Abduləliyev A.

 

Şərəfli ömür yolu

 

Oqtay Quliyev-70

 

Sənət və musiqi-pedaqoji ictimaiyyətimiz Əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının prorektoru, sənətşünaslıq namizədi, professor Oqtay Quliyevin 70 illik yubileyini qeyd edir.

Respublikamızda və onun hüdudlarından kənarda istedadlı ifaçı, təcrübəli və görkəmli musiqi pedaqoqu və tədqiqatçı kimi tanınan sənətşünaslıq namizədi, professor Oqtay Quliyev milli ifaçılıq sənətinin inkişafında, ifaçı kadrların yetişməsində və milli alətlərin tədris metodikasının təkmilləşməsində dəyərli fəaliyyət göstərmişdir.

Azərbaycan tarının ifaçılığında, tədrisində və təbliğində onun özünəməxsus rolu və xidmətləri vardır. Bu şərəfli yolda həmkarlarına və gənc nəslə həmişə örnək olan Oqtay Quliyev öz geniş həyat-yaradıcılıq fəaliyyəti ilə layiqli sənətkar və müəllim ömrü yaşamışdır. O, Səid Rüstəmov, Əhməd Bakıxanov, Bəhram Mansurov, Süleyman Ələsgərov, Adil Gəray, Hacı Məmmədov, Əhsən Dadaşov, Kamil Əhmədov kimi ustad sələflərinin yolunu layiqincə davam etdirərək, öz ifaçılıq-pedaqoji məktəbini yaratmış və milli musiqi sənətinə dəyərli mütəxəssislər - ifaçılar, müəllimlər bəxş etmişdir. Milli Konservatoriyanın rektoru, Xalq artisti, professor Siyavuş Kərimi yazır: "Oqtay Quliyev həyatını olduqca nəcib, humanist v xalqımız üçün çox gərəkli bir işə həsr etmişdir: musiqi ifaçılığı, müəllimlik, təhsil, elm... Qırx ildən artıq dövrü əhatə edən bu geniş və çoxşaxəli fəaliyyəti ilə professor O. Quliyev istər Azərbaycan ifaçılıq sənətinin, istər tar tədrisinin və ümumilikdə musiqi təhsilinin inkişafına, istərsə də ifaçılıq tarixinin elmi tədqiqinə layiqli töhfələr vermişdir."

O. Quliyev 1938-ci ildə Ağdamda anadan olmuş, sənətdə ilk addımını rayon musiqi məktəbində atmış, sonra təhsilini A. Zeynallı adına Bakı orta ixtisas musiqi məktəbində davam etdirmişdir. Burada məşhur sənət xadimlərindən xalq artisti, professor Səid Rüstəmov və xalq artisti, muğam sərrafı Əhməd Bakıxanovdan ixtisas dərsləri almışdır.

Tələbəsinin istedadını yüksək qiymətləndirən Səid Rüstəmov ona böyük etimad göstərərək, bədii rəhbəri və baş diricoru olduğu əməkdar kollektivə - Xalq çalğı alətləri orkestrinə solist işləməyə dəvət edir. İşlədiyi peşəkar kollektiv bu gənc tələbə üçün əsl sənət məktəbinə çevrilir. On il bu görkəmli kollektivdə çalışması, Səid Rüstəmov, Əhsən Dadaşov, Adil Gəray, Baba Salahov, Bəhruz Zeynalov və bir çox təcrübəli sənətçilərlə birlikdə işləməsi onun peşəkar musiqiçi kimi püxtələməsinə, ciddi sənət meyarlarına yiyələnməsinə, ifaçı kimi yetişməsinə müsbət təsir göstərir.

