Müasir dirijorluq məktəbinin nümayəndəsi

Yaşar İmanov-75

XX əsrin əvvəllərindən öz başlanğıcını götürən musiqi irsimiz bu günə qədər daim inkişafda olaraq özünün müəyyən mərhələsinə gəlib çatmışdır. Daim Azərbaycan milli musiqisini təbliğ və inkişaf etdirməyə, geniş bir məkanda tanınmağa cəhd edən musiqi xadimləri -bəstəkarlar, musiqişünaslar, dirijor və ifaçılar Azərbaycan musiqisinin inkişafı və təbliği yolunda əllərindən gələni əsirgəməmişlər. Təbii ki, professional akademik musiqinin cəmiyyətin bütün təbəqələri tərəfindən dərk edilərək, qavranılması bir qədər real deyil. Odur ki, adıçəkilən musiqi sahəsinin təbliği müəyyən dərəcədə dar çərçivədə sıxlaşır. Dünyanın hər yerində "klassik musiqi dinləyiciləri" adlanan bir təbəqə yaranmışdır ki, bu təbəqənin genişlənməsi üçün atılan addımların böyük bir hissəsi musiqiçilərin üzərinə düşür.

Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin əsası Üzeyir bəy Hacıbəyov tərəfindən qoyularaq ənənələri Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Asəf Zeynallı, Cahangir Cahangirov, Süleyman Ələsgərov, Soltan Hacıbəyov kimi bəstəkarlar tərəfindən davam etdirilmiş və müasir dövrdə Arif Məlikov, Aqşin Əlizadə, Xəyyam Mirzəzadə yaradıcılığında öz təcəssümünü tapmışdır.

Dirijorluq məktəbinin əsası isə Müslüm Maqomayev tərəfindən qoyularaq sonradan maestro Niyazi tərəfindən özünün yüksək səviyyəsinə gəlib çatmışdır. Yaşlı nəsil dirijorlarından S.Rüstəmov, N.Rzayev, Ə.İsrafilzadə, K.Əliverdibəyov, nisbətən sonrakı dövrdə -R.Məlikaslanov, F. Mustafayev və R.Kərimovun danılmaz xidmətləri var. Rauf Abdullayev bugünkü musiqi mədəniyyətimizin aparıcı qüvvələrindən biridir. Müasir dirijorlar sırasında T.Göyçayev, F.Kərimov, Y.Adıgözəlov, V.Süleymanov, C.Cəfərov və Y.Axundzadə kimi dirijorların adları xüsusilə qeyd olunmalıdır.

Bir əsrlik musiqi tarixi ənənələrimizin müasir dövrdə daşıyıcısı, mədəniyyətimizin ziyalı simalarından biri, respublikanın xalq artisti, Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü, Bakı Musiqi Akademiyasının professoru, Azərbaycan və Gürcüstan bəstəkarlar ittifaqının üzvü, dirijor Yaşar İmanovdur. O, Asəf Zeynallı adına Musiqi Texnikumunu və P.İ. Çaykovski adına Moskva Dövlət Konservatoriyasında hərbi dirijorlar fakültəsini bitirmişdir. Eyni zamanda, o, konservatoriyada oxuduğu illərdə D.Şostakoviçin sinfində fakültetiv bəstəkarlıq kursunu keçmişdir.

Hərbi dirijorluq ilə yanaşı, onun ifaçılıq repertuarına P.İ. Çaykovskinin "Yevgeni Onegin" və S.Raxmaninovun "Aleko", Z.Paliaşvillinin "Daisi" operaları da daxildir. Abxaziya Dövlət Simfonik Orkestrinin bədii rəhbəri və baş dirijoru, eyni zamanda, Abxaziya Dövlət Xor Kapellasına başçılıq etdiyi dövrlərdə Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin fəal təbliğatçısı olmuş, bu əsərlərdən ibarət konsert təşkil etmişdir. 1994-1998-ci illlərdə Yaşar İmanov Qara Qarayev adına Dövlət Kamera Orkestrinin bədii rəhbəri və baş dirijoru vəzifəsində çalışır, 1998-ci ildən indiyədək Niyazi adına Azərbaycan Radio və Televiziyasının simfonik orkestrinin bədii rəhbəri və baş dirijorudur.

