“Heç
özüm də bilmirəm ki, o əvvəlki nadinc, davakar
qız necə oldu...”
Xanəndə Fərqanə Qasımova:
"Dəqiq bilsəm ki, muğam oxuduğuma görə
cəhənnəmə gedəcəyəm, bu
sənətdən əl çəkərəm"
- Atamgil uzun müddət Güzdək
qəsəbəsində yaşayıblar. Mən isə Bakıda anadan olmuşam. Ancaq indiyədək də Güzdəyi doğma
məkanımız hesab edirəm. Bütün
yayı orada istirahət edirik. Uşaqlığım,
demək olar ki, Güzdəkdə keçib. Mənim musiqiçi ailəsində
doğulmağım mənim gələcək sənət
yolumu seçməyə yardımçı olub. Hələ erkən uşaqlığımdan atam
mənə qəzəllərdən kiçik hissələr
əzbərlədərdi, muğam parçaları
oxudardı, dəf çalmağı məşq
elətdirərdi. Uşaqlıq illərim
musiqi ilə sıx bağlıdır. Bu
illər həm də şən əyləncələrlə
yadımda qalıb. Ancaq nə qədər
şıltaqlılar eləsək də, bunun bir
sərhədi olub. Anam bizə qarşı
çox tələbkar olub, artıq-əskik
hərəkət etməyə çəkinmişik. İcazəsizlik, böyüksüzlük bizə
yad olub. Daha çox qardaşımla oynayardım,
çünki bacım məndən 5 yaş kiçikdi, amma
qardaşımla demək olar ki, həmyaşıq, aramızda
iki yaş fərq var. Qardaşımla həmişə
evcik-evcik oynayardıq. Necə oynamağımız,
özümüz üçün ev
tikməyimiz, bir-birimizə maraqlı suallar verməyimiz
yadımdadır. Həyətimizdə arı
yaman çox olardı, həmişə də məni arı
sancardı. İndiyəcən azından
20 dəfə arıların "hücumuna" məruz
qalmışam. Bir dəfə qardaşımla
həyətdə oynayırdıq, arılar
ətrafımızda vızıldaşırdı, mən
də qardaşıma dedim ki, arı gələndə boynunu yana əy, arı sənə toxunmayacaq. Elə
bunu deyib boynumu təzəcə yana
əymişdim ki, arı rahatlıqla açıq boynumdan
sancdı. İndiyədək qardaşımla bu
əhvalatı xatırlayıb gülürük. Yadımdadır, bir dəfə qardaşıma sual
verdim ki, sənin pulun çox olsa neyləyərsən?
Dedi ki, qohumlarıma xərcləyərəm. Eyni
sualı qardaşım mənə verdikdə cavab verdim ki,
mənim çoxlu pulum olsa, kasıblara paylayaram. Güzdəkdə orta məktəbdə oxuduğum
vaxt o qədər dəcəl idim ki, sinfimiz, məktəb
əlimdən zara gəlmişdi. Sinfin
"şef"iydim, qızlar bir yana,
oğlanlarla da dava edirdim, savaşırdım. Sözün
əsl mənasında çatana çatırdım,
çatmayana bir daş atırdım. Məktəbdə
bir-iki fağır oğlan vardı, onları
döymüşdüm, köynəklərinin
düyməsinin qoparmışdım. Mərhum
nənəmin, anamın üstünə şikayətə
gələrdilər. Özüm də indi
fikirləşirəm ki, necə ola
bilər, mən uşaqları belə incitmişəm, bu
qədər şuluqluq etmişəm. İndi
bunlar mənə çox-çox uzaq hisslərdir. 7-ci sinfə Bakıda getdim. Bununla
da mənim bütün dəcəlliklərimə,
nadincliyimə son qoyuldu. Yəqin
dəyişən mühit, yaşımın bir qədər
artmağı məni dəyişdirdi. Etiraf
edim ki, şəhər uşaqları da yaman idilər
(gülür). Deyəsən, daş qayaya rast
gəlmişdi, ona görə bütün şuluqluğum
elə bil Güzdəkdə qaldı. Mən
şəhərdə o qədər
başıaşağı qız oldum ki,
müəllimlərim məni digər sinif yoldaşlarıma
nümunə göstərməyə başladılar. Xarakterim çox dəyişdi,
ağırtəbiətli, sakit oldum. Bu
müvəqqəti xarakter daşımadı, indiyədək
o xasiyyət mənim yol yoldaşımdı. Heç
özüm də bilmirəm, o əvvəlki nadinc, davakar
qız necə oldu... Hərdən
fikirləşirəm ki, mənim xarakterim
dəyişməsəydi, bəlkə də bu mənim oxu
tərzimə də təsir edərdi.
