İnsan Resursları Fondu yaradılmışdır. Ancaq bu sahədə ən əhəmiyyətli addım Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin 2007-ci il 16 aprel tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı”dır.

Dövlət siyasətinin tərkib hissəsi kimi İKT sahəsində genişmiqyaslı beynəlxalq münasibətlər qurulmuşdur, ölkəmizin yüksək texnologiyalar sektorunun imkanları və perspektivləri nəinki regionda, həmçinin dünyanın aparıcı ölkələrində və beynəlxalq təşkilatlarda geniş təbliğ edilir. Qısa müddət ərzində respublikamızda bir çox tanınmış telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları şirkətlərinin nümayəndəlikləri açılmış, milli şirkətlər region bazarında özlərini tanıda bilmişlər.

Ölkəmizin İKT sahəsində beynəlxalq əlaqələrinin genişlənməsi nəticəsində son illərdə dünyanın müxtəlif ölkələri ilə (Amerika, Avropa, Asiya, MDB ölkələri) 11 saziş, 15 memorandum, 13 protokol, 7 digər (razılıq, qrant, proqram müqaviləsi, barışıq sənədi, əməkdaşlıq planı, konvensiya, niyyət məktubu) imzalanmışdır. Həmçinin, ABŞ-Azərbaycan, Sloveniya—Azərbaycan, Azərbaycan—İsrail və Latviya—Azərbaycan İKT Biznes Forumları təşkil olunmuş, müxtəlif beynəlxalq forum, konfrans və seminarlar keçirilmişdir. Bu tədbirlərdə dünyanın müxtəlif ölkələrindən çoxsaylı iştirakçılar, o cümlədən sahələr üzrə nazirlər, beynəlxalq təşkilatların və tanınmış şirkətlərin rəhbərləri, Nobel mükafatı laureatları bir araya gələrək, ölkəmizin İKT sektorunda baş verən müsbət dəyişikliklərlə əyani olaraq tanış olmuş, bu sahənin respublikamızda perspektivləri barədə Prezident İlham Əliyevin fikirlərini bilavasitə onunla görüşlərdə öyrənmişlər.

Təsadüfi deyildir ki, İnformasiya Cəmiyyəti üzrə Dünya Sammitinə hazırlıq prosesində respublikamızın fəal iştirakı Təşkilat Komitəsi tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş və Şərqi Avropa və MDB ölkələri arasında yalnız Azərbaycana xüsusi təşəkkür elan edilmişdir. Bu illər ərzində “Bakutel” beynəlxalq sərgi və konfransı regionun İKT üzrə ən nüfuzlu tədbirinə çevrilmişdir.

“Bakutel” beynəlxalq sərgi və konfransı cari ilin 11-14 noyabr tarixlərində artıq 14-cü dəfə və 2006-cı ildən etibarən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin himayəsi və iştirakı ilə keçirilir. Sərgidə iştirak edən şirkətlərin sayı ildən-ilə artır. Bu il sərgidə 30 ölkədən 130 şirkət, o cümlədən 60-a yaxın yerli şirkətlər iştirak edəcək, sərgini ziyarət edənlərin sayının isə 10 mindən çox olacağı gözlənilir. Sərgidə 1000-ə yaxın xarici mütəxəssis iştirak edəcəkdir. Sərgi çərçivəsində nazirlərin regional toplantısı, elmi-praktik konfrans, beynəlxalq təşkilatların üç seminarı, dörd ölkələrarası İKT biznes forumu keçiriləcəkdir. Həmçinin, dünya şöhrətli azərbaycanlı ABŞ alimi Lütfi Zadənin rəhbərliyi ilə elmi seminar da keçiriləcəkdir. 20 ölkədən hökumət rəsmiləri, nazirlər, parlament rəhbərləri, nazir müavinləri, BMT-nin Baş katibinin xüsusi nümayəndəsi və digər rəsmilər iştirak edəcəklər.

