Biz ni­yə se­rial çə­kə bil­mi­rik

 

Se­rial tem­po­suz, akt­yor­lar öl­gün, möv­zu ma­raq­sız, dia­loq­lar uğur­suz...

 

Xa­ri­ci se­rial­la­rın ge­niş ya­yıl­dı­ğı, ba­xıl­dı­ğı bir öl­kə ol­du­ğu­nu nə­zə­rə al­saq, yer­li ki­ne­ma­toq­raf ta­ma­şa­çı­la­rın bu hə­və­sin­dən is­ti­fa­də edə­rək, yer­li se­ria­lla­rı­mı­zın ak­tiv is­teh­sa­lı­na baş­la­ma­lı idi. Son il­lər­də yer­li ki­ne­ma­toq­ra­fın dir­çə­lilş döv­rü­nü ya­şad­ğı­nı da nə­zə­rə al­saq, on­la­rın çək­dik­lə­ri se­ria­lar az qa­la in­dust­ri­ya sə­viy­yə­si­nə çat­ma­lı idi. Ya­ra­dı­cı­lıq hə­və­si bir tə­rə­fə, axı se­rial­lar həm də kom­mer­si­ya işi­dir, gə­lir­li biz­nes­dir. Am­ma çə­ki­lən "di­zi"­lə­ri­mi­zin say­ca tək-tük ol­ma­sı bir ya­na, üs­tə­lik is­teh­sal olu­nan yer­li se­rial­la­rın key­fiy­yə­ti həm ya­ra­dı­cı, həm də möv­zu tə­rəf­dən ürə­kağ­rı­dı­cı sə­viy­yə­də­dir. ANS-in əv­vəl­cə qal­ma­qal ya­ra­da­raq, ma­raq­lı təq­di­met­mə ilə ya­yım­la­ma­ğa baş­la­dı­ğı "Qız­lar", "Xə­zər"-də "Sa­man­yo­lu"­nun la­yi­hə­si olan "Sirr qa­pı­sı"­nın re­mik­si "Ya­şa­nan­lar" və s. Bü­tün se­rial­lar is­ti -so­yuq öl­kə­lə­rin və­tə­ni­miz­də gös­tə­ri­lən se­rial­la­rı­nın uğur­suz, ol­duq­ca uğur­suz köl­gə­si­dir. Se­rial tem­po­suz, akt­yor­lar öl­gün, möv­zu ma­raq­sız, dia­loq­lar uğur­suz...