O, həm də geniş pedaqoji fəaliyyət də göstərmişdir. Onun tələbələri arasında müəllimlər, opera teatrlarının solistləri və laureatlar vardır. Yaşar İmanovun bəstəkarlıq fəaliyyəti şaxəli və məzmunludur. O, abxaz folklorundan faydalanaraq "Hilal gecəsi" operasının, fortepiano ilə orkestr üçün, skripka ilə orkestr üçün, soprano və orkestr üçün instrumental konsertlərin, simli orkestr üçün 4 hissəli simfoniyanın, "Bakı-Tbilisi-Ceyhan" neft kəmərinə həsr olunmuş "Üvertura-fantaziya"nın, simfonik poema və bir sıra kamera-instrumental əsərlərin müəllifidir.

2008-ci ildə Azərbaycan bəstəkarlarının VIII qurultayı çərçivəsində Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında simfonik musiqidən ibarət konserti olmuşdur. Bu konsertdə Yaşar İmanovun "Vals-kapriççio" əsəri səslənmişdir.

Yaşar İmanovun 75 illik yubileyi ilə əlaqədar Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında keçirilən yaradıcılıq gecəsini dirijorun sənətinə verilən qiymətlərdən biri kimi dəyərləndirmək olar. Gecədə sənətkar iki şöbədən ibarət olan konsertini simfonik orkestr və solistlərin ifasında idarə etmək üçün dirijor pultunun arxasına keçib. Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədri Firəngiz Əlizadə Yaşar İmanovun dirijor və bəstəkarlıq yaradıcılıq fəaliyyətini yüksək qiymətləndirərək, bugünə qədərki sənət yolunda əldə etdiyi novatorçuluq meyillərini çözələmişdir.

Konsertin birinci şöbəsində bəstəkarın 2007-ci ildə bəstələdiyi iki saylı simfoniyası yer alır. Klassik dörd hissəli quruluşda olan simfoniyanın hər bir hissəsinə müəyyən janr əlaməti daxil edən bəsətkar zəngin orkestr koloritli bir əsər nümayiş etdirmiş oldu. Hər bir hissəsində milli melos əlamətləri əks olunan simfoniyanın birinci hissəsində qrotesk obrazlar zərbli və nəfəs alətlərinin ifasında, ikinci hissəsində lirik, sentimental dairə vals ritmli orta bölməni əhatə edərək orkestr və soloların növbələşməsi üzərində qurulmuşdu. Üçüncü hissə tipik vals olaraq sanki ikinci hissədə başlanmış mövzunun ritmik şəklini davam etdirir. Burada Azərbaycan muğamlarına daxil olan rənglərdən irəli gələn intonasiyalar hissənin sonuna yaxın özünü büruzə verir. Dördüncü hissədə isə adət halını almış qəhrəmani-apofeoz əhval yaranır.

Konsertin ikinci şöbəsində səslənən ilk əsər "Konsert -ballada" oldu ki, burada solist kimi əməkdar artisti Yeganə Axundova çıxış etdi. Əsər bəstəkarın Suxumidə yaşadığı dövrdə yazılıb. Birhissəli kompozisiyanın solo partiyası özünün polifonik xəttli düzümü ilə diqqəti cəlb etdi. Çünki solistlərin partiyaları üçün, adətən, təsadüf edilən virtuoz yanaşma burada dəyişik variantda verilmişdi. Sonluq-cadenzaya uyğun gələn parçada həm polifonik, həm də virtuoz planlı passajların qovuşması əsəri tamamlayır. Proqrama daxil edilmiş, simfonik orkestrin ifasında səslənən digər əsər isə "Lirik vals" oldu.

Bəstəkarın vokal yaradıcılıq nümunəsi sayılan "Geri qaytar" mahnı-odası əməkdar artist Əvəz Abdullayevin solistliyi və simfonik orkestrin müşayəti ilə ifa edildi. Onu da qeyd edək ki, əsərin mətninin müəllifi Şahin Kamaldır.

"Lirik vals" və "Geri qaytar" bəstəkarın yeni yazılmış əsərləridir. Sonda ifa edilən "Təntənəli marş" ilə konsert tamamalandı.

Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə bir çox mükafatlara və fəxri adlara layiq görülən Yaşar İmanov musiqimizin təbliği və inkişafında böyük əhəmiyyəti ola biləcək çoxsaylı konsertlərin təşkilatçılığı və idarə olunmasında, eyni zamanda, bəstəkarlıq sahəsində tapıntılarla zəngin olan maraqlı yaradıcılıq irsinə malikdir. Bəstəkar, dirijor, pedaqoq kimi şöhrətlənən sənətkara uğurlar arzulayırıq.

Səs.- 2008.- 12 noyabr.- S. 12.