İştirak etdiyi ilk müsabiqə 1956-cı ildə Bakıda keçirilən Birinci Musiqi Festivalı olur. Öz məharətli ifası ilə festivalın qızıl medalına və laureatı adına layiq görülür. 1957-ci ildə Moskvada Sovet Gənclərinin Birinci Ümumittifaq Festivalında iştirak edən O. Quliyev bu çətin sınaqdan da uğurla çıxır: festivalın qılız medalına, birinci dərəcəli diplomuna layiq görülərək, laureat adını qazanır. S. Rüstəmov mətbuatda yazırdı: "Gənc tarzən Oqtay Quliyevin maraqlı proqramla çıxış etməsi özünün yüksək istedad sahibi olduğunu göstərməklə yanaşı, həm də xalqımızın qədim musiqi aləti olan tarın kütləviləşdiyini bir daha sübut etdi. O, münsiflər heyəti qarşısında "Orta Mahur" muğamını, Hacı Xanməmmədovun "Konsert"ini, Ü. Hacıbəyovun "Koroğlu" operasından rəqsi çaldıqdan sonra M. Qlinkanın "İvan Susanin" operasından valsı ifa etdi. Elə münsiflər heyətini də valeh edən bu klassik əsərin xalq musiqi alətində gözəl səslənməsi idi."

Həmin festivalın qızıl medalını alması və laureat adını qazanması O. Quliyevə daha çətin və nüfuzlu müsabiqədə iştirak etmək hüququ verir. Belə ki, 1957-ci ildə Dünya Gənclərinin 6-cı Ümumdünya Festivalında Azərbaycan tarını məharətlə səsləndirərək, bu dəfə beynəlxalq müsabiqə laureatı adına layiq görülür. Azərbaycan musiqisini uğurla təmsil etdiyi üçün 19 yaşlı gənc ifaçı Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunur.

Tanınmış moskvalı yazıçı-publisist V. Ardamatski festivalın qaliblərinə həsr etdiyi "Beş ləçək" kitabında Azərbaycandan olan gənc tar ifaçısının istedadını xüsusi qiymətləndirir: "O. Quliyev qədim musiqi aləti olan tarın nəyə qadir olduğunu nümayiş etdirdi. Münsiflər heyətinin xarici ölkələrdən olan nümayəndələri gənc sovet musiqiçisinin sinəsində dil açan tara, onu dilləndirən bu bəstəboy oğlanın məharətinə heyran qalmışdılar. Oqtay "Orta mahur", "cahargah" muğamları ilə yanaşı, M. Qlinkanın "İvan Susanin" operasından ayrı-ayrı parçaları tarda məharətlə dilləndirəndə dinləyicilərin, eləcə də tələbkar münsiflərin üzvlərinin heyrəti bir az da artdı. Tarzən bunu duyurmuş kimi daha da coşur, bəlkə də indiyədək professionalların imkansız musiqi aləti hesab etdiyi tarda istənilən mürəkkəb əsəri bütün incəliklərinə qədər çalmağın mümkün olduğunu əyani şəkildə sübuta yetirirdi."

Bütün bu qələbələri ilə O. Quliyev Azərbaycan milli musiqi ifaçılığında yeni səhifələr açır, respublikamızın musiqi mədəniyyətinin nailiyyətləri siyahısına öz adını da daxil edir. O. Quliyevin bu uğurları belə bir faktı diqqətə çatdırmağa əsas verir ki, o, SSRİ və Ümumdünya miqyaslı musiqi festivallarında iştirak edən və yüksək qələbə qazanaraq, qızıl medala, beynəlxalq festival laureatı adına layiq görülən ilk tar ifaçısıdır. Bundan başqa, O. Quliyev rus və Avropa klassik musiqisini milli alətdə məharətlə ifa edən, tarın geniş texniki və bədii ifa imkanlarını aşkara çıxaran, solo tar ifaçılığını müasir səviyyəyə qaldıran ilk peşəkar tarzənlərimizdəndir.

1958-ci ildə Dövlət Konsevratoriyasına daxil olur. Səid Rüstəmov və Süleyman Ələsgərov kimi görkəmli sənətkar və pedaqoqlardan ixtisas təhsili alır. İfaçılıq yolunda addımlarını daha yeni uğurlarla davam etdirir. Hələ tələbə ikən 1960-cı ildə Hindistan Gənclər Federasiyasının dəvəti ilə Lütfiyar İmanovla birlikdə bu ölkəyə dəvət alır. 36 gün ərzində Hindistanın on beş ştatında solo konsertlər verir, Hindistan ictimaiyyətini Azərbaycan tarı ilə, muğamlarımızla və bəstəkarımızın əsərləri ilə tanış edir. Beləliklə, bu səfəri ilə O. Quliyevin adı Azərbaycan tarı ilə xaricə qastrola gedən ilk tar ifaçısı kimi tarixə düşür.