- Orta təhsilimi 6-cı sinfədək
Güzdəkdə almışam. Sonra ailəvi
şəhərə köçdük, orta təhsilimi
Bakıda davam etdirdim, həm də 2 nömrəli musiqi
məktəbinin piano sinfində oxudum. Hələ 7
yaşım olanda atam məni Bülbül adına
musiqi məktəbinə imtahan vermək üçün
gətirdi. Ancaq hamının
arxayınlığına baxmayaraq məni həmin musiqi
məktəbinə qəbul etmədilər. Belə
demək mümkünsə, ilk "zərbə"ni onda aldım. Çünki,
açığı, uğursuzluq gözləmirdim.
Suyum süzülə-süzülə məni
gözləyən valideynlərimin yanına gəlib dedim ki,
nə sual verdilərsə, cavab verdim, amma qəbul
etmədilər. Anam çox
əsəbiləşdi ki, bu haqsızlıqdır. Amma neyləmək olardı?
Orta məktəbdə humanitar fənləri daha çox
sevirdim, dərslərimə yaxşı
hazırlaşırdım. Məktəbi
bitirdikdən sonra Milli Konservatoriyada Alim Qasımovun muğam
sinfinə daxil oldum. Konservatoriyada pedaqoji
təlim, nəzəriyyə, rus dili və ən əsası
solfecionu öyrəndim. Bakıda
yaşamağa başladığım ilk vaxtlardan
valideynlərim mənə ingilis dili müəllimi tutdular.
Müəyyən qədər bu dili bilməyim
qastrollarda köməyimə gəlir. Fikrim
var ki, gələcəkdə bu dili daha mükəmməl
öyrənim. İndi Konservatoriyanın aspirantıyam,
həm də Asəf Zeynallı adına
musiqi kollecində müəlliməyəm.
- Alim Qasımov
mənim həyatımda çox önəmli yerdə
dayanır. Həm ata, həm dost, həm də
sənətkar kimi idealımdır. O mənə ilk avazı,
ilk dəfə dəf çalmağı öyrədən
müəllim olmaqla bərabər, həm də insan kimi
mükəmməldir. Çox
təvazökardır. Mən də ondan
nümunə götürməyə çalışıram.
Gözümü açandan həm atamın
dinlədiyi muğamlara qulaq asmışam, həm də onun
ifasına heyran kəsilmişəm. Bununla
da mənim muğama böyük eşqim yaranıb. Bütün muğam korifeylərinə
sevə-sevə qulaq asıram. Adlarını
bir-bir çəkmək istmirəm, ancaq mən onların
hər birini dinləməkdən böyük zövq
alıram. Atamı özümə ustad
bilirəm. Ancaq digər muğam
ifaçılarının hamısından
bəhrələnmək, nə isə götürmək
vacibdir.
