Ağaoğlu T.

 

Arzularına çatan sənətkar

 

Gəncə şəhərində yaşayan xalq artisti, xarakterik rollar ifaçısı Ələddin Abbasov qırx il əvvəl V.Şekspirin "Otello" tamaşasında Otello rolunu oynamışdı. Ünvanına çoxlu xoş sözlər, təbriklər deyilmişdi. Aktyor bu hörmətə, şərəfə asanlıqla nail olmamışdı. Aylarla əziyyət çəkmiş, günlərlə məşq etmişdi. Qürur hissi keçirərdi ki, çəkdiyi cəfalar hədər getməyib. Bir gün isə onu Bakıya, "Azərbaycanfilm" kinostudiyasına dəvət etdilər.

Ələddin Abbasov Gəncədə dünyaya göz açıb. Özünün dediyinə görə, atası sərt xarakterə malik insan olub. O, uşaqlıq illərini, yeniyetmə çağlarını bəzən fərəhlə, bəzən də küskün xatırlayır:

- Atam dedi ki, ayağın teatrın astanasına düşsə, səni o tərəfdə görsəm, başını bədənindən üzəcəm. Hədə-qorxulara, qadağalara baxmayaraq, mən bu sənətdən kənar düşə bilmədim. Gecə-gündüz teatr binasının ətrafında gəzib-dolanardım. 14 yaşımda epizodik rolda səhnəyə çıxdım. Atam həmin gecə teatra gəlibmiş. Axşam evə qayıdanda onun baxışları ox olub sinəmi deşirdi. Bir müddət keçəndən sonra qəzəblə dedi: "Meymun kimi nə atılıb-düşürdün? Adam ol, get özünə fərli peşə seç. Sənin maddi köməyinə qətiyyən ehtiyacım yoxdur. Təkcə səndən bircə tələbim var: başımı, ad-sanımı uca elə. İndi səni səhnədə görənlər fikirləşirlər ki, Aslanın oğlu mütrüfdürE". Bu söhbətdən sonra aktyorluq sənətinə daha da ürəkdən bağlandım. İllər boyu atamın xarakterinə uyğun rol gəzdim. Allah İsmayıl Şıxlıya rəhmət eləsin, o dünyası behiştlik olsun. Cahandar ağa obrazını yaratdı, mən də oynayıb arzuma çatdım.

Gənc Ələddin maraq göstərdiyi aktyorluğa varlığı ilə bağlandı. Milli teatr sənətinin korifeylərinin fəaliyyətlərini, təcrübələrini cani-dildən öyrəndi. Ona etimad göstərilən hər bir rolun dialoqunu, monoloqunu nəinki əzbərləyir, həm də onların məna-məzmunlarını tamaşaçılara çatdırmağa çalışırdı. Amma İkinci Dünya müharibəsi onun da arzularını ürəyində qoydu. Daim səhnəyə çıxmağa can atan, obrazlar qalereyası yaratmaq həvəsi ilə yaşayan aktyoru bu, daxilən susdursa da, məsləkindən, əqidəsindən döndərə bilmədi. Könüllü olaraq cəbhəyə getdi. Döyüşçülərin qarşısında millətimizi, torpağımızı, haqq-ədaləti tərənnüm edən şeirlər oxudu.

Qanlı-qadalı, ölümlü-itimli müharibə qələbə ilə başa çatandan sonra o, C.Cabbarlı adına Gəncə Dövlət Dram Teatrında H.Cavidin "Səyavuş" pyesində Səyavuş, S.Vurğunun "Fərhad və Şirin" əsərində Fərhad, S.Rüstəmin "Qaçaq Nəbi"sində Nəbi, Z.Xəlilin "Qatır Məmməd"ində Qatır Məmməd, C.Cabbarlının "Aydın" tamaşasında Aydın və başqa səhnə əsərlərində biri digərinə bənzəməyən müxtəlif obrazların bənzərsiz yaradıcısı kimi sevildi, tanındı. Ötən günlərini aktyor belə xatırlayır:

- 1971-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyev Gəncəyə gəlmişdi. Müdrik rəhbəri sevgiylə, məhəbbətlə qarşıladıq. Axşam teatrın binasında unudulmaz şəxsiyyətlə görüş oldu. Mənə də söz verildi. Milli teatrımızın dünəni, bugünü, sabahı barədə danışdım. Tədbirin sonunda böyük şəxsiyyət məclis iştirakçıları ilə səmimi, mehriban görüşdü. Qəfildən üzünü mənə tutub soruşdu: "Ələddin, sənin fəxri adın yoxdur?" Cavab verdim: "Xeyr". İki gün keçmiş qəzetlərdə xalq artisti fəxri adına layiq görülməyim barədə fərman dərc olundu. O vaxtdan 37 il keçir. Ulu öndər sözə, sənətə, sənətkara qiymət verən şəxsiyyət idi. Onun qayğısından çoxu pərvazlanıb.