   E­lə möv­zu­muz da bu­dur - biz ni­yə se­rial çə­kə bil­mi­rik? Bu ya­ra­dı­cı prob­le­min sə­bəb­lə­ri, təəs­süf ki, bir de­yil. Mə­sə­lə­ni ana­liz edən­də bir ne­çə güc­lü sə­bəb tap­maq olur. O qə­dər güc­lü sə­bəb­lər ki, hə­lə uzun müd­dət on­la­rın öh­də­sin­dən gə­lə­rək, se­rial çək­mə­yi­miz müş­kül iş ki­mi gö­rü­nür. Bi­rin­ci sə­bəb, mən­cə, sə­mi­miy­yət mə­sə­lə­si­dir. Bi­zim ki­ne­ma­toq­raf sə­mi­mi olan­da yax­şı fim­lər çə­kə bi­lir. Elə so­vet vax­tı çə­ki­lən ki­no­la­rı­mı­zın ək­sə­riy­yə­ti bu­na sü­but­dur. O yer­də ki, re­jis­sor­la­rı­mı­zın sax­ta və­tən­pər­vər­lik, qey­rət, əx­laq da­mar­la­rı tut­mur, sə­mi­mi olur­lar, or­ta­ya ma­raq­lı iş­lər çı­xa­ra bi­lir­lər. Məhz sə­mi­mi­yət prob­le­mi­nin nə­ti­cə­sin­də "Pir­ver­di­nin xo­ru­zu", "Bəxt üzü­yü" ki­mi möh­tə­şəm kadr­la­rı, sə­ti­ral­tı mə­na­la­rı ilə do­lu film­lər çə­kən Ra­miz Əziz­bəy­li "Ya­lan" ki­mi uğur­suz və­tən­pər­vər­lik pa­fos­lu, sax­ta mü­ha­ri­bə fil­mi­ni çək­di. "Bir cə­nub şə­hə­rin­də" ki­mi sə­mi­mi, gö­zəl ek­ran əsə­ri­nin müəl­li­fi El­dar Qu­li­yev isə "Gi­rov" ki­mi nə mü­ha­ri­bə­yə, nə kən­də, nə də ümu­miy­yət­lə azər­bay­can­lı xa­rak­te­ri­nə dəx­li ol­ma­yan bir şe­yi... çəkdi. Düz­dür, bu mi­sal­la­rın se­rial­lar­la elə bir bağ­lı­lı­ğı yox­dur. Sa­də­cə mən re­jis­sor­la­rı­mı­zın sə­mi­mi ola bil­mə­mə­si mə­sə­lə­sin­dən da­nı­şır­dım. Bu prob­lem se­rial çək­mə­yə cəhd elə­yən ca­van re­jis­sor­lar­da da var. Tə­səv­vür edin ki, bü­tün mət­bua­tın, və­tən­daş­la­rın öl­kə­də­ki əda­lət­siz məh­kə­mə­lər­dən dad döy­dü­yü bir vaxt­da on­la­rın çək­di­yi se­rial rüş­vət al­ma­yan, əda­lət­li qə­rar çı­xa­ran, öz ha­lal zəh­mə­ti ilə göy­də­lən­lər­də ev, ma­şın alan müs­tən­tiq­lər, və­kil­lər, pro­ku­ror­lar, ha­kim­lər­lə do­lu­dur. Ke­çək möv­zu mə­sə­lə­si­nə. Mən bir dam­cı da şüb­hə elə­mi­rəm ki, Azər­bay­can B­ra­zi­li­ya­dan, Ve­ne­sue­la­dan, Ar­gen­ti­na­dan qat-qat ma­raq­lı yer­dir. Həm tə­biə­ti, həm in­san­la­rı, həm də bu­ra­da baş ve­rən ha­di­sə­lə­ri ilə. Bax, bu­na gö­rə də bi­zim se­ria­lla­rın möv­zu ba­xı­mın­dan ka­sad ol­ma­sı qə­ri­bə gö­rün­mə­li­dir. Am­ma qə­ri­bə de­yil. Se­rial­lar­da adə­tən ya kü­bar cə­miy­yə­tin, ya da ən aşa­ğı sin­fin hə­ya­tı, bu iki sin­fin bir-bi­ri ilə to­quş­ma­sı, ara­la­rın­da baş ve­rən int­ri­qa­lar­ əks olu­nur. Nə­dən ki, or­ta tə­bə­qə­nin hə­ya­tı bir o qə­dər də ma­raq­lı he­sab olun­mur. Həm so­sial ri­fah, həm əx­laq sa­rı­dan ül­vi və ən aşa­ğı tə­bə­qə­nin hə­ya­tı da­ha spe­si­fik­dir. Əc­nə­bi se­rial­la­rın ço­xu­nu bu zid­diy­yə­tin üzə­rin­də qu­rur­lar. Am­ma biz­də hə­lə ki, bu zid­di­yyə­tin ek­zo­ti­ka­sı­nı se­ria­la gə­tir­mir­lər. Sə­bə­bi isə çox sa­də­dir. Bi­zim re­jis­sor­la­rın öz­lə­ri elə or­ta tə­bə­qə­yə aid­dir­lər. On­la­rın nə kü­bar cə­miy­yə­tə çı­xı­şı, nə də ən aşa­ğı sin­fin hə­ya­tın­dan, bu sə­fil hə­ya­tın spe­si­fik­li­yin­dən xə­bər­lə­ri var. On­la­rın öz hə­yat tərz­lə­ri ma­raq­sız ol­du­ğu ki­mi, çək­dik­lə­ri se­rial­lar da boz və mo­no­ton­dur. Ya­ra­dı­cı­lıq nü­mu­nə­si isə çox vaxt elə onu ya­ra­dan­la­ra ox­şa­yır. Şəx­siy­yət nə qə­dər ma­raq­lı­dır­sa, ya­rat­dı­ğı nü­mu­nə də elə o qə­dər cəlb elə­yir ada­mı. Bu ba­xım­dan, bi­zim boz ya­ra­dı­cı per­so­na­la­rın nə­sə ma­raq­lı bir iş­lə ta­ma­şa­çı cəlb elə­mək pers­pek­tiv­lə­ri hə­lə uzun müd­dət yox sə­viy­yə­sin­də­dir. Əl­bət­tə ki, sə­bəb­lər tək­cə bu de­yil. Se­rial­lı-se­rial­sız bi­zim yer­li ki­ne­ma­toq­ra­fın prob­lem­lə­ri çox­dur. Fil­mi ya sse­na­ri­nin, ya baş qəh­rə­ma­nı oy­na­yan məş­hur akt­yo­run, akt­ri­sa­nın üzə­rin­də qur­ma­ğa ça­lış­maq... və s. Ki­no isə bü­tün bun­la­rın mü­kəm­məl vəh­də­ti­dir. Re­jis­sor­la­rı­mı­za ağıl öy­rət­mək ki­mi çıx­ma­sın, sa­də­cə bu­nu an­la­maq ki­fa­yət­dir.

P.S. Yer­li ki­no­mu­zun o qə­dər prob­le­mi­nin ara­sın­da se­rial­lar­dan, se­rial prob­le­min­dən söz aç­maq bəl­kə də yer­siz­dir. On­suz da te­le­vi­zi­ya rus, türk, La­tın Ame­ri­ka­sı se­rial­la­rı ilə do­lu­dur. Nə­yə eh­ti­yac ol­sa da se­ria­la eh­ti­ya­cı­mız yox­dur. Am­ma bir hal­da ki, bu di­zi­lə­rə ba­xır­lar, yer­li ta­ma­şa­çı­nı elə yer­li məh­sul­la da se­vin­dir­mək olar. Nə bil­mək olar, bəl­kə də yer­li se­rial­la­rın bu qə­dər boz­lu­ğu və uğur­suz­lu­ğu məq­səd­li bir se­rial si­ya­sə­ti­dir. Son il­lər­də serial man­yak­la­rı­na çev­ril­miş zi­ya­lı-ev­dar həm­və­tən­lə­ri­mi­zi sil­si­lə fiml aza­rın­dan qur­tar­maq üçün.

 

Üç nöqtə.- 2008.- 16 sentyabr.- S. 13.