Azərbaycanda niyə serial çəkilmir?

Əli Əmirli: “Yerli telekanalların serial rəqabəti yoxdur”

Həmidə Ömərova: “Kəmiyyət olmayan yerdə keyfiyyətdən danışmağa dəyməz”

Əbdül Mahmudbəyov: “Ssenari də, çəkən də, çəkilən də var, yalnız maliyyə yoxdur”

Bu gün kino ən böyük biznes mənbəyidir. Sovet quruluşu dağılandan sonra xarici teleseriallar Azərbaycana da ayaq açdı. “Santa Barbara”, “Varlılar da ağlayır”, “Sadəcə Mariya”, “Mehriban düşmən” və sairə bu kimi Amerika, Braziliya seriallarının arxasınca Rusiya və Türkiyənin teleserialları da ölkə teleməkanını zəbt etdi.

Hazırda isə daha çox Türkiyə teleserialları məmləkət tamaşaçılarının marağını cəlb edir. Vaxt vardı uzun gecələr üçün qalın-qalın kitablar yazılırdı. İndi isə maraqlı hadisələrlə başlayıb həyəcanlı epizodlarla qurtaran teleserialların tamaşaçı kütləsini özünə cəlb etməsi şübhəsiz ki, bunları istehsal edən ölkələrə böyük gəlirlər gətirir.

Bəs görəsən, Azərbaycanda teleserial niyə yox dərəcəsindədir? Az.TV-də nümayiş olunan “Yanmış körpülər” və ANS-in “Qızlar” serialları niyə natamam qaldı və xarici seriallar qədər diqqət cəlb edə bilmədi? Serialların çəkilişi üçün nə çatmır - ssenari, maddi-texniki baza, maliyyə, yoxsa peşəkarlıq?

Bu suallarla bir neçə mütəxəssisə müraciət etdik.

Yazıçı-dramaturq Əli Əmirlinin fikrincə, Azərbaycanda serialların inkişaf etməməsinə səbəb yerli telekanallar arasında bu sahəyə rəqabət marağının olmamasıdır: “Türkiyədə saysız-hesabsız kanallar var və onların arasındakı rəqabətin nəticəsidir ki, il ərzində onlarla seriallar çəkilərək nümayiş olunur. Hələ serialların qonşu ölkələrə satışını və satışdan əldə olunan gəliri demirəm. Ancaq bizdə telekanallar azdır və bu azlıq içində də rəqabətdən söhbət gedə bilməz. Belə olan halda kanallar nə serialların çəkilməsinə pul ayırır, nə də serialları insaflı qiymətlə alıb nümayiş etdirirlər. Bu baxımdan Azərbaycanda serial inkişaf edə bilmir”.
Dramaturqun fikrincə, Azərbaycan tamaşaçısının öz teleseriallarımıza baxmaq zərurəti hələ yetişməyib: “Bir vaxtlar Braziliya seriallarına böyük maraqla baxan, sonra bundan bezib türk seriallarına meyl edən və hətta özünü bu serialsız təsəvvür etməyən Azərbaycan tamaşaçısı günlərin birində türk dizisindən də bezəcək. Bizim kanallar da nəhayət ki, serial çəkilişlərinə start verməli, kinostudiyamızda istehsal olunan filmlərin sayı artmalı, bir sözlə, yaradıcılarımızın hər biri lazım olduğu yerdə işə cəlb olunmalıdır ki, nəticədə də telekanallarımızda daha çox öz dilimizdə çəkilən, dilimizin təbliğində böyük rol oynayan filmlər nümayiş olunsun. İnanıram ki, buna nail olacağıq”.

Kinoaktrisa Həmidə Ömərova düşünür ki, Azərbaycanda serial çəkilişi üçün mühit yaradılmalı və serialların çəkilişi üçün kifayət qədər maddi vəsait ayrılmalıdır: “O yerdə ki kəmiyyət yoxdur, keyfiyyətdən danışmaq olmaz. Çoxlu sayda seriallar çəkilməlidir ki, mütəxəssislər də ayırd etsin ki, bunun hansı yaxşıdır, hansı pis. Neçə ildir eşidirik ki, Azərbaycanda seriallar çəkilir. Amma ortada real nəticə yoxdur. Maddi vəsaitin olmaması üzündən seriallar yarımçıq qalır. Romanın bir səhifəsini oxuyandan sonra roman haqda necə fikir yürütmək olar? Eləcə də serialların bir hissəsinə baxıb fikir yürütmək mümkün deyil. Serialların inkişafına kömək lazımdır. Necə ki, Azərbaycanda dublyaj təzə yarananda çox sərt tənqid olunurdu, indi də seriallar haqda belə fikirlər var. Serial üzrə peşəkarlar yetişməlidir, bu sahədə təcrübə azdır və hələ indi-indi addımlar atırıq. Odur ki, ayrı-ayrı telekanallarda gərək çoxlu teleseriallar çəkilsin, rəqabət yaransın ki, bu sahə də inkişaf etsin”.

