Orucov E

Orucov E.

Azərbaycan nadir mədəniyyət abidələri diyarıdır. Bu abidələri yaradan nadir istedadlar xalqımızın milli sərvətidir və onların yaratdıqları əsərlər Azərbaycanımızı bütün dünyaya tanıtdırır. Onlar arasında xalq rəssamı Tahir Salahovun öz yeri, öz mövqeyi vardır. Onun əsərlərində bu xalqın mənəvi ruhu, tarixi, bu günü yaşayır, onlar Azərbaycan haqqında həqiqəti dünyanın hər yerinə yayırlar. Öz bəşəri mahiyyəti, müasirliyi ilə dünyanın hər yerində sevilən, sərgi salonlarının daimi eksponatına çevrilən, məşhur muzeylərdə əbədi məskunlaşan bu əsərlərə tamaşaçı marağı onunla şərtlənir ki, Tahir Salahov milli və bəşəri dəyərləri sintez edə bilir, onların harmoniyasını böyük məharətlə yaradır.

Tahir Salahov yaradıcılığı milli olduğu qədər də bəşəridir. Bu rəsmlərin hər birində istedadla dolu vətənpərvər bir ürəyin bəzən həzin, bəzən də sərt çırpıntıları duyulur. O ürəyin sahibi öz doğma yurdunu canı qədər sevir, onun bəzən ağrılı, bəzən qürurlu rənglərin bütün çalarlarını öz daxili dünyasından keçirib, güclü sənət dünyasına qovuşdurur. Tahir müəllimin sənəti ulu Azərbaycanımızın rənglərin yaddaşına köçürülən yaşantılarıdır. Onlarda biz varıq, bu Vətənin bu günü, sabahı var.

Tahir Salahov üçün doğulduğu Abşeron torpağı bu dünyanın kiçik modelidir. O, insan, bəşəriyyət və dünya haqqında həqiqətləri sanki bu kiçik torpaqda axtarır. Buranın torpağı da, dənizi də, insanları da onun əsərlərində o qədər ruhani bir şəkildə əks olunur ki, tamaşaçı onlarla üzbəüz olanda sanki yüngülləşir, özünü bu dünyanın vətəndaşı olduğu üçün xoşbəxt sayır.

Mən rəssamam və rənglərin də dilinə az-çox bələdəm. Amma Tahir müəllimin əsərlərində bu rənglərin elə çalarlarını görürsən ki, bu istər-istəməz sənətkarın ilahi bir istedad sahibi olduğuna şübhə etmirsən.

O, dünya səviyyəli azman sənətkardır. Dünyanın hər yerində onu tanıyır və sevirlər. Bu sevginin arxasında dahilik zirvəsinə ucalmış bir həmyerlimizin illər uzunu yaratdığı çox qiymətli əsərlər dayanır.

Tahir Salahov Əzim Əzimzadə adına Rəssamlıq məktəbinin yetirməsidir. Bu məktəbin onlarla müdavimi dünya şöhrətli sənətkar olmuşdur. Tahir Salahov da burada təhsil alıb, sonra 1957-ci ildə V.İ.Surikov adına Moskva Dövlət İncəsənət İnstitutunu bitirib. Burada öz dəst-xətti ilə çoxlarının diqqətini çəkib, gözəl, əsrarəngiz Azərbaycan təbiəti, onun qəhrəman insanları barədə yaratdığı əsərlər dəfələrlə sərgilənib. Bu günlər o yenə də həmin institutun rəssamlıq və kompozisiya kafedrasına rəhbərlik edir. Amma ona qədər Azərbaycan İncəsənət İnstitutunda dosent, professor kimi çalışıb, Rəssamlar İttifaqında sədr kimi fəaliyyət göstərib.

Rəhbərlik etdiyim S.Bəhlulzadə adına Sərgi Salonunun girişində Tahir müəllimin bir əsəri asılıb. Mən diqqət vermişəm ki, bu salona gələn tamaşaçıların, demək olar ki, hamısı bu tablo qarşısında ayaq saxlayıb həmin əsərə diqqətlə tamaşa edir, sonra zala qalxırlar. Bunun mənası odur ki, Tahir Salahovun əsərlərinin yanından laqeyd ötüb-keçmək qeyri-mümkündür.