"Azərbaycanfilm" kinostudiyasında Ə.Abbasovu doğmaları, əzizləri kimi qarşıladılar. Təəccüblənən aktyor yarızarafat, yarıgerçək soruşdu ki, bu görüş nə münasibətlədi? Məşhur kinorejissor Hüseyn Seyidzadə cavab verdi: "Qardaşım, tələsmə, indicə əsas səbəbi biləcəksən". Yazıçı İsmayıl Şıxlı aktyoru çoxdan tanıyırdı. Məhz yazıçının istəyi ilə onu Cahandar ağa obrazına çəkilməyə dəvət etmişdilər. O, qrim otağından çıxanda sənətşünaslar heyrətləndilər. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının direktoru, aktyor və rejissor Adil İsgəndərov dedi: "Qadam, daha nə buyurursunuz? İstədiyiniz yar idi, yetirdi pərvərdigar. Çəkilişə başlaya bilərsiniz. Ələddin anadangəlmə Cahandar ağadır". Həmin günləri xatırlayan aktyor dedi: "Dəli Kür" filminə baxanlar bilirlər ki, mənzərələrin təsvirləri, aktyor ifaları anbaan sərtləşir. Kadrlar dəyişdikcə gələcəkdə baş verəcək müsibətlər və faciələr canlandırılır. Filmdə baş verən bütün hadisələr Cahandar ağanın ətrafında cərəyan edir. O, bir tərəfdən tərəqqiyə, zamanın inkişafına inanmır. Oğlunun ardınca qonşu respublikaya, məşhur gimnaziyaya gedir ki, onun təhsilini yarımçıq qoyub geri qaytarsın. Digər tərəfdən, mövhumatçı qüvvələrə qarşı mübarizə aparır, amma bacısı həmin qüvvələrin təsirinə məruz qalır, onların ovsununa düşür. Cahandarın evində gözəl-göyçək zövcəsi ola-ola (rolun ifaçısı xalq artisti Leyla Bədirbəylidir), o, yenidən eşqə düşür. Çoxdan gözaltı etdiyi qadını evinə gətirirE Baş verən hadisələri xatırlatmaq asandır. Bəs bu olayların lentə alınması necə olurdu? Hüseyn Seyidzadə kimi savadlı, məsuliyyət hissi duyan rejissorla işləmək asan olduğu qədər də, çox çətin idi. Elə mehriban, sənət qədri bilən aktyor ansamblı, səmimi kollektiv vardı ki, yorğunluğumuz da canımızdan çıxardı. İllər keçməsinə baxmayaraq, hələ də qürur hissi duyuram ki, Cahandar ağa rolunu oynamaq mənim qismətimə çıxmışdı. Məhz o obraza görə məni nəinki Gəncə, bütün Azərbaycan, hətta Qafqaz xalqları tanıyır, sevir, öz adımla yox, "Cahandar ağa" deyə müraciət edirlər. Bu rolu oynamaqla həm də öz taleyimi, sənətə məhəbbətimi kinosevərlərə çatdıra bilmişəm".

Ömrünün ixtiyar çağını yaşayan istedadlı aktyor özünə ilk sənət müəllimi bildiyi xalq artisti Məmmədrza Şeyxzamanovu həmişə dərin hörmətlə, böyük məhəbbətlə xatırlayır:

- O, mənim əlimdən tutub, yol göstərib. Büdrəməyə qoymayıb, aktyorluğun, səhnənin incəliklərini öyrədib. Onun qayğısı sayəsində peşəkar səhnəyə çıxmışam. Mənim tanınmağımda çalışdığım kollektivin, rejissorların da əməyi çox olub. Cahandar ağa kimi həyatda zəhimli, hökmlü deyiləm. Hamı ilə dil tapmağı, xoş rəftar etməyi bacarıram.
Ə.Abbasov sonralar "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında "Mən ki gözəl deyildim", "Qatır Məmməd", "Özgə vaxt", "Məkanın melodiyası" və başqa tammetrajlı bədii filmlərə çəkilib. Əməkdar incəsənət xadimi, tanınmış kinorejissor Hüseyn Mehdiyev aktyor haqqında ürək sözlərini belə bildirdi:

- Xalq artisti Ələddin Abbasov sənətini qəlbən sevən insandır. Onunla iki bədii filmin çəkilişində əməkdaşlıq etmişik. Məşqlərə vaxtında gələr, rejissor mizanlarına can-başla əməl edərdi. Çəkilişlərin birində hiss etdim ki, onun oynamağa heç halı, taqəti yoxdur. Yaxınlaşıb astadan soruşdum: "Neyləyək? Axı sizin gücünüzə inanırıq". O, bir müddət üzümə baxdı, handan-hana ayaq üstə durub: "Başladıq", - dedi. Onunla birgə işləməyimlə həmişə fəxr etmişəm.

İstedadlı teatr-kino aktyoru, xalq artisti, "Şərəf nişanı" ordenli, Prezident təqaüdçüsü Ələddin Abbasov arzularına çatdığı sənət ocağından - Gəncə Dövlət Dram Teatrından hələ də ayrılmayıb.

Azərbaycan.- 2008.- 4 oktyabr.- S. 6.