Regionun ən dinamik inkişaf edən ölkəsi kimi, Azərbaycan bu gün İKT sahəsinin genişləndirilməsi üçün böyük imkanlara malikdir. Cəmiyyətimiz bu imkanlardan maksimum bəhrələnərək, dünya birliyinə inteqrasiyanı özünün ən başlıca vəzifəsi kimi görür. Bunun nəticəsidir ki, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Davos İqtisadi Forumunun hesabatında Azərbaycan 2007-ci ildə informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından istifadə səviyyəsinə görə 127 qabaqcıl ölkə sırasında 67-ci yeri tutmuşdur. “Economist Intelligence Unit” və “IBM” şirkətlərinin illik hesabatlarında respublikamızın 2006-cı ildə 2.92-yə bərabər olmuş inkişaf əmsalı 2007-ci ildə 3.26-ya yüksəlmişdir. Sahə üzrə bütün göstəricilərin orta ümumdünya həddinə çatdırılması nəzərdə tutulur.

Bu gün İKT həyatımızın bütün sahələrinə geniş daxil olub. Belə ki, “Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçün Dövlət Proqramı”na (Elektron Azərbaycan)” uyğun olaraq, dövlət orqanlarının vətəndaşlara və təşkilatlara təqdim etdiyi xidmətlərin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması və onların təqdim olunma müddətlərinin azaldılması, dövlət orqanlarının işinin səmərəliliyinin artırılması məqsədilə müxtəlif məzmunlu layihələr həyata keçirilir. Əhalinin dövlət reyestrinin formalaşdırılması, vergi ödəyicilərinə e-xidmətlərin göstərilməsi, sahibkarlıq subyektlərinin qeydiyyata alınması üçün “Vahid pəncərə”, elekron sağlamlıq kartı xidməti, gömrük rəsmiləşdirilməsi və nəzarətinin avtomatlaşdırılmış sistemlərinin tətbiqi, daşınmaz əmlakın milli kadastrı və qeydiyyatının şəbəkə-informasiya sisteminin, təhsilin idarə olunmasının məlumat sisteminin yaradılması, elektron satınalmalar sisteminin, internet vasitəsilə ali məktəblərə tələbə qəbulu üzrə xidmət sisteminin yaradılması deyilənlərə əyani misaldır.

Elektron idarəetmə şəbəkəsinin yaradılması istiqamətində BMTİP və RİTN-in birgə həyata keçirdiyi “E-idarəçilik təşəbbüsü” layihəsi çərçivəsində respublikanın bütün bölgələrini əhatə edəcək “AzDataCom” şəbəkəsi qurulur. Bu şəbəkə 10 Gb/san. sürətlə ölkədaxili məlumat ötürülməsinə imkan verir. Bu imkanlardan elektron hökumət, distant təhsil, elektron kommersiya, biznesin məsafədən idarə olunması və s. kimi məsələlərdə istifadə edilir. Artıq layihənin əsas hissəsi icra olunmuşdur və Bakı, Sumqayıt şəhərlərində və Abşeron yarımadasında şəbəkə fəaliyyətdədir. 2009-cu il ərzində şəbəkə bütün ölkə ərazisində tam həcmdə fəaliyyətə başlayacaqdır. Həmçinin, Dünya Bankının dəstəyi ilə həyata keçirilən “Maliyyə xidmətlərinin inkişafı” layihəsi poçt sistemində vahid şəbəkə infrastrukturunun yaradılmasına və vətəndaşlara maliyyə və bank xidmətləri göstərməyə imkan verəcəkdir. Artıq Bakı şəhərinin 70 poçt şöbəsində kommunal xidmət haqları Milli Bankın kütləvi ödənişlər üzrə mərkəzləşmiş informasiya sistemləri vasitəsilə qəbul edilir.

Ölkəmizdə yüksək texnoloji tutumlu və yüksək rəqabətli iqtisadiyyatın qurulmasında İKT-nin rolunu genişləndirmək, infrastrukturun modernləşdirilməsi, sahə üzrə iqtisadi-təşkilati islahatların aparılması, elektron imzanın tətbiqi üçün Milli Sertifikat Xidməti Mərkəzinin və Milli Superkompyuter Mərkəzinin yaradılması, elektron hökumətin formalaşdırılması üçün müxtəlif layihələrin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Azərbaycanın informasiya tranziti ölkəsinə çevrilməsinə xidmət edəcək daha bir neçə perspektiv layihə gündəmdədir. Onların sırasında olan milli süni peyk layihəsi ölkəmizin telekommunikasiya və teleradio yayımı tələbatını ödəməklə yanaşı, region ölkələrinə xidmətlər göstərməyə imkan verərək, ölkəmizdə kosmik sənayenin inkişafı üçün əlverişli şərait yaradacaqdır.