Tahir Salahovun iki portret əsərini xüsusi olaraq qeyd etmək istəyirəm. Onlardan biri “Qara Qarayev”, ikincisi isə “Fikrət Əmirov”dur. Hər iki portretdə yaxın cizgilər var. Bu yaxınlığı şərtləndirən əlamət musiqidir. “Qara Qarayev” əsərinə tamaşa edəndə həmişə yadıma rejissor Oqtay Mirqasımovun “Bu həqiqətin səsidir. Qara Qarayev” filmi düşür. Özü də bilirsinizmi, hansı səhnə. Müxbir ona sual verir ki, “sən xoşbəxtsənmi?”. Qara müəllim isə “Sənətkar da xoşbəxt olarmı?” deyə cavab verir. Mən bu tabloda Qara Qarayevin daxili dünyasını oxudum. O sanki dünyanın bütün problemlərini öz içində yaşayır. Üz cizgilərində kədərli bir görünüş nəzərə çarpır. Bəs niyə kədərli? Ona görə ki, o düşüncələr dünyasında öz xoşbəxt taleyini axtarır və onu tapa bilməyəndə beləcə sakit, əllərini çənəsinə qoyub öz içi ilə dərdləşən vəziyyət alır. Dünya şöhrəti qazanmış bu əsər portret janrında milli rəssamlıq sənətimizin salnaməsində özünəməxsus yer qazanmışdır.

“Fikrət Əmirov” portreti bütöv bir şəxsiyyətin taleyini təcəssüm etdirir. Orada hər şey öz yerindədir. Biz bu sakit görünən, lakin qəlbində, ruhunda musiqi fırtınaları çağlayan bir insanın portreti ilə üz-üzə dayananda qəlbimizdə çox məhrəmanə bir sakitlik yaranır. Sanki “Şur” simfonik muğamını dinləyir və onun təsiri ilə hansısa sakit bir dünyaya çəkilirik.

Amma onun bir portreti diqqətimi daha çox cəlb edir. Bu ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin portretidir. Həmin əsərdəki daxili zənginlik, insani hisslər, bütövlük və kamillik hər bir tamaşaçıda milli qürur hissi doğurur. Tahir Salahov ulu öndəri bu xalqın düşündüyü kimi, əsl rəhbər kimi yaratmışdır.
Tahir Salahovun əsərlərini ayrı-ayrılıqda təhlil etmək fikrindən uzağam. Bu, sənətşünasların işidir. Lakin bir neçə əsərini nəzərə çarpdırmaq məncə, məqsədəuyğundur. “Səhər eşalonu”, “Rezervuar parkı” adlı sənaye peyzajları, “Abşeron qadınları”, “Aydan” tabloları, “Dmitri Şostakoviç”, “Rəsul Rza” portretləri rəssamın fəlsəfi axtarışlarının real nəticəsi kimi yaranmışdır. Bu əsərlərin hər birində Tahir Salahovun ciddi axtarışları hiss olunur, onlarda realist sənətkarın qəlb dünyasının zəngin rəngləri toplanmışdır.

Qarşımda rəssamın 2007-ci ildə çəkdiyi “Atəşgah” adlı çox gözəl bir əsəri var. Bu əsərin ilkin təəssüratı belədir ki, Azərbaycan, doğrudan da qədim odlar diyarıdır. “Atəşgah” məbədi sanki yanar bir ocaqdır. Onun üzərində üç yerdən şölələnən alov bizim Azərbaycanın simvoludur. Bu torpaq həqiqətən odlar diyarıdır və rəssam deyimində bu o qədər aydın və anlaşıqlıdır ki, hər bir tamaşaçı “Atəşgah”ın mənsub olduğu torpağın zəngin sərvətlər diyarı olduğunu aydın hiss edir.