1963-cü ildə konservatoriyanı müvəffəqiyyətlə bitirən O. Quliyev ömrünü pedaqoji fəaliyyətə həsr edir. 1969-cu ildən konservatriyada işləməyə dəvət alır. Xalq çalğı alətləri kafedrasında təcrübəli pedaqoqlarla bir yerdə işləyərək, tarı tədris edir, ifaçı və müəllim kadrların yetişdirilməsi işində uğurla çalışır. Hal-hazırda o, respublikamızda ən bacarıqlı və qabaqcıl musiqi pedaqoqlarından, metodist-müəllimlərdən biri kimi tanınır. Tar tədrisi üzrə yazdığı metodik tövsiyələr, proqramlar, tərbit etdiyi not məcmuələri qiymətli vəsait kimi istifadə olunurlar. O, tədris repertuarının təkmilləşməsi və zənginləşməsi qayğısına qalaraq, Azərbaycan, rus və Avropa musiqi ədəbiyyatlarından çoxlu sayda nümunələri tar ilə fortepiano üçün işləmiş, tədris üçün pyeslər məcmuələri nəşr etdirmişdir. Daha bir xidməti də S. Rüstəmovun tar və kamança üçün "Melodik etüdlər"inin, bəstəkarlarımızın tar üçün konsert və pyeslərinin, müəllimlərin metodik vəsaitlərinin nəşrində ixtisas redaktoru kimi yaxından iştirak etməsidir. Xüsusilə, S. Hacıyevlə birlikdə yazdığı "Tar üçün pyeslər məcmuəsi" uşaq musiqi məktəblərində repertuar boşluğunu aradan qaldıraraq, öz aktuallığını bu gün də saxlamışdır.

Məlum olduğu kimi, 1970-ci illərdə Moskvada ümumittifaq "Melodiya" səsyazma firması tərəfindən "Muğam məktəbi" seriyasından iki val buraxılmışdır. Vallara Əhməd Bakıxanovla yanaşı, onun istedadlı tələbəsi Oqtay Quliyevin ifasında "Şur", "Segah", "Çahargah", "Şahnaz", "Bayatı-kürd", "Heyratı" muğamları yazılmışdır. Bu ifalar uşaq, orta ixtisas musiqi məktəblərində, musiqi texnikumlarında muğamların əvəzsiz tədris vəsaiti kimi, öyrədici nümunələr kimi uzun illər istifadə olunmaqdadır.

O.Quliyevin tələbələri konservatoriyada verdikləri konsertləri, ifaları, sənətə ciddi münasibətləri və peşəkar səviyyələri ilə həmişə seçilmişlər. Bir faktı da qeyd edək ki, 1986-cı ildə Bakıda ilk dəfə xalq çalğı alətləri ifaçılarının Ü. Hacıbəyov adına SSRİ miqyaslı müsabiqəsi keçirilir. Oqtay müəllimin altı tələbəsi - İlqar İmamverdiyev, Malik Mansurov, Zeynalabdın Babayev, İlham Bədəlov, Vahid Məmmədov, Fətəli Bağırov tarixə düşmüş bu müsabiqədə birinci, ikinci mükafatları qazanırlar. Tələbələri də Oqtay müəllimin yolunu layiqincə davam etdirərək, pedaqoji, ifaçılıq, tədqiqat yönümündə uğurla çalışırlar. Əməkdar incəsənət xadimi, professor Vamiq Məmmədəliyevi, bu yaxınlarda sənətşünaslıq doktoru elmi dərəcəsini uğurla müdaifə edən istedadlı ifaçı və tədqiqatçı İlqar İmamverdiyevi, tanınmış tarzən-pedaqoq, əməkdar artist Malik Mənsurovu, Suriya dövlət konservatoriyasında çalışan sənətşünaslıq doktoru, professor Əsgər Ələkbərovu, əməkdar artist Elçin Haşımovu və b. nümunə göstərmək olar. Beləliklə, O.Quliyev tar ifaçılığı və pedaqogikası sahəsində peşəkar kadrların və mütəxəssislərin yetişdirilməsində uzun illər çalışaraq, bu yolda musiqi mədəniyyətimiz üçün layiqli xidmətlər göstərmiş, özünün pedaqoji-ifaçılıq məktəbini yaratmışdır. Dövlət Konservatoriyasının xalq çalğı alətləri kafedrasında müəllim işləyən O. Quliyev bu kafedranın professoru vəzifəsinə qədər yüksəlmiş, vaxtilə müəllimləri S. Rüstəmovun, S.Ələsgərovun rəhbərlik etdiyi kafedranın rəhbərliyinə etimad göstərilmişdir.