Azərbaycanda İKT-nin rolunu genişləndirmək üçün həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan qlobal layihələrdən biri də ölkəmizdə kosmik sənayenin inkişafı məqsədilə iki telekommunikasiya süni peykinin orbitə çıxarılmasıdır. Bununla əlaqədar Azərbaycan Respublikası Prezidenti 4 noyabr 2008-ci il tarixində “Azərbaycan Respublikasında kosmik sənayenin yaradılması və telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması haqqında” Sərəncam imzalamışdır. Sərəncamın icrası ilə əlaqədar üç ay müddətində müvafiq Dövlət Proqramının layihəsi hazırlanıb Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim ediləcək, telekommunikasiya peyklərinin orbitə çıxarılması ilə bağlı Nazirlik müvafiq tədbirlər həyata keçirəcəkdir. 2010-cu ildə birinci, 2011-ci ildə isə ikinci süni peykin orbitə çıxarılması planlaşdırılır.

Göründüyü kimi, nailiyyətlər çox böyük, perspektivlər ürəkaçandır. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev cəmi 5 il ərzində Azərbaycanın informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sahəsində yüksək nailiyyətlərin əldə olunduğunu önə çəkərək demişdir: “Bu gün isə söhbət ondan gedir ki, biz kosmik sənayenin yaranmasına yaxınlaşırıq. Bu da reallıqdır və bunu etmək üçün artıq konkret tədbirlər planı var, maliyyə imkanları da artıq müəyyən edilibdir. Əminəm ki, gələn ilin büdcəsində biz bu sahənin yaradılması və iki süni peykin orbitə çıxarılması üçün konkret tədbirlər görməliyik. Bu, ölkəmizin müasirləşməsinə, Azərbaycanda yüksək texnologiyaların tətbiq olunmasına yeni təkan verəcəkdir. Eyni zamanda, bu, gəlir gətirən sahədir və biz gələcəkdə bu imkanlardan səmərəli istifadə edərək, həm iqtisadi imkanlarımızı genişləndirəcəyik, həm də, bir də demək istəyirəm ki, Azərbaycanda yeni sənaye sahəsi, özü də ən yüksək texnoloji sənaye sahəsi yaradılacaqdır”.

Qazaxıstan və ya Türkmənistan ilə Xəzəraltı optik kabel əlaqəsinin yaradılması Trans-Asiya Avropa (TAE) magistralını ən qısa yolla qapamağa və ölkəmizin tranzit məkana çevrilməsinə xidmət edə bilər. Əhalinin İKT-nin imkanlarından istifadəsi məqsədilə “Microsoft” və “Intel” şirkətləri ilə birgə həyata keçirilməsi planlaşdırılan “Xalq kompyuteri” layihəsi əhalinin güzəştli kreditlə kompyuter əldə etməsinə imkan verəcəkdir.

Tarixi İpək yolunun keçdiyi Şərqi Avropa, Yaxın Şərq və Mərkəzi Asiya ölkələrini birləşdirən “Qərb-Şərq yüksəksürətli informasiya magistralı”nın texniki-iqtisadi əsaslandırılması layihəsi üzərində də iş aparılır. Bu super informasiya magistralı İKT-nin ən çox inkişaf etdiyi dünyanın iki nəhəng regionunu — Qərbi Avropanı və Şərqi Asiyanı birləşdirərək, magistral üzərində yerləşən, qonşu olan həmin regionlarla müqayisədə zəif inkişaf etmiş təxminən 20 ölkəni əhatə edəcəkdir. Layihə ölkəmizdə beynəlxalq kommunikasiya mərkəzinin və qlobal informasiya bankının yaradılmasını da nəzərdə tutur.

Mütəxəssislərin fikrincə, bu layihənin reallaşması dünya miqyasında informasiya texnologiyalarının genişmiqyaslı tətbiqinə və ümumiyyətlə, regional iqtisadi inkişafa yeni təkan verəcəkdir. Əminik ki, Azərbaycanın siyasi və iqtisadi nüfuzunu yüksəldən nəhəng enerji və nəqliyyat layihələrinin sırasına dövlətimizin başçısının təşəbbüsü ilə yeni bir layihə “Qərb—Şərq yüksəksürətli informasiya magistralı”da daxil olacaqdır.