Kinorejissor Əbdül Mahmudbəyov da hesab edir ki, teleserial çəkilişi üçün ilk növbədə maddi vəsait çatmır: “Öncə bir məsəl çəkim. Şah bir məmləkətə gedir, orada onu ənənəvi olaraq yaylım atəşi ilə salamlamırlar. Şah bunun səbəbi ilə maraqlanır. Deyirlər ki, şah sağ olsun, bunun 40 səbəbi var: birincisi, barıt yoxdur. Şah deyir ki, qalan 39 səbəbi deməyə ehtiyac yoxdur. Yəni Azərbaycanda serialların çəkilməsi üçün ilk növbədə maliyyə ayrılmalıdır. Əvvəla, bizdə sponsor deyilən şəxslər,- hansı ki, maliyyəni daha çox oğurlamaqla əldə edirlər,- öz sərmayələrini incəsənətin inkişafına yox, şou-biznes deyilən sahəyə yatırırlar. Heç olmasa oğurladıqlarını kino sahəsinə ayırsaydılar, həm kino mədəniyyətinin ikişafına kömək edərdilər, həm tarixdə iz qoyardılar, həm də bir az savab qazanardılar ki, filan imkanlı şəxs xalqına xidmət göstərdi.

Dünyanın heç yerində kinonun inkişafına dövlət pul ayırmır, bu, dövlətin işi deyil. Hollivud kinolarına məgər Amerika dövləti pul verir? 2007-2008-ci illərdə dövlət tərəfindən Azərbaycanda kino çəkilişi üçün 6 min dollar ayrıldı, bu da bir filmin çəkilişinə güclə bəs edir. Böyük serialların çəkilməsinə isə milyonlarla vəsait lazımdır. Bütün dünyada kino ən böyük gəlir mənbəyi hesab olunur. Milyonçularımız başa düşsələr ki kino həm gəlirli sahədir, həm xalqın tarixidir, onda bu sahəyə məmnuniyyətlə pul ayırarlar. Həm də dövlət kinoya qoyulan böyük sərmayədən vergi tutmamalıdır. Çox təəssüf ki, hələlik lazım olan sərmayəni böyük filmlərə buraxan yoxdur".

Kinorejissor bildirdi ki, Azərbaycanda serial çəkilişi üçün kifayət qədər ssenari də var, yaradıcı heyət də: “Seriallar üçün mövzu da var, ssenari də, çəkən də, çəkilən də. Yeganə səbəb maliyyənin olmamasıdır. Şəxsən mən Ağa Məhəməd Şah Qacar kimi tarixi şəxsiyyətin həyatı və fəaliyyəti ilə bağlı film çəkmək istəyirəm. Ssenari var, yazılıb, təsdiq olunub. Bu, haradasa 10 seriyalı televiziya filmi olmalıdır. Eləcə də bizim Şah İsmayıl Xətai kimi bir dühamız haqqında təsdiq olunmuş əsər yarımçıq qalıb. Hələ 1993-cü ildə bu filmin çəkilişinə bir qədər maliyyə ayrıldı, ilkin çəkilişlər aparıldı, lakin maliyyə olmaması üzündən iş tamamlanmadı.
Yaxud da Daxili İşlər Nazirliyinin keçmiş polkovnik-leytenantı Hacı Məmmədov və onun quldur dəstəsinin cinayət əməlləri ilə bağlı arxiv materialları əsasında real faktları əks etdirən çox gözəl serial hazırlamaq olar. Mən bu işə tam xitam verildikdən, həmin cinayətkarların kriminal əməllərinə siyasi-hüquqi qiymət verildikdən sonra serial çəkilişinə başlamaq niyyətindəyəm. Bununla bağlı danışıqlar da aparılıb".

Ə.Mahmudbəyov serialların inkişafı üçün müasir maddi-texniki bazanın olmasının vacibliyini də vurğuladı: “Kinomuzun maddi-texniki bazası beynəlxalq standartlara cavab vermir. Bu da əsas səbəbdir. Hazırda kinostudiyada təmir işləri gedir. Ümid edirəm ki, bu addımlar kinomuzun inkişafına təkan olacaq”.

Yeni Müsavat.- 2008.- 9 noyabr.- S. 13.