“Xəzər bu gün” adlı yağlı boya ilə çəkilmiş digər bir əsəri də diqqətimi çəkir. Neft qazma qurğusu o qədər real işlənmişdir ki, elə bil Xəzərin üzərindən ona tamaşa edirsən. Bu isə “Qız qalası” əsəridir. Həmin mövzuya Azərbaycan rəssamlarından çoxları müraciət edib. Amma Tahir müəllimin “Qız qalası” əsərindəki simvollar ona orijinal müəllif əsəri kimi yeni çalarlar gətirmişdir. Bu bizim tariximizin yaddaşına çox qiymətli töhfədir. Ona görə də müəllif bu əsərə bütün qəlbinin hərarətini vermişdir. Dünyanın bir çox ölkələrinin böyük şəhərləri, görməli yerləri, tarixi abidələri ilə bağlı Tahir Salahov yaradıcılığında qiymətli əsərlər var. Bu əsərlərin hər birində yüksək beynəlmiləlçilik, bəşəri duyğular yaşayır.

Azərbaycan xalq rəssamı Tahir Salahovun yaradıcılığına yüksək qiymət verən çox hörmətli Prezidentimiz onun 80 illik yubileyinin keçirilməsi ilə bağlı xüsusi sərəncam imzalamışdır. Dünya şöhrətli bu dahi sənətkarın yubileyi ilə bağlı bir sıra dövlət əhəmiyyətli tədbirin keçirilməsi planlaşdırılmışdır.

Söz yox ki, bu yubiley təkcə Azərbaycanda deyil, dünyanın bir sıra ölkələrində qeyd olunacaq. Axı, doğrudan da onun şöhrəti bütün dünyaya yayılmışdır. O, Sovet İttifaqının ən yüksək mükafatını almışdı. Sosialist Əməyi Qəhrəmanı idi. Rusiyanın “Vətən qarşısında xidmətlərinə görə” ikinci və üçüncü dərəcəli ordenlərinə, Bolqarıstanın, Polşanın, Monqolustanın və başqa ölkələrin ordenlərinə, müxtəlif medallara, mükafatlara layiq görülüb. Mahir fırça ustasını öz sıralarında görmək arzusunda olanlar da az olmayıb. Belə ki, həmyerlimiz Rusiyanın və MDB-nin bir çox ölkələrinin rəssamlıq akademiyaları ilə bahəm, Madriddəki San-Fernando Kral İncəsənət Akademiyasının və Fransa Zərif Sənətlər Akademiyasının müxbir üzvüdür. Bundan başqa, Ölməzlər Akademiyası adlanan Fransa Zərif Sənətlər Akademiyasına SSRİ- dən cəmi üç nəfər üzv seçilib ki, onlardan biri də həmyerlimiz Tahir Salahovdur. O, həm də Amerika Birləşmiş Ştatlarının bir neçə şəhərinin və Montana ştatının fəxri vətəndaşıdır. Ulu öndər Heydər Əliyevin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi üzrə Dövlət Komissiyasının, Heydər Əliyev mükafatı komissiyasının üzvüdür. Azərbaycan Ensiklopediyasının redaksiya heyətinə də daxildir. Moskvada isə Rusiya Federal Məclisi Federasiya Şurasının sədri yanında Mədəniyyət Şurasının üzvü seçilib. Bakıda yaşadığı dövrdə isə Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının birinci katibi seçilib. T.Salahov eləcə də YUNESKO-nun nəzdində Millətlərarası Rəssamlar Federasiyasının vitse-prezidenti, 1997-ci ildə Rusiya İncəsənət Akademiyasının vitse-prezidenti seçilib. Elə buna görə də, çox zaman onu “incəsənətin səlahiyyətli səfiri” də adlandırırlar. T.Salahov hamının sevib, dəyər verdiyi fırça ustası olmaqla yanaşı, bu gün də doğma Azərbaycanımızı dünyaya özünəməxsus şəkildə tanıtmaqdadır.

Azərbaycanın ən yüksək mükafatı “İstiqlal” ordeni verilməsi bu böyük sənətkarın yaradıcılığına dövlətimiz tərəfindən verilən ən layiqli mükafatdır. Xalqımız onu sevir, yaradıcılığını yüksək qiymətləndirir. Və inanır ki, Tahir Salahov xalqımızı dünyaya tanıtmaq yolunda hələ çox işlər görəcək.

Xalq qəzeti.- 2008.- 11 noyabr.- S. 6.