Ölkənin gələcək inkişafına xidmət edəcək innovativ fəaliyyəti təmin etmək məqsədilə RİTN tərəfindən Azərbaycanda yüksək texnologiyalar üzrə Regional İnnovasiya Zonalarının yaradılmasına hazırlıq işləri aparılır. Bu zonalar iqtisadiyyatın müxtəlif sektorlarında yüksək texnologiyaların tətbiqinə, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına, xarici şirkətlərin və potensial investorların ölkənin İKT sektoruna cəlb edilməsinə, insan resurslarının inkişafına, respublikada elektron avadanlıqların və proqram təminatının istehsalına xidmət edəcəkdir. İKT sektorunun inkişafı və ümumən ölkənin iqtisadi, elmi, texniki potensialı bunu əminliklə söyləməyə imkan verir. Regional İnnovasiya Zonası layihəsinin tərkib hissəsi kimi Beynəlxalq İnformasiya Texnologiyaları Universitetinin yaradılması da Azərbaycanın İKT sektoru üçün yüksəksəviyyəli kadrlar hazırlanması və bu prosesə region ölkələrinin cəlb edilməsi baxımından əhəmiyyətli hesab olunur.

Azərbaycanda İKT-nin inkişaf dinamikası, uğurla həyata keçirilən neft strategiyası nəticəsində ölkəyə olan inamın artması, beynəlxalq qurumlarla uğurlu əməkdaşlıq nümunələri, yüksək texnologiyaya əsaslanan iqtisadiyyatın formalaşması üzrə qarşıya qoyduğumuz vəzifələr və ən nəhayət, dövlət siyasətinin tərkib hissəsi kimi İKT sahəsinə göstərilən böyük diqqət və qayğı, ölkəmizin yaxın gələcəkdə yüksək texnologiyalar sahəsində böyük uğurlar qazanacağına zəmanət verir.

Müstəqil Azərbaycan dövləti bu gün öz inkişafının məzmun və keyfiyyətcə daha yüksək mərhələsinə qədəm qoymuşdur. Qarşıdakı illərdə Azərbaycanın dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrindən birinə çevrilməsi, siyasi və iqtisadi cəhətdən daha da qüdrətli olması üçün möhkəm baza, güclü iqtisadi, texnoloji potensial və kifayət qədər maliyyə imkanları mövcuddur. Təbii ki, Azərbaycanın hərtərəfli, dinamik və davamlı inkişafında rabitə və informasiya texnologiyaları sektorunun rolu mühümdür və bu rol durmadan artmaqdadır.

Yaxın illərdə rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsində islahatlar daha sürətlə davam etdiriləcək, milli informasiya sisteminin təkmilləşdirilməsi yönündə mühüm və konkret tədbirlər görüləcək, qlobal informasiya məkanına inteqrasiya genişlənəcəkdir. Rabitə və informasiya texnologiyaları ilə bağlı qanunvericilik təkmilləşdiriləcək, İKT sahəsinə investisiyaların cəlbi artacaq, yeni, ən müasir texnologiyalar tətbiq edilməklə teleradio yayım və peyk rabitəsi xidməti ən yüksək beynəlxalq standartlara cavab verəcəkdir. Bütün bunlar reallıqdır və yaxın illərdə xalqımız ən müasir texnologiyaların xidmətlərindən bütünlüklə yararlanacaqdır.

İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları daim inkişafdadır. Bu gün ən müasir texnologiya sabah üçün köhnə sayıla bilər. Odur ki, biz daim yeniləşməli, zamanın tələbinə uyğun fəaliyyət göstərməliyik. Bu, ölkəmizin sürətli inkişafı baxımından da olduqca zəruridir.

Bu gün İKT sektorunda çalışanlar bu fikirdə yekdildirlər ki, informasiya texnologiyaları sahəsində ümummilli lider Heydər Əliyevin ideyaları Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin uğurla davam etdirdiyi siyasət və həyata keçirdiyi kompleks tədbirlər nəticəsində tam həllini tapacaq və Azərbaycan inkişaf etmiş ölkələr sırasında olacaqdır.

Rabitə dünyası.- 2008.- 25 noyabr.- S. 8; 12.