Maraqlıdır ki, O. Quliyevin 1989-cu ildə profesor elmi adını alması üçün çox nüfuzlu mütəxəssislər tərəfindən SSRİ ali təhsil nazirliyi və SSRİ Ali Attestasiya Komitəsinə müsbət təqdimat və rəylər yazılmışdır. Özbəkistanın əməkdar incəsənət xadimi, sənətşünaslıq doktoru, professor F. Kərəmətov, dünya şöhrətli etnomusiqişünas-alim, sənətşünaslıq doktoru, hazırda Amerikada yaşayan İ. Zemsovski, Qnesinlər adına Rusiya Dövlət Musiqi Pedaqoji İnstitutun xalq çalğı alətləri kafedrasının müdiri, Rusiyanın əməkdar incəsənət xadimi, professor V. Belyakov, Leninqrad (Sankt-Peterburq) Dövlət Konservatoriyasının professoru, əməkdar incəsənət xadimi P. Qovoruşko, Kiyev Dövlət Konservatoriyasının xalq çalğı alətləri kafedrasının müdiri, professor N. Davıdov, Daşkənd Dövlət Konservatoriyasının professoru, əməkdar incəsənət xadimi A. Adılov Oqtay Quliyevin uzun illik və səmərəli elmi-pedaqoji, müəllimlik, metodist fəaliyyətini, bu sahədə qazandığı nailiyətləri yüksək qiymətləndirərək, musiqi təhsilindəki və ifaçı kadrların yetişdirilməsindəki xidmətlərinə böyük önəm verərək, professor elmi adı daşımasına layiq olduğunu təsdiqləmişlər.

Musiqi ictimaiyyəti onu həm də bacarıqlı musiqi publisisti və tədqiqatçısı kimi tanıyır. Onun tar ifaçıları, tarın ifaçılıq xüsusiyyətləri və müasir ifaçılıq problemləri, tədrisin metodikası haqqında aktual və maraqlı məqalələri oxucularımıza yaxşı tanışdır. O. Quliyev ilk dəfə olaraq Azərbaycan xalq çalğı alətləri orkestrinin yaranma tarixi, peşəkar kollektiv kimi keçdiyi yaradıcılıq yolu və geniş konsert fəaliyyəti haqqında maraqlı dissertasiya yazmış və bu tədqiqat monoqrafiya şəklində nəşr olunaraq bu gün də öz aktuallığını saxlamışdır. Qeyd edək ki, respublikada professional tar ifaçıları və müəllimlərindən ilk dissertasiya müdafiə edən məhz O. Quliyev olmuşdur.

Fərəhli haldır ki, o, yaxşı mütəxəssis kimi Türkiyəyə dəvət olunmuş, 1994-2003-cü illərdə Trabzonun məşhur Qara Dəniz Texniki Universitetində professor vəzifəsində çalışmışdır. Burada musiqi fakultəsində ilk dəfə tar sinfi açmış, peşəkar tar ifaçıları yetişdirmiş, Azərbaycan tarının bu ölkədə geniş tədrisinə nail olmuşdur. Türkiyə mətubatında haqqında yazılan rəy və məqalələrdə onun fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilmiş, rektorluq tərəfindən dəfələrlə mükafatlandırılmışdır.

Sənət dostları, müəllim həmkarları və bütün tələbələri Oqtay müəllimi yubileyi münasibəti ilə ürəkdən təbrik edir, ona can sağlığı, uzun ömür və dəyərli əməyində bundan sonra da nailiyyətlər arzulayırlar.

 

Ədalət.- 2008.- 15 noyabr.- S. 16.