- Məncə, sənətçi xanımla
ailə quran şəxs həm özünün, həm də
bizim sənətin məsuliyyətini dərk etməlidir. Bilməlidir ki, sevdiyi insanı sevimli məşğuliyyətindən,
sənətindən ayırmaq olmaz. Mənim
ailəmdə sənətimlə bağlı problem
olmayıb. Ailə ilə sənəti
uzlaşdırmağa çalışıram. Elə bilirəm ki, alınır. Həyat yoldaşım sənətimə
hörmətlə yanaşır. Düzdür,
qastrollarda çox oluram, Alim müəllimlə birlikdə
bəzən günlərlə evdə olmuram. Amma həyat yoldaşım bunu anlayışlı
qarşılayır. Etiraf edim ki, ana kimi
sənətlə məşğul olmaq xüsusilə
çətindir. Çünki
uşaqları böyüdüb tərbiyə etmək
özü də müqəddəs sənətdir. Böyük qızım Fatimənin 7 yaşı
var. Üçəm əkiz övladlarım Qəhhar,
Mövlanə və Həlimə artıq 5
yaşındadırlar. Vaxtımın
çox hissəsini uşaqlarıma həsr edirəm. Hələlik planlaşdırdığım
yaradıcılıq işlərimin, demək olar ki, heç
birini görməmişəm, bəlkə heç
sənətin astanasından da irəli keçməmişəm.
Mənim fikrimcə, yaxşı insan olmayan qadın
yaxşı ana, yaxşı ana olmayan qadın da yaxşı
sənətkar ola bilməz. Analıq
hissi hər şeydən irəlidir. Belə
fikirləşirəm ki, inşallah, onlar
böyüyəndə məndən bir ana kimi razı qalarlar.
Düzdür, hər insanın yolunu Allah
müəyyənləşdirir, amma valideynin borcudur ki,
onları ərsəyə gətirsin, Allahın necə tale
yazacağına baxmayaraq, onlara doğru-düzgün
tərbiyə versin. Valideyn heç nəyə
baxmadan, öz işini layiqincə görməyi
bacarmalıdır. İnanıram ki,
övladlarım gələcəkdə onlara
çəkilən əməyi qiymətləndirib
yaxşı, xeyirxah insan olacaqlar.
- Atamla ikimizin birgə ifamız onun
layihəsidir. 1996-cı ildən bu
layihədə iştirak edirəm. Onda 17
yaşım vardı. Düzünü
desəm, ilk vaxtlar bunun məsuliyyətini dərk etmirdim,
məndə o zaman sadəcə olaraq qorxu hissi vardı ki,
səhnədə necə olacaq? Ancaq
illər keçdikcə məndə məsuliyyət hissi
gücləndi. İndi həm ustadın
əlçatmazlığını dərk edirəm, həm
də bu sənətin nə qədər böyük,
özümün də bu sənətin içində nə
qədər kiçik olduğumu başa
düşürəm. Məndə atama bu
qədər güclü bağlılıq onun
yaxşıların yaxşısı olmasından irəli
gəlir. Alim müəllim nə
qədər böyüyürsə, bir o qədər
qürurunun, nəfsinin, təkəbbürünün
qarşısında kiçilir. Hərdən
mənə elə gəlir ki, o böyüdükcə yox ola bilər. O qədər
təvazökardır ki, öz böyüklüyündən utanır.
Ağac bar verdikcə başını
aşağı saldığı kimi o da sənətində
ucaldıqca bir o qədər sadələşir. Çox xeyirxahdır, bacardıqca hamıya
kömək etməyə çalışır. Mən də çalışıram ki, onlara
oxşayım.
- Hobbim musiqi dinləməkdir. Əlbəttə,
buraya daha çox muğam aiddir. Televizor
qarşısında, demək olar ki, vaxt keçirmirəm.
Fikirləşirəm ki, ona sərf etdiyim vaxtda
daha faydalı işlər görə bilərəm. Gündə bir muğam oxumalıyam, nəfəsi,
səsi cilalayan nəfəs məşqləri, mütaliə
etməliyəm. İnsan
mürəkkəb varlıqdır. Tam qüsursuz adam ola bilməz, nöqsansızlıq bircə
Allaha məxsusdur. Ancaq insanın əsas işi
həyatı boyunca nəfsi ilə mübarizə aparıb
kamilləşməkdən, nəfsini cilovlamaqdan ibarət
olmalıdır. Həmişə
çalışıram ki, buna riayət edim. Artıq nəticəsini də görürəm, hiss
edirəm ki, məndə dünya malına həvəs
qalmır. Bütün qadınlarda
olduğu kimi geyimə, bər-bəzəyə həvəsim
yoxdur. Bilirəm ki, get-gedə maddiyyat
mənim üçün daha da maraqsızlaşacaq. Fikir vermisinizsə, atamla muğam ifa edəndə
adətən gözümüzü yumuruq. Bununla da maddi dünyaya gözümüz qapanır,
bəsirət gözümüz açılır. Oxuyan zaman atama eşq, ilham haradan gəlirsə,
mənə də həmin istiqamətdən vəcd gəlir.
Biz muğam ifa edəndə bizim
dünyalarımız qovuşur. Mənim
üçün ən önəmlisi atamın
razılığıdır. O aləmə qapılaraq
oxuyuram, həmin vaxt yalnız Allahdan kömək
istəyirəm. Mənə Tanrı
tərəfindən eşq gəlməsə, nə
qədər texniki baxımdan düz oxusam da ürəyimə
yatmır. Belə olmasa
özüm-özümdən razı qalmıram. Hərdən atama deyirəm ki, sənin kimi oxumaq
istəyirəm. Amma Alim müəllim deyir
ki, sənin öz üslubun, öz tərzin var, belə daha
yaxşıdır. Əlhəmdülillah,
demək olar ki, atamla bərabər dünyanın
yarısını gəzmişəm. Bu
ölkələrdə muğama olan heyranlıq mənə
çox təsir edib. Dili başa
düşmürlər, ancaq musiqinin eşqini çox
yaxşı dərk edirlər. 2003-cü
ildə səfərlərinin birində konsertdən sonra bir
əcnəbi qadın atama yaxınlaşaraq nə isə
danışmağa başlayıb. Atam
xarici dil bilmədiyi üçün onu başa
düşməyib. Onda qadın bir rəsm
çəkib atama bağışlayıb. Rəsmdə ulduzlar və günəş təsvir
olunub. Yerdən o ulduzlara ,
günəşə doğru ox işarələri
çəkilib. Yəni qadın bildirmək
istəyib ki, sən oxumaqla məni göylərə,
bilmədiyimiz dünyalara apardın. Bu
maraqlı əhvalat heç yadımdan çıxmır.
- Özümü dərk edəndən namaz
qılıb, oruc tuturam. Ola bilər ki, mənim
xanəndəlik etməyim hansısa möminin xoşuna
gəlir, kimlərinsə xoşuna gəlmir. Amma mən başımı bağlayıb dinlə
daha mütəmadi məşğul olduqdan sonra
dəfələrlə ağsaqqalların təqdiri ilə
qarşılaşdım. Onlar
razılıq etdilər ki, belə bir addım muğamın
daha da sanballı səslənməsinə, daha da
sevilməsinə, daha da gözəlləşməsinə
səbəb olur. Mən Allahı
sevərək, əsl həqiqəti dərk edərək
başımı bağlamışam. Qadının
Allah yolunda başını örtməsi nəfsiylə
apardığı cihaddır. Ancaq mən
yüz faiz dəqiq bilsəm ki, muğam oxuduğuma görə
cəhənnəmə gedəcəyəm, bu
sənətdən əl çəkərəm. Hər namazımda Allaha dualar edirəm ki, yolları,
atdığım addımları halala yönəltsin, haramdan
məni agah eləsin.
525-ci qəzet.- 2008.- 28 oktyabr.